Την ώρα που το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο για το Μάτι βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση, η οποία παρατάθηκε μέχρι τις 17 Αυγούστου από το ΥΠΕΝ, την περίοδο μάλιστα της μαύρης επετείου από την καταστροφή στο Μάτι με τους 102 νεκρούς (για την οποία μαθαίνουμε πολλά όσον αφορά την προσπάθεια συγκάλυψης ευθυνών…) και εν μέσω συζητήσεων και εξελίξεων για το σύστημα χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού συνολικά της χώρας (με το υπό κατάρτιση χωροταξικό νομοσχέδιο που έχει αποκαλύψει το economix στις βασικές του αρχές), το ΥΠΕΝ και συγκεκριμένα ο αρμόδιος Υφυπουργός Δημήτρης Οικονόμου φαίνεται να ακυρώνει μια βασική πολιτική επιλογή της κυβέρνησης της ΝΔ για το Μάτι: τον πρότυπο χαρακτήρα της εκπόνησης Ειδικού Χωρικού (Πολεοδομικού) Σχεδίου για την περιοχή της καταστροφής στην Ανατολική Αττική!
Αντί, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη, να χρησιμοποιηθεί το Ειδικό Σχέδιο (ΕΧΣ/ΕΠΣ) για το Μάτι ως πρότυπο και δίδαγμα για όλη τη χώρα και την επίσπευση του πολεοδομικού σχεδιασμού, ο υφυπουργός ΠΕΝ Δημήτρης Οικονόμου ζητά να γίνει σε μια άλλη περίπτωση, στην Ελαφόνησο, πολεοδομικό σχέδιο με απευθείας ανάθεση από το ΥΠΕΝ! Το economix.gr αποκαλύπτει τα παράλογα της διαδικασίας αυτής, τα ερωτήματα που προκύπτουν αλλά και πως ακυρώνονται στην πράξη οι δεσμεύσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη!
Θυμίζουμε ότι η κυβέρνηση της ΝΔ, με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (που αργότερα κυρώθηκε από τη Βουλή) ανέλαβε πρωτοβουλία (και ηθική υποχρέωση) να προχωρήσει σε ένα συνολικό σχέδιο αποκατάστασης της περιοχής της φονικής πυρκαγιάς στο Μάτι και τις πέριξ περιοχές.
Και αυτό το έκανε, σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, με έκτακτες διαδικασίες, ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις και παρέκκλιση από οποιαδήποτε νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων, σχεδιασμού κλπ. Και για να μην κατηγορηθεί για κάτι, αποφάσισε να αναθέσει την εκπόνηση αυτού του μοναδικού σχεδίου στον επίσημο τεχνικό σύμβουλο της πολιτείας, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, το οποίο αναλάμβανε την υποχρέωση να συγκεντρώσει και να επιλέξει μια «υπερ-ομάδα» με έγκυρους, αποδεκτούς, και αξιόλογους μελετητές και επιστήμονες για να κάνουν όλες τις απαραίτητες μελέτες και να καταλήξουν σε ένα Ειδικό Χωρικό Σχέδιο για το Μάτι. Και μάλιστα σε χρόνο ρεκόρ!
Το Μάτι «πρότυπο»
Σημειώνουμε ότι η πρόβλεψη τα ΕΧΣ να χρησιμοποιούνται για την αποκατάσταση περιοχών από φυσικές καταστροφές (αλλά και για περιβαλλοντική προστασία) – ώστε να ξεπερνιούνται γρήγορα, θεσμικά σωστά και με ευελιξία οι διατάξεις χωροταξίας και πολεοδομίας που ίσχυαν σε μια περιοχή πριν την καταστροφή – αποτελεί έμπνευση ΣΥΡΙΖΑ και του υπουργού ΠΕΝ Γιώργου Σταθάκη, αμέσως μετά το Μάτι, που δικαιώθηκε στην πορεία. Μέχρι τότε, τα ΕΧΣ χρησιμοποιούνταν μόνο για προώθηση μεγάλων επενδύσεων.
Η κυβέρνηση της ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη όμως δεν έμεινε εκεί. Όρισε συγκεκριμένα ότι το ΕΧΣ πρέπει να αποτελέσει πρότυπο. Τόσο για να γίνει η περιοχή όσο το δυνατόν πιο σύγχρονη όσον αφορά τις επιστημονικές προσεγγίσεις για την πολεοδόμηση και τη δόμηση (δεδομένων των περιορισμών που υπάρχουν από της υφιστάμενη κατάσταση. Όσο όμως και για να αποτελέσει η διαδικασία και τα συμπεράσματά της πρότυπο για αντίστοιχες καταστάσεις και περιπτώσεις σε άλλες περιοχές και στο μέλλον.
