Εκδόθηκε το ΠΔ για τα προσόντα και τις διαδικασίες ορισμού των ιδιωτών περιβαλλοντικών ελεγκτών, που θα αναλαμβάνουν τις επιθεωρήσεις εφαρμογής ΑΕΠΟ, ΠΠΔ και λειτουργίας κάθε έργου ή δραστηριότητας
Του Θοδωρή Καραουλάνη
Μια μεταρρύθμιση που άργησε πολύ και έχει συζητηθεί όσο λίγες, στο κομμάτι της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, φαίνεται να μπαίνει στο αυλάκι….
Εκδόθηκε χθες, 18/4/2023, το Προεδρικό Διάταγμα 39/2023 με τίτλο «Σύσταση και τήρηση του Μητρώου Περιβαλλοντικών Ελεγκτών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και ρύθμιση θεμάτων που αφορούν στους Περιβαλλοντικούς Ελεγκτές.».
Το νέο ΠΔ σηματοδοτεί την εκκίνηση ενός νέου θεσμού, των ιδιωτών περιβαλλοντικών ελεγκτών, δηλαδή των επιστημόνων και των εταιρειών που θα αναλαμβάνουν, όταν κρίνει η αρμόδια δημόσια εκλεκτική αρχή και το Σώμα Επιθεώρησης του ΥΠΕΝ, να ελέγχουν αν οι επιχειρήσεις της χώρας – αλλά και το δημόσιο, στα έργα που υλοποιεί – ακολουθούν τους όρους και τις προϋποθέσεις που επιβάλλει η περιβαλλοντική νομοθεσία γενικά και ειδικά οι Αποφάσεις Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ή οι Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις, για τα μικρότερα έργα-δραστηριότητες) για κάθε εγκατάσταση που αποτελεί έργο ή δραστηριότητα.
Βέβαια, όπως συνέβη και με τον αντίστοιχο θεσμό των ιδιωτών αξιολογητών ΜΠΕ, τίποτε δεν θα προχωρήσει ουσιαστικά αν δεν εκδοθεί σύντομα η σχετική Υπουργική Απόφαση που θα περιγράφει αναλυτικά τον τρόπο (και το ύψος) αμοιβής των Περιβαλλοντικών Ελεγκτών.
Ωστόσο, παρά αυτήν την έλλειψη, η έκδοση του ΠΔ σηματοδοτεί για την αγορά και τη δημόσια διοίκηση, ένα πολύ μεγάλο βήμα. Και αυτό γιατί αφενός πρόκειται για έναν θεσμό που προβλέφθηκε για πρώτη φορά από το νόμο-τομή για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, τον 4014/2011 (νόμο που προετοίμασε επί κυβέρνησης ΓΑΠ η Τίνα Μπιρμπίλη αλλά επεξεργάστηκε, νομοθέτησε και υπέγραψε εν τέλει ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου). Αφετέρου διότι αποτελεί τη μόνη πρακτικά εφαρμόσιμη απάντηση στην έλλειψη στελεχών των αρμοδίων αρχών (κεντρικά και περιφερειακά), που έχουν την αρμοδιότητα των περιβαλλοντικών ελέγχων – αλλά όχι το υπαλληλικό προσωπικό (και τους πόρους) να τους εκτελέσουν.
Χαριτολογώντας, στην αγορά, ο νέος θεσμός αποκαλείται «οι Ράμπο των περιβαλλοντικών Ελέγχων» καθώς αντίστοιχα οι δημόσιοι υπάλληλοι των αρμόδιων ελεγκτικών αρχών και ιδίως του Σώματος Επιθεωρητών της Μεσογείων αποκαλούνται «οι Σερίφηδες του ΥΠΕΝ»…. Χαρακτηρισμοί που είναι εύηχοι αλλά φυσικά δεν περιγράφουν κάτι ουσιαστικό….
