του Θοδωρή Καραουλάνη
Σε μια πρωτοποριακή κίνηση, η κυβέρνηση ετοιμάζεται να αξιοποιήσει την τεχνολογία των δορυφορικών εικόνων, των αεροφωτογραφιών, των drones και της τεχνητής νοημοσύνης για την καταπολέμηση της αυθαίρετης δόμησης. Παρά το γεγονός ότι η χρήση της δορυφορικής τεχνολογίας για τον εντοπισμό αυθαίρετων κτισμάτων προβλέπεται από τον νόμο 4178 του 2013 και επαναλαμβάνεται στον ισχύοντα νόμο 4495 του 2017, η Πολιτεία δεν είχε κάνει μέχρι σήμερα το απαραίτητο βήμα για την αξιοποίηση αυτής της τεχνολογίας.
Το νέο πολυνομοσχέδιο του ΥΠΕΝ, που αναμένεται να παρουσιαστεί από την κυβέρνηση τις επόμενες ημέρες και αναμένεται από πολλούς, θα περιλαμβάνει πολλά πολεοδομικά θέματα αλλά και νέες ειδικές ρυθμίσεις για τον εντοπισμό και την κατεδάφιση αυθαιρέτων. Στο νομοσχέδιο θα περιλαμβάνεται η θεσμική περιγραφή και οι αναγκαίες διατάξεις για ένα νέο ηλεκτρονικό σύστημα εντοπισμού αυθαίρετων κτισμάτων σε όλη τη χώρα.
Το σύστημα αυτό θα περιλαμβάνει τη λήψη αεροφωτογραφιών και δορυφορικών εικόνων, τόσο μέσω δορυφόρου όσο και μέσω drone, με συγκεκριμένες προδιαγραφές και εκ των υστέρων επεξεργασία για ευκρίνεια και κλίμακα και ανάλυση μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Αφού καλυφθούν όλες οι περιοχές τουλάχιστον μία φορά, ώστε να υπάρχει βάση αναφοράς, οι επόμενες λήψεις θα χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό νέων οικοδομών (αλλά και ως βάση αναφοράς για την επόμενη λήψη), με γεωχωρικό εντοπισμό (ακριβείς συντεταγμένες) κάθε κτιρίου.
Μέσω σύνδεσης με το ηλεκτρονικό σύστημα έκδοσης οικοδομικών αδειών e-Άδειες, που χειρίζεται το ΤΕΕ, θα γίνεται αντιπαράθεση/αντιπαραβολή κάθε νέου κτίσματος και θα διαπιστώνεται αν υπάρχει νόμιμη άδεια για κάθε νέα κατασκευή. Αν δεν υπάρχει, αυτόματα το σύστημα θα καταχωρεί το ακίνητο ως υποκείμενο σε έλεγχο, θα στέλνει την υπόθεση σε ελεγκτή δόμησης, ο οποίος θα συντάσσει σχετική έκθεση και ακολούθως, αν διαπιστώνεται αυθαιρεσία, θα παραπέμπεται για έλεγχο και επιβολή προστίμου σε αρμόδιο υπάλληλο.
Σημειώνεται ότι όλες οι νέες οικοδομές για τις οποίες εκδίδονται οικοδομικές άδειες από το 2018 και μετά, έχουν πάντα ηλεκτρονικό αρχείο με εξαρτημένο από το Εθνικό Γεωδητικό Σύστημα Αναφοράς τοπογραφικό, με συντεταγμένες και με ακριβές στίγμα της θέσης του ακινήτου σε ψηφιακό χάρτη.