Μάλιστα, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ο ίδιος, αλλά και ο Υπουργός ΠΕΝ Κωστής Χατζηδάκης όσο και υφυπουργός ΠΕΝ Δημήτρης Οικονόμου, τόσο στη Βουλή όσο και σε συνεντεύξεις και εκδηλώσεις, έχουν επαναλάβει σε όλους του τόνους ότι τα διδάγματα από όλη αυτήν την προσπάθεια θα συμβάλλουν στον καλύτερο σχεδιασμό σε όλη τη χώρα, στην αντιμετώπιση προβλημάτων πολεοδομικού σχεδιασμού και αυθαίρετης δόμησης, στην εκπόνηση σχεδίων και στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών του μέλλοντος.
Αυτήν ακριβώς την πρόβλεψη, να βγάλουμε δηλαδή τα συμπεράσματά από τις διαδικασίες για άλλες περιοχές και για το μέλλον έρχεται να καταστρατηγήσει και να ακυρώσει το ίδιο το ΥΠΕΝ!
Η Ελαφόνησος ξηλώνει τον πρότυπο χαρακτήρα του ΕΧΣ στο Μάτι με υπογραφή Οικονόμου
Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του economix.gr – που δεν επιδέχονται αμφισβήτησης – το ΥΠΕΝ και ειδικά ο υφυπουργός Δημήτρης Οικονόμου ζήτησε από την ΕΑΑΔΗΣΥ (την Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων) εξαίρεση από τη νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων ώστε να αναθέσει απευθείας (με μόλις τρεις προσφορές, χωρίς δημοσιότητα) Ειδικό Χωρικό (Πολεοδομικό) Σχέδιο για την Ελαφόνησο!
Και αυτό γιατί η Ελαφόνησος επλήγει από πυρκαγιά πέρυσι τον Σεπτέμβριο (10-11/08/2019), που κατέκαψε το 25% της έκτασης του Δήμου. Ο Δήμος Ελαφονήσου εντάσσεται στο σύνολο της έκτασης του σε περιοχή Natura 2000 και στερείται Πολεοδομικού Σχεδιασμού, σύμφωνα με το ΥΠΕΝ.
Μάλιστα το Υπουργείο υποστηρίζει ότι το πολεοδομικό σχέδιο της περιοχής πρέπει να συμβαδίζει με την υπό εκπόνηση Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για την περιοχή Natura της Ελαφονήσου και αυτός είναι ο ένας βασικός λόγος που πρέπει να υπάρξει παρέκκλιση από τις διαδικασίες των δημοσίων συμβάσεων! Και ο άλλος λόγος φυσικά είναι η ανάταξη της περιοχής από τις επιπτώσεις της πυρκαγιάς.
Η μελέτη του ΕΧΣ για την περιοχή, όπως την προϋπολογίζει το Υπουργείο, δεν είναι μεγάλης αξίας, μόλις €186.000,00 με ΦΠΑ, την οποία εν τέλει θα χρηματοδοτήσει το Πράσινο Ταμείο, όπως δέχθηκε με την υπ αρ. 184.2.3/2020 απόφαση του Διοικητικού του Συμβουλίου.
Ακόμη το ΥΠΕΝ υποστηρίζει – και σε αυτό έχει δίκιο – ότι ο Δήμος Ελαφονήσου, ως μικρός νησιωτικός Δήμος στερείται Τεχνικών Υπηρεσιών και ειδικών Πολεοδομικών Υπηρεσιών και ως εκ τούτου ούτε να εκπονήσει εγκαίρως τέτοιας έκτασης πολεοδομικό σχεδιασμό μπορεί ούτε να το κάνει αυτό μέσα στο περιθώριο που του δίνει η κήρυξη του νησιού σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (που περιορίζει τι μπορούν να κάνουν οι πολίτες με τις περιουσίες τους μετά από μια καταστροφή). Οπότε επείγει και για αυτόν τον λόγο η εκπόνηση ΕΧΣ χωρίς τις κανονικές διαδικασίες…
Μάλιστα, ενώ το ΥΠΕΝ φαίνεται να υποστηρίζει ότι ο Δήμος Ελαφονήσου επικαλέσθηκε τις ειδικές διατάξεις που πέρασε η κυβέρνηση για το Μάτι ως μέρος της αιτιολόγησης του αιτήματος για εκπόνηση ΕΧΣ από το Υπουργείο, η σχετική απόφαση του δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ελαφονήσου ουδέν σχετικό αναφέρει…
Κόλπο διαδικασιών ανάθεσης;
Με λίγα λόγια, αντί να μάθουμε από Μάτι πώς να κάνουμε γρήγορα πολεοδομικό σχεδιασμό μετά από φυσικές καταστροφές – και να δημιουργήσουμε τις σχετικές διαδικασίες που θα λειτουργούν κάθε φορά – το ΥΠΕΝ επιλέγει να προχωρήσει ad hoc σε μια απευθείας ανάθεση!