Η κατάληξη στο κείμενο του ΠΔ δεν ήταν ανέφελη, το αντίθετο μάλιστα. Χρειάστηκε επεξεργασία (και κόντρες) κατά τη διάρκεια τριών κυβερνήσεων – ΝΔ/ΠΑΣΟΚ/ΔΗΜΑΡ, ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ (με ΟΠ στο ΥΠΕΝ), και ξανά ΝΔ – ώστε να καταλήξει η διοίκηση σε ένα αποδεκτό και αναλυτικό κείμενο. Και αυτό διότι πρόκειται για ανάθεση δημόσιας εξουσίας σε ιδιώτες, κάτι που είναι έντονα φορτισμένο πολιτικά, καθώς απλοϊκά κάποιοι το αποκαλούν «ιδιωτικοποίηση» – αν και δεν είναι. Μια απλή ανάγνωση των όρων και προϋποθέσεων του ΠΔ αρκεί για να καταλάβει κανείς πόσο δύσκολο (θα) είναι το άθλημα….
Αξίζει να σημειωθεί ότι το project ενεργοποίησης του θεσμού των περιβαλλοντικών ελεγκτών (όπως και του αντίστοιχου των αξιολογητών ΜΠΕ) αποτέλεσε κυβερνητική δέσμευση της κυβέρνησης Μητσοτάκη-ΝΔ από τις προγραμματικές της δηλώσεις αλλά καθυστέρησε να ξεκινήσει και άρχισε να υλοποιείται μετά τον πρώτο ανασχηματισμό, με την έλευση του Νίκου Ταγαρά στο ΥΠΕΝ, όπου ανέλαβε, τότε, κυρίως τα περιβαλλοντικά ζητήματα, επί υπουργίας Χατζηδάκη, μάλλον για αυτόν τον λόγο. Αυτό αποδείχθηκε άλλωστε μετά τον επόμενο ανασχηματισμό, αφού επί θητείας Σκρέκα ο Νίκος Ταγαράς ανέλαβε τη Χωροταξία – Πολεοδομία αλλά παρά την ύπαρξη άλλου υφυπουργού για τα θέματα Περιβάλλοντος (του Γιώργου Αμυρά) κράτησε υπό την ευθύνη του τον τομέα της Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης. Τα δύο ΠΔ (αξιολογητών και Ελεγκτών), η συγκρότηση μητρώων και η επίλυση προβλημάτων (σε σχέση με τη χωροταξία) και η τυποποίηση διαδικασιών αποτελέσαν μάλλον τον κύριο λόγο για αυτήν την επιλογή, που τώρα φαίνεται να ολοκληρώνει έναν ουσιαστικό κύκλο.
Ποιοι θα είναι οι ιδιώτες Περιβαλλοντικοί Ελεγκτές
Αξίζει να αναφέρουμε, καθώς πρόκειται για μια νέα επαγγελματική απασχόληση, και ποιοι επιστήμονες, δηλαδή απόφοιτοι ποιων τμημάτων, μπορούν να γίνουν περιβαλλοντικοί ελεγκτές. Πρόκειται για πτυχιούχους (4ετούς φοίτησης) και διπλωματούχους (5ετούς φοίτησης):
- Όλων των ειδικοτήτων των Πολυτεχνείων και των Πολυτεχνικών Σχολών και των Σχολών Μηχανικών ΑΕΙ
- Γεωπονίας Τμημάτων: Αγροτικής Ανάπτυξης ή Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης ή Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής ή Βιοτεχνολογίας ή Γεωπονίας ή Γεωπονίας Φυτικής και Ζωικής Παραγωγής ή Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος ή Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας ή Γεωργικής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας ή Γεωργικής Οικονομίας ή Γεωργικών Βιομηχανιών ή Εγγείων Βελτιώσεων και Γεωργικής Μηχανικής ή Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής ή Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιεργειών ή Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων ή Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου ή Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής ή Ζωικής Παραγωγής ή Φυτικής Παραγωγής ΑΕΙ
- Δασολογίας
- Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων
- Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος (ΑΕΙ)
- Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού
- Διαχείρισης Αγροτικού Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων (ΑΕΙ)
- Κτηνιατρικής
- Γεωλογίας
- Βιολογίας
- Φυσικής
- Χημείας
- Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών
- Περιβάλλοντος, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων (περιβαλλοντολόγοι)
- ΑΕΙ Τεχνολογικού Τομέα με μεταπτυχιακό τίτλο σε θέματα περιβάλλοντος
Οι «τάξεις» των περιβαλλοντικών ελεγκτών
Σύμφωνα με το ΠΔ 39/2023, περιβαλλοντικοί ελεγκτές θα γίνονται (ορίζονται-πιστοποιούνται-αδειοδοτούνται) φυσικά και νομικά πρόσωπα, σε διαφορετικές «τάξεις» με βάση τα προσόντα τους και με διαφορετικές αρμοδιότητες ελέγχων, κατόπιν της εγγραφής στο αντίστοιχο Μητρώο.