Το σύστημα δορυφορικής παρακολούθησης των κτιρίων της χώρας που δημιουργείται είναι κάτι απολύτως νέο για τη χώρα, ώστε να εντοπίζεται κάθε νέα αυθαιρεσία με συνεχή περιοδικό έλεγχο σε όλη τη χώρα, για πρώτη φορά. Τρεις φορές τον χρόνο η Πολιτεία, πιθανότατα μέσω του ΤΕΕ, θα λαμβάνει δορυφορικές εικόνες αλλά και αεροφωτογραφίες από drones από όλη την επικράτεια, βάσει των οποίων θα γίνεται η σύγκριση, ενώ σε κάποιες ευαίσθητες περιοχές, όπως η Μύκονος, υπάρχει πρόθεση να εγκατασταθούν επιτόπου και «μόνιμοι» σταθμοί drones, προκειμένου τα δεδομένα να εισρέουν σε πιο πυκνό χρονικό διάστημα. Αυτό έχει προτείνει προ μηνών ο Πρόεδρος του ΤΕΕ για περιοχές με έντονες οικιστικές πιέσεις και εμφανώς αυξητική δόμηση, όπως σε κάποια νησιά των Κυκλάδων ή η Χαλκιδική, περιοχές της Πελοποννήσου κλπ. Σύμφωνα με πληροφορίες, τόσο η χρήση δορυφορικών εικόνων όσο και οι λήψεις των drones θα χρησιμοποιούνται και από άλλες υπηρεσίες του κράτους, όχι μόνο από το ΥΠΕΝ για τα αυθαίρετα, δημιουργώντας μια σταθερή δομή παρακολούθησης του εδάφους στη χώρα.
Έρχονται οι νομοθετικές ρυθμίσεις
Το σύστημα θα νομοθετηθεί τώρα και αναμένεται να λειτουργήσει το πρώτο εξάμηνο του 2024 και θα δώσει τη δυνατότητα στο κράτος να γνωρίζει τι χτίστηκε νόμιμα και τι όχι από εδώ και στο εξής.
Παρότι λίγοι το πίστεψαν πριν λίγους μήνες (και δικαιολογημένα, με βάση την εμεπιρία από προηγούμενες κυβερνήσεις), η κυβέρνηση και αρμόδιος υπουργός Θόδωρος Σκυλακάκης είχαν προαναγγείλει ήδη από το καλοκαίρι του 2023 τον έλεγχο της νέας αυθαίρετης δόμησης με σύγχρονα μέσα και με παράλληλη κεντρική και τοπική παρακολούθηση, «έτσι ώστε η αυθαιρεσία να σταματά εν τη γενέσει της. Τα αυθαίρετα, απλώς, να μη χτίζονται. Η νέα τεχνολογία μάς δίνει καταπληκτικά εργαλεία για να είναι το κράτος πραγματικά αποτελεσματικό στη χαίνουσα αυτή πληγή, το οριστικό κλείσιμο της οποίας αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή μιας σύγχρονης, προοδευτικής και τολμηρής πολεοδομικής πολιτικής» είχε αναφέρει ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης στα τέλη Ιουνίου.
Ήδη το πλαίσιο της ρύθμισης παρουσιάστηκε στις αρχές της χρονιάς στο Υπουργικό Συμβούλιο και φαίνεται ότι ήρθε η ώρα να παρουσιαστούν οι τελικές ρυθμίσεις από την κυβέρνηση. Αυτό που έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν είναι η ύπαρξη, εύκολα και σχετικά φθηνά, πλέον, νέων τεχνολογικών εργαλείων που μπορούν να συνδράμουν αποτελεσματικά σε ελέγχους και αυτοματισμούς που δεν υπήρχαν ως δυνατότητα στο παρελθόν.