Σημειώνουμε ότι στο πλαίσιο του ΕΣΧ για το Μάτι μια dreamteam επιστημόνων και καθηγητών από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο σε συνεργασία με το ΤΕΕ κατέθεσε ένα ολόκληρο πλαίσιο (άνω των 330 σελίδων, ακούμε…) για τα μαθήματα που πρέπει να πάρουμε τόσο από την καταστροφή όσο και από τις διαδικασίες για να κάνουμε πολεοδομικό σχεδιασμό μετά από καταστροφές.
Και σε αυτό το πόνημα υπάρχουν μέσα διδάγματα όχι μόνο από το Μάτι αλλά και από άλλες περιπτώσεις σε Ελλάδα (Καλαμάτα, Πάρνηθα κλπ) και παγκοσμίως (Καλιφόρνια, Ιαπωνία κλπ). Αλλά όλα αυτά για την Ελαφόνησο δεν χρειάζονται κατά το ΥΠΕΝ, αρκεί να υπάρχουν τρεις μελετητές που θα καταθέσουν προσφορές…
Για να μην υπάρχει αμφιβολία, παρά τα όσα κυκλοφορούν στους διαδρόμους του ΥΠΕΝ, ότι τάχα η διαδικασία αυτή επιλέγεται και προτείνεται από τις υπηρεσίες του Υπουργείου, το economix.gr αποκαλύπτει ότι η επιστολή προς την ΕΑΔΗΣΥ για την εξαίρεση της συγκεκριμένης ανάθεσης έφυγε από το γραφείο του αρμόδιου Υφυπουργού, με τον ίδιο ως υπογράφοντα!
Μένει να διερευνηθεί βέβαια αν η υπογραφή τέτοιων εγγράφων ανήκει στις αρμοδιότητες του Υφυπουργού, τόσο με βάση το ΠΔ του ΥΠΕΝ όσο και με βάση την ανάθεση αρμοδιοτήτων από τον Πρωθυπουργό και τον Υπουργό…
Και δεν είναι μόνο αυτό… Το ΥΠΕΝ, με το συγκεκριμένο αίτημα και την αιτιολόγηση που κάνει, προσπαθεί να παρασύρει την ΕΑΑΔΗΣΥ, καθώς επικαλείται ως λόγο επίσπευσης την εκπόνηση ΕΠΜ για την περιοχή Natura και την ανάγκη ο πολεοδομικός σχεδιασμός να συμπίπτει με αυτήν! Και αναφέρει ότι αυτή η ανάγκη εκφεύγει του ελέγχου των αρμοδίων υπηρεσίων και δεν μπορούσε να προβλεφθεί!
Και τα αναφέρει αυτά, χωρίς ντροπή, όταν η εκπόνηση ΕΠΜ για Natura ανήκει στις αρμοδιότητες Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ και η εκπόνηση ΕΧΣ/ΕΠΣ/ΤΠΣ/ΤΧΣ στις αρμοδιότητες Χωροταξίας και Πολεοδομίας! Δηλαδή το μισό ΥΠΕΝ (Πολεοδομία και Χωροταξία) δεν μπορεί να ελέγξει το άλλο μισό ΥΠΕΝ (Περιβάλλον) και να συνεννοηθούν και να συντονιστούν. Οπότε αντί να συνεννοούνται οι όροφοι και τα κτίρια του ΥΠΕΝ μεταξύ τους, θα γίνονται απευθείας αναθέσεις με την έγκριση της ΕΑΑΔΗΣΥ ως «έκτακτη ανάγκη»!