Τα φυσικά πρόσωπα διακρίνονται σε δύο (2) κατηγορίες:
- περιβαλλοντικός ελεγκτής Α’ τάξης: επιστήμονας, με πτυχίο ειδικότητας που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ και με επαγγελματική εμπειρία από πέντε (5) έως δέκα (10) έτη. Όταν πάρει άδεια, θα μπορεί να διενεργεί περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις – ελέγχους σε έργα και δραστηριότητες κατηγορίας Β του ν.4014/2011, δηλαδή σε αυτές που έχουν ΠΠΔ.
- περιβαλλοντικός ελεγκτής B’ τάξης: επιστήμονας, με πτυχίο ειδικότητας που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ και με επαγγελματική εμπειρία μεγαλύτερη των δέκα (10) ετών. Όταν πάρει άδεια, θα μπορεί να διενεργεί περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις – ελέγχους σε έργα και δραστηριότητες κατηγορίας Α2 και Β, δηλαδή όσα ο Ά τάξης (ΠΠΔ) και όσα αδειοδοτούνται από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (και θεωρούνται, τρόπον τινά, μεσαίου μεγέθους-επιπτώσεων), εκτός από βιομηχανικές δραστηριότητες (εγκαταστάσεις, μονάδες καύσης, μονάδες αποτέφρωσης και συναποτέφρωσης αποβλήτων), οι οποίες προκαλούν ρύπανση και αέριους ρύπους, οι οποίες έχουν πιο αυστηρό και ειδικό πλαίσιο (36060/1155/Ε.103/2013 ΚΥΑ, που έχει αλλάξει καμιά 10αριά φορές ήδη)
Τα νομικά πρόσωπα, επίσης, διακρίνονται σε δύο (2) κατηγορίες περιβαλλοντικών ελεγκτών:
- περιβαλλοντικός ελεγκτής Γ’ τάξης: νομικό πρόσωπο στο στελεχιακό δυναμικό ή στους εταίρους του οποίου συμμετέχουν δύο (2) τουλάχιστον φυσικά πρόσωπα περιβαλλοντικοί ελεγκτές Β’ τάξης. Όταν πάρει άδεια, θα μπορεί να διενεργεί περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις – ελέγχους σε έργα και δραστηριότητες τόσο της Α (Α1 και Α2) όσο και της Β κατηγορίας, πάλι όμως με την εξαίρεση των βιομηχανικών δραστηριοτώτων (εγκαταστάσεις, μονάδες καύσης, μονάδες αποτέφρωσης και συναποτέφρωσης αποβλήτων), οι οποίες προκαλούν ρύπανση και αέριους ρύπους.
- περιβαλλοντικός ελεγκτής Δ’ τάξης: νομικό πρόσωπο στο στελεχιακό δυναμικό ή στους εταίρους του οποίου συμμετέχουν τρία (3) τουλάχιστον φυσικά πρόσωπα περιβαλλοντικοί ελεγκτές, με τουλάχιστον δύο (2) περιβαλλοντικούς ελεγκτές Β’ τάξης εκ των οποίων ένας (1) τουλάχιστον έχει επαγγελματική εμπειρία μεγαλύτερη των δεκαπέντε (15) ετών. Σε αυτή την ανώτατη κατηγορία, προβλέπεται ότι όταν πάρει άδεια, θα μπορεί να διενεργεί περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις – ελέγχους σε ΟΛΑ τα έργα και δραστηριότητες κάθε κατηγορίας, χωρίς περιορισμούς και εξαιρέσεις.
Η εγγραφή στο Μη.Π.Ελ. φυσικού ή νομικού προσώπου, γίνεται μετά την έκδοση της άδειας περιβαλλοντικού ελεγκτή και έχει διάρκεια δέκα (10) έτη,
Ο υποψήφιος περιβαλλοντικός ελεγκτής φυσικό πρόσωπο πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον τα εξής προσόντα:
α) να είναι κάτοχος πτυχίου ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος τετραετούς τουλάχιστον φοίτησης σε μία τουλάχιστον από τις ειδικότητες που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ του ΠΔ. Για τους κατόχους πτυχίων στις ανωτέρω ειδικότητες από ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της αλλοδαπής απαιτείται η προσκόμιση πράξης αναγνώρισης του τίτλου ή απόφαση αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις,
β) να διαθέτει αποδεδειγμένη επαγγελματική ή/και επιστημονική εμπειρία σε θέματα προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος, όπως περιβαλλοντική πολιτική και νομοθεσία, περιβαλλοντική συμμόρφωση, αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημιάς, τεχνικές μέτρησης περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, τεχνικές αντιρρύπανσης, διαχείρισης αποβλήτων, εκπόνηση περιβαλλοντικών μελετών και διενέργεια περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων,
γ) να έχει παρακολουθήσει εξειδικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα
δ) να έχει ολοκληρώσει επιτυχώς την εξεταστική διαδικασία
ε) να έχει λάβει άδεια περιβαλλοντικού ελεγκτή
Προϋπόθεση για την υποβολή αίτησης για εγγραφή στο Μη.Π.Ελ. αποτελεί να μην έχει καταδικασθεί ο ενδιαφερόμενος με αμετάκλητη δικαστική απόφαση για κακούργημα, καθώς και να μην έχει καταδικασθεί αμετάκλητα σε οποιαδήποτε ποινή για αδικήματα σχετικά με τα υπομνήματα ή την υπηρεσία ή αδικήματα κατά των περιουσιακών αγαθών.
Επίσης τονίζεται ότι η ιδιότητα του περιβαλλοντικού ελεγκτή είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του εν ενεργεία υπαλλήλου στο Δημόσιο, τους Ο.Τ.Α., τα Ν.Π.Δ.Δ. και Ν.Π.Ι.Δ. του ευρύτερου δημόσιου τομέα, με σχέση δημόσιου δικαίου ή Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου.
Για τα νομικά πρόσωπα που επιθυμούν να εγγραφούν στο Μη.Π.Ελ., προβλέπεται ότι πρέπει να διαθέτουν άδεια περιβαλλοντικού ελεγκτή και τον ελάχιστο απαιτούμενο αριθμό περιβαλλοντικών ελεγκτών στο στελεχιακό τους δυναμικό ή στους εταίρους τους, κάτι που βεβαιώνουν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες.
Πως θα λειτουργεί το σύστημα των ελέγχων με ιδιώτες (ΜηΠΕλ)
Το Μητρώο Περιβαλλοντικών Ελεγκτών, το οποίο αποκτά επίσημα πλέον τη συντομογραφία Μη.Π.Ελ. (με έμπνευση ΥΠΕΝ και υπογραφή της ΠτΔ Κατερίνας Σακελλαροπούλου) , τηρείται σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) με ευθύνη της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών του ΥΠΕΝ.
Στο μητρώο αυτό καταχωρούνται οι περιβαλλοντικοί ελεγκτές στους οποίους έχει χορηγηθεί η σχετική άδεια αλλά παράλληλα μέσα από αυτό θα γίνεται η ανάθεση εργασιών, ο έλεγχος των εργασιών και των αποτελεσμάτων, ο έλεγχος των (αυστηρών) ασυμβιβάστων και η παρακολούθηση κάθε θέματος που αφορά τους ελεγκτές.
Αξίζει, αν σας ενδιαφέρει πρακτικά η οργάνωση των backoffice διαδικασιών σε έναν νέο θεσμό όπου συνεργάζεται ο δημόσιος τομέας με ιδιώτες, με την ανάθεση εργασιών δημοσίου ελέγχου και εξουσίας, να διαβάσετε αναλυτικά το ΠΔ και ιδίως τα άρθρα:
- 8 Διαδικασία ανάθεσης Εντολής Ελέγχου- Ιδιότητες ασυμβίβαστες με την διενέργεια περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων
- 9 Αρμοδιότητα και καθήκοντα Περιβαλλοντικών Ελεγκτών στην Περιβαλλοντική Επιθεώρηση
- 11 Παρακολούθηση έργου- Κυρώσεις
που αποτελούν τα μεγαλύτερα σε ανάλυση και πιο ουσιαστικά άρθρα του ΠΔ39/2003.