Είναι προφανές ότι Το ΥΠΕΝ με δική του υπαιτιότητα καθυστέρησε όλες αυτές τις διαδικασίες για την Ελαφόνησο από πέρυσι τον Σεπτέμβριο! Και τώρα έρχεται και ζητά εξαίρεση από τη νομοθεσία! Αντί να δημιουργήσει διαδικασίες ειδικές για περιοχές με φυσικές καταστροφές, όπως υποσχέθηκε!
Είναι πραγματικά απορίας άξιο πως το επιτελικό κράτος με τον συντονισμό και έλεγχο των υπουργείων από το Μέγαρο Μαξίμου, που διαφημίζει η κυβέρνηση, επιτρέπει να ακυρώνονται στην πράξη οι κεντρικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης από επιμέρους ενέργειες μελών της κυβέρνησης που βλέπουν το δέντρο και χάνουν το δάσος…
Επιπλέον, στην πράξη, η ΕΑΑΔΗΣΥ μπαίνει σε πολύ δύσκολη θέση με ένα απλό έγγραφο που προβλέπεται από τη νομοθεσία… Και αυτό γιατί τυχόν απάντησή της πιθανότατα θα χρησιμοποιηθεί ως μπούσουλας για άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις – που επίσης είναι πιθανόν να πολλαπλασιαστούν.
Και αυτό σημαίνει ότι από τη μία πλευρά ξεχειλώνει κατά πολύ το θεσμικό πλαίσιο περί αναθέσεων δημοσίων συμβάσεων. Θυμίζουμε ότι στο Μάτι η κυβέρνηση επέλεξε – με γενναιότητα – να νομοθετήσει η ίδια και να αναλάβει την ευθύνη, όχι να ρίξει το μπαλάκι μιας βαριάς απόφασης (λόγω των νερών στο Μάτι) σε μια ανεξάρτητη αρχή. Αλλά μάλλον στο ΥΠΕΝ δεν περισσεύει η γενναιότητα και η ευθύνη…
Αλλά υπάρχει και ένα άλλο πρόβλημα, που ίσως η ΕΑΑΔΗΣΥ δεν σκέφτεται και ίσως δεν μπορεί να εξετάσει λόγω αρμοδιοτήτων: το πώς θα παράγονται μελλοντικά όλα τα Χωρικά Σχέδια που θα θέλει να ξεκινήσει το ΥΠΕΝ ή άλλοι δημόσιοι φορείς, όπως οι Δήμοι…
Τα ερωτήματα για το μέλλον
Τα ερωτήματα από τις αποκαλύψεις που κάνουμε σήμερα στο economix.gr είναι αυτονόητα και δύσκολα:
Αλήθεια, μιας και το ΥΠΕΝ καθιερώνει όπως φαίνεται τα ΕΧΣ ως κύριο εργαλείο σχεδιασμού για κάθε «ασθένεια», ποια άλλα Ειδικά Χωρικά Σχέδια (αλλά και χωροταξικά ίσως…) θα δούμε άμεσα να προσπαθούν να ανατεθούν με συνοπτικές διαδικασίες και χωρίς δημοσιότητα;
Αλλάζει με μια «κρυφή» επιστολή του ΥΠΕΝ όλη η διαδικασία χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού στη χώρα;
Δέχεται η κυβέρνηση να χαντακώσει την εμπειρία που απέκτησε το κράτος από το Μάτι, να αναιρέσει τη βασική της δέσμευση για μελέτη – πρότυπο στο Μάτι, να προχωρά χωρίς σχεδιασμό σε επιμέρους κινήσεις αντί να λύνει τα θεσμικά προβλήματα;
Και ένα τελικό – συναφές – ερώτημα: αν χρειάζονται όλα αυτά για τα ΕΧΣ (Μάτι, Ελαφόνησος κλπ) πώς θα τελειώσει το ΥΠΕΝ τα κανονικά πολεοδομικά σχέδια, τα ΤΠΣ, που υποσχέθηκε σε όλους τους δήμους της χώρας; Που αποτελούν συνταγματική υποχρέωση; Με ποιες διαδικασίες και ποιες υπηρεσίες; Μέχρι πότε;
Οι απαντήσεις θα φανούν στην πράξη. Και θα κριθούν από το αποτέλεσμα των πράξεων και την ευθύνη που θα αναλάβει ο καθένας από τους συμμετέχοντες…