Κατεβάστε το από εδώ: https://www.et.gr/api/DownloadFeksApi/?fek_pdf=20230100092
Πέρα από τα καθαρά διαδικαστικά και τις δικλείδες ασφαλείας και ορθότητας που εισάγονται, πρέπει να τονίσουμε ότι οι περιβαλλοντικοί έλεγχοι – επιθεωρήσεις θα διενεργούνται υποχρεωτικά από τουλάχιστον 2 περιβαλλοντικούς ελεγκτές. Από τη διατύπωση του ΠΔ προκύπτει ότι ακόμη και στην περίπτωση της ανώτερης τάξης ελεγκτών, που είναι υποχρεωτικά εταιρείες με τουλάχιστον 3 ελεγκτές, αν ανατεθεί έλεγχος αυτός θα γίνει και πάλι από 2 ξεχωριστές εταιρείες, σε περίπτωση μεγάλης, για παράδειγμα, εγκατάστασης, διασφαλίζοντας την πληρότητα του ελέγχου.
Επίσης, πρέπει να τονιστεί ότι οι περιβαλλοντικοί ελεγκτές θα δηλώνουν εξειδίκευση, δεν θα μπορούν να κάνουν όλοι όλους τους ελέγχους – με την εξαίρεση της ανώτερης τάξης. Ανάλογα με την τάξη στην οποία εγγράφονται θα μπορούν να διαλέξουν δύο (τα φυσικά πρόσωπα) ή περισσότερες (3 οι Γ Τάξης, 4 οι Δ Τάξης) από τις ακόλουθες γενικές κατηγοριοποιήσεις των έργων-δραστηριοτήτων που προβλέπουν τα παραρτήματα του 4014 όπως ισχύει και είναι οι εξής:
- Ειδική ομάδα 1: Έργα χερσαίων και εναέριων μεταφορών Υδραυλικά έργα, Λιμενικά έργα Συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών Τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπτυξης, κτιριακού τομέα, αθλητισμού και αναψυχής [Ομάδες 1, 2, 3, 4 και 6 της 17185/1069/2022 απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β’841)
- Ειδική ομάδα 2: Πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις Υδατοκαλλιέργειες Αρχική δάσωση και αποδάσωση με σκοπό μια άλλη μορφή εκμετάλλευσης του εδάφους [Ομάδες 7, 8 και τμήμα της 12 της 17185/1069/2022 απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β’841)
- Ειδική ομάδα 3: Εξορυκτικές δραστηριότητες Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Μεταφορά ενέργειας, καυσίμων και χημικών ουσιών Ειδικά έργα και δραστηριότητες (εκτός των αναφερομένων στη 2η Ειδική Ομάδα) [Ομάδες 5, 10, 11 και 12 (εκτός των αναφερομένων στη 2η Ειδική Ομάδα) της 17185/1069/2022 απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β’841)
- Ειδική ομάδα 4: Βιομηχανικές και συναφείς εγκαταστάσεις Ομάδα 9 της 92108/1045/Φ.15/2020 κοινής απόφασης των Υπουργών Ανάπτυξης και Επενδύσεων και Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β’3833) και της 17185/1069/2022 απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β’ 841)
Αξίζει να προστεθεί ότι στο ΠΔ προβλέπεται επίσης οι ιδιώτες περιβαλλοντικοί ελεγκτές θα μπορούν (με την έγκριση του Σώματος Επιθεώρησης του ΥΠΕΝ) να συνδράμουν στη διενέργεια ελέγχων αρμοδιότητας του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), ο οποίος όμως αναλαμνάνει το κόστος, την παρακολούθηση και τον έλεγχο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο (υποστελεχωμένος και αδύναμος) ΕΟΑΝ αποκτά «δύναμη πυρός» για να ελέγχει τόσο τα στοιχεία ανακύκλωσης γενικά όσο και ειδικά τα εναλλακτικά (ιδιωτικά και μη) συστήματα ανακύκλωσης.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι εκτός από τη διενέργεια ολόκληρου του ελέγχου, το ΠΔ προβλέπει ότι μπορούν να ανατίθενται στους ιδιώτες περιβαλλοντικούς ελεγκτές με άδεια και άλλες, υποστηρικτικές του ελέγχου, εργασίες – ή, όπως αναφέρονται «Άλλες Επικουρικές Εργασίες Περιβαλλοντικής Επιθεώρησης». Τέτοιες εργασίες, ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, είναι:
- Στατιστική επεξεργασία περιβαλλοντικών δεδομένων δραστηριοτήτων που υπόκεινται σε περιβαλλοντική επιθεώρηση.
- Προετοιμασία και εύρεση απαραίτητων εγγράφων δραστηριοτήτων Α1 για επιθεωρήσεις που θα λάβουν χώρα από Επιθεωρητές του Υπουργείου.
- Ταξινόμηση στοιχείων για προετοιμασία συγγραφής Εκθέσεων για επιθεωρήσεις που θα λάβουν χώρα από Επιθεωρητές του Υπουργείου.
- Βοήθεια σε δειγματοληψία αποβλήτων σε περιβαλλοντική επιθεώρηση που διενεργούν άλλοι ελεγκτές ή επιθεωρητές του Υπουργείου.
- Επικουρικές εργασίες σε μέτρηση αέριων ρύπων σε περιβαλλοντική επιθεώρηση που διενεργούν άλλοι ελεγκτές ή επιθεωρητές του Υπουργείου.
- Διασταύρωση δηλώσεων στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων του ελεγχόμενου
- Προετοιμασία υλικοτεχνικών Μέσων (Μέτρα Ατομικής Προστασίας, δειγματοληπτών, εξοπλισμού μετρήσεων, ελέγχου ημερομηνιών διακρίβωσης, κ.λπ.) για επιθεωρήσεις που θα λάβουν χώρα από Επιθεωρητές του Υπουργείου.
- Προκαταρτικός έλεγχος ανώνυμων καταγγελιών προς έλεγχο της σοβαρότητάς τους οι οποίες δεν αφορούν σε δραστηριότητες Α1 και Α2.
- Δειγματοληπτικός έλεγχος διαδρομών μεταφοράς αποβλήτων που καταγράφονται μέσω GPS σύμφωνα με το άρθρο 43 του ν.4819/2021.
Η πρόβλεψη αυτή θεωρείται πολύ σημαντική για την εισαγωγή και καθιέρωση του νέου θεσμού, ενώ παράλληλα λύνει τα χέρια του ΥΠΕΝ – και πολλά προβλήματα – για τις περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις. Αφενός, οι ιδιώτες ελεγκτές θα μπορούν να αποκτούν με αυτόν τον τρόπο εμπειρία δίπλα σε δημοσίους υπαλλήλους – περιβαλλοντικούς επιθεωρητές. Παράλληλα, με αυτή την επικουρική απασχόληση θα «ωριμάζει» η ιδέα της ιδιωτικής συμμετοχής, ιδίως στα θέματα μεγάλων έργων και εγκαταστάσεων αλλά και αποβλήτων, μας λένε από το ΥΠΕΝ. Αφετέρου, το ΥΠΕΝ αποκτά ειδικό θεσμικό πλαίσιο (πέρα από τις γενικές διατάξεις των δημοσίων συμβάσεων) για την απασχόληση (πιστοποιημένων) ιδιωτών σε βοηθητικούς – υποστηρικτικούς ρόλους για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, κάτι που μέχρι ΄σήμερα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να συμβεί.
Εκπαίδευση και εξεταστική διαδικασία για την απόκτηση Άδειας Περιβαλλοντικού Ελεγκτή
Όπως αναφέρεται στο ΠΔ, οι υποψήφιοι που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν άδεια περιβαλλοντικού ελεγκτή υποχρεούνται να παρακολουθήσουν και να ολοκληρώσουν επιτυχώς, κατόπιν εξετάσεων, εξειδικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με αντικείμενο την περιβαλλοντική νομοθεσία και ιδίως την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων σύμφωνα με τον ν. 4014/2011, τις βασικές αρχές περιβαλλοντικής διαχείρισης βάσει διεθνών ή ευρωπαϊκών προτύπων με εξειδίκευση σε θέματα περιβαλλοντικών ελέγχων.
Επίσης, θα πρέπει να παρακολουθήσουν σεμινάρια προκειμένου να μπορούν να διενεργούν δειγματοληψίες σύμφωνα με τα ισχύοντα πρότυπα, όπως το πρότυπο EN14899: ‘Characterization of waste – sampling of waste materials – framework of the preparation and application of the sampling plan’ ή/και CEN/TR 15310-1:2006, CEN/ TR 15310-2:2006, CEN/TR 15310-3:2006: ‘Sampling of Waste Materials’.
Η συνολική διάρκεια του εκπαιδευτικού προγράμματος για την απόκτηση άδειας περιβαλλοντικού ελεγκτή για την πραγματοποίηση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε έργα και δραστηριότητες κατηγορίας Β είναι τουλάχιστον σαράντα (40) ώρες, ενώ για την απόκτηση άδειας περιβαλλοντικού ελεγκτή για την πραγματοποίηση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε έργα και δραστηριότητες κατηγορίας Α είναι τουλάχιστον ογδόντα (80) ώρες.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα διεξάγεται από Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας ή από άλλους, δημόσιους ή ιδιωτικούς, φορείς, με τους οποίους συνάπτει το ΥΠΕΝ σχετικές συμβάσεις ή μνημόνια συνεργασίας. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιούνται από Κέντρα Δια Βίου Μάθησης πιστοποιούνται από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.)
Με την ολοκλήρωση του προγράμματος, σε κάθε εκπαιδευόμενο που το παρακολούθησε επιτυχώς, χορηγείται σχετική βεβαίωση επαρκούς παρακολούθησης από τον εκπαιδευτικό φορέα.
Αυτό σημαίνει ότι κάθε είδους εξέταση για τη βεβαίωση παρακολούθησης δεν αρκεί, αλλά θα ακολουθούν άλλες, κεντρικές, ειδικές εξετάσεις. Η εξεταστική διαδικασία, αναφέρει το ΠΔ, πραγματοποιείται είτε από το ΥΠΕΝ, είτε από Ν.Π.Δ.Δ στο οποίο ανατίθεται η διαδικασία εξετάσεων με σχετική σύμβαση ή μνημόνιο συνεργασίας, τουλάχιστον δύο (2) φορές το χρόνο, υπό την εποπτεία της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών του ΥΠΕΝ.
Ο φορέας διενέργειας των εξετάσεων χορηγεί στους επιτυχόντες σχετικό πιστοποιητικό επιτυχούς εξέτασης και αποστέλλει τις καταστάσεις επιτυχόντων στη Γενική Διεύθυνση Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών του ΥΠΕΝ.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι σχετικές διαδικασίες και εξετάσεις πραγματοποιεί (για τα μέλη του αλλά όχι μόνο, καθώς έχει επεκτείνει τις δραστηριότητες και σε άλλες θεματικές, όπως οι εκτιμητές ακινήτων) το ΤΕΕ ενώ το Επιμελητήριο των μηχανικών εμπλέκεται και στον θεσμό τόσο των ελεγκτών δόμησης όσο των περιβαλλοντικών αξιολογητών.
Διαλειτουργικότητα, συνέργειες και άλλα ενδιαφέροντα
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόβλεψη του ΠΔ ότι η διαχείριση του ηλεκτρονικού συστήματος και της βάσης δεδομένων του μητρώου δύναται να ανατίθεται σε Ν.Π.Δ.Δ. και Ν.Π.Ι.Δ. του Δημοσίου. Με βάση τα έως σήμερα δεδομένα και την ανάθεση αρμοδιοτήτων στο ΤΕΕ από το ΥΠΕΝ, θεωρείται λογικό να αναλάβει το Τεχνικό Επιμελητήριο και την υλοποίηση αυτού του μητρώου, αφού λειτουργεί αντίστοιχα πολλά άλλα (ελεγκτές προσβασιμότητας, εκτιμητές ακινήτων, κλπ).
Όπως αναφέρεται, το Μη.Π.Ελ. συνδέεται λειτουργικά με το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο (ΗΠΜ – το οποίο τηρεί και λειτουργεί το ΥΠΕΝ με πολλά προβλήματα και έχει αναπτυχθεί ατελώς, όπως αναφέρει η αγορά, από ιδιωτική εταιρεία) για την παρακολούθηση της περιβαλλοντικής επίδοσης ενός έργου ή δραστηριότητας
Το Μη.Π.Ελ. επίσης θα διαθέτει σύστημα ηλεκτρονικής κλήρωσης για τον ορισμό των περιβαλλοντικών ελεγκτών. Μέσω του μητρώου, μετά από αίτημα της ελεγκτικής αρχής σύμφωνα με το είδος και τα στοιχεία της περιβαλλοντικής επιθεώρησης προς ανάθεση, επιλέγονται τυχαία οι πιστοποιημένοι ελεγκτές που πληρούν τα κριτήρια αναζήτησης του συγκεκριμένου αιτήματος. Θυμίζουμε ότι αντίστοιχη διαδικασία ακολουθεί το ΥΠΕΝ, σε συνεργασία με το ΤΕΕ, επιτυχημένα εδώ και πέντε χρόνια με τους ελεγκτές δόμησης.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι συνεχείς και πολλές αναφορές σε υποχρεώσεις εχεμύθειας και απορρήτου κατά τη διενέργεια των ελέγχων, σε συνδυασμό και με το ξεχωριστό άρθρο των κυρώσεων.
Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι οι ελεγκτές για να πιστοποιηθούν πέραν όλων των άλλων που αναφέρουμε (εκπαίδευση και επιμόρφωση, εξετάσεις, πιστοποίηση, ασυμβίβαστα κλπ) αλλά και του «χαρτοβασιλείου» που θα καταθέτουν, θα πληρώνουν και 100 ευρώ παράβολο….
Μια δύσκολη δουλειά
Καθώς η εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στη χώρα μας είναι προβληματική, όπως δείχνουν όλες οι ευρωπαϊκές έρευνες, αλλά και δεδομένου ότι δεν υφίσταται κουλτούρα ελέγχου από δημόσιες αρχές (πλην εφορίας) σε επιχειρήσεις και ιδιωτικό τομέα, η δουλειά που θα αναλάβουν οι ιδιώτες ελεγκτές χαρακτηρίζεται δύσκολη.
Ιδίως αν συνυπολογίσουμε αφενός τη δυσπιστία που θα υπάρξει στην αρχή λόγω της ανεξαρτησίας (λόγω μη αποκλειστικής απασχόλησης) που θα έχουν (ή, αντίστοιχα της καχυποψίας για «υπόγειες σχέσεις«) και αφετέρου τη δυνατότητα (και ευθύνη) που θα έχουν για τη διαπίστωση παραβάσεων και την εισήγηση σκληρών μέτρων (προσαρμογές, πρόστιμα, παύση κλπ), το έργο τους γίνεται εύκολα κατανοητά ως πολύ δύσκολο.
Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι στο ΠΔ υπάρχει ξεχωριστό άρθρο που προβλέπει ότι οι περιβαλλοντικοί ελεγκτές ασφαλίζονται υποχρεωτικά έναντι αστικής ζημίας (προς τους ελεγχόμενους) και ότι το κράτος υποχρεωτικά καλύπτει τυχόν αποζημιώσεις σε περίπτωση που δικαστήριο αποφασίσει αποζημιώσεις μεγαλύτερες της ασφάλισης που έχουν – αν φυσικά αποδειχθεί και τελεσιδικήσει κάτι μεμπτό.
Παράλληλα αξίζει να σημειώσουμε τα πολλά και εκτεταμένα ασυμβίβαστα (μέχρι τρίτου βαθμού συγγένειας εξ αίματος ή εξ αγχιστείας…) αλλά και τις πολύ αυστηρές κυρώσεις – όχι τόσο τις διοικητικές αλλά κυρίως τις χρηματικές, από 500 μέχρι 10.000 ευρώ, για πολλές περιπτώσεις «παραβάσεων» των ιδιωτών ελεγκτών.
Με δεδομένα όλα αυτά, και χωρίς την Υπουργική Απόφαση για τις αμοιβές είναι δύσκολο να εκτιμηθεί το ενδιαφέρον που θα προκύψει για συμμετοχή στο νέο θεσμό, αν και από τα αναφερόμενα στο ΠΔ ο στόχος είναι αρχικά οι 100 ελεγκτές – μετά τα πρώτα δύο χρόνια, που θα είναι προσωρινοί, χωρίς εξετάσεις κλπ….