Το δορυφορικό σύστημα ήδη ετοιμάζεται
Στην καλύτερη παρακολούθηση της αυθαίρετης δόμησης αναμένεται να συμβάλει και το έργο «Υπηρεσία Προγραμματισμού Δορυφορικών Αποστολών Παρατήρησης Γης» το οποίο έχει αναλάβει η επιχείρηση TOTALVIEW O.E. η οποία αναδείχθηκε οριστικός ανάδοχος του έργου σε πρόσφατο διαγωνισμό και προχώρησε στην υπογραφή συμφωνίας-πλαισίου με το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος (ΕΛΚΕΔ), ύστερα από σχετική απόφαση του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με χρηματοδότηση ύψους 2.108.000 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Με το έργο αυτό, το ΕΛΚΕΔ αποκτά τη δυνατότητα προγραμματισμού δορυφορικών λήψεων για απεικόνιση επιλεγμένων περιοχών της ελληνικής επικράτειας, με απευθείας πρόσβαση σε μεγάλο πλήθος δορυφόρων και οργάνων παρατήρησης υψηλής ευκρίνειας. Αντικείμενο του έργου είναι η παροχή της δυνατότητας στην αναθέτουσα Αρχή να λειτουργήσει ως κεντρικός φορέας παροχής τηλεπισκοπικών δορυφορικών δεδομένων, με σκοπό την ολοκληρωμένη και συνδυαστική κατά το δυνατόν κάλυψη πολλαπλών αναγκών υπουργείων και οργανισμών της ελληνικής κυβέρνησης αλλά και της χώρας γενικότερα. Τελικοί χρήστες του ευρύτερου δημόσιου τομέα, οι οποίοι αντικειμενικά και τεκμηριωμένα έχουν ανάγκη δορυφορικά δεδομένα παρατήρησης Γης για πληθώρα εφαρμογών, είναι μεταξύ άλλων το Ελληνικό Κτηματολόγιο, το TEE, ο ΟΦΥΠΕΚΑ και ο ΟΠΕΚΕΠΕ. Παράλληλα προχωρά από τη Κυβέρνηση άλλο έργο για την εγκατάσταση ολόκληρου συστήματος μικροδορυφόρων (ελληνικού σχεδιασμού – κατασκευής πιθανότατα). Επίσης, αντίστοιχο έργο έχει προγραμματιστεί και για την προμήθεια drones.
Μια εκκρεμότητα με ιστορία
Η λύση που προωθεί το ΥΠΕΝ φαίνεται να λύνει το βασικό πρόβλημα έγκαιρου εντοπισμού αυθαιρέτων κτισμάτων, από εδώ και στο εξής. Ωστόσο παραμένει η ιστορική, αλλά βασική, εκκρεμότητα της προμήθειας αεροφωτογραφιών ή δορυφορικών εικόνων του καλοκαιριού του 2011.
Οι συγκεκριμένες αεροφωτογραφίες αποτελούν «κλειδί» για τους ελέγχους, καθώς όλοι οι νόμοι περί αυθαιρέτων έκτοτε θέτουν ως «κόκκινη γραμμή» την 28η Ιουλίου 2011, απαγορεύοντας ρητά την τακτοποίηση κάθε πολεοδομικής παράβασης που έχει συντελεστεί μετά την ημερομηνία αυτή. Αλλά το δημόσιο δεν έχει «εικόνες» όλης της χώρας σε εκείνη την περίοδο και τα δικαστήρια έχουν κρίνει ότι μόνο έγγραφα – στοιχεία δημόσιου χαρακτήρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την τεκμηρίωση του χρόνου κατασκευής μιας οικοδομής.
Σύμφωνα με πληροφορίες μας, το 2014-2015 το τότε ΥΠΕΚΑ είχε δρομολογήσει λύση (υψηλού κόστους) για την προμήθεια αυτών των αεροφωτογραφιών αλλά μετά από εκτεταμένες έρευνες σε άλλους δημόσιους φορείς και ιδιωτικές επιχιερήσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό δεν είχε καταφέρει να καλύψει το σύνολο της χώρας αλλά περίπου το 70%. Έκτοτε δεν φαίνεται να υπήρξε πολιτική βούληση να προχωρήσει μια τέτοια προμήθεια (η οποία θα είχε ανάγκη και κάποιων νομοθετικών ρυθμίσεων, καθώς δεν θα ήταν όλες οι εικόνες της ίδιας ημερομηνίας – περιόδου).
Το ενδιαφέρον είναι ότι τότε Αναπληρωτής Υπουργός στο ΥΠΕΚΑ ήταν ο νυν υφυπουργός ΠΕΝ Νίκος Ταγαράς, ο οποίος μάλλον βρίσκει τις λύσεις αλλά τα πράγματα δεν προχωρούν πάντα με βάση τον σχεδιασμό…
Ουσιαστικά μετά τη δεκαετή αυτή «παύση» στις προσπάθειες αποδεικνύεται ότι μάλλον δεν υπήρχε πολιτική βούληση για να προμηθευτεί το κράτος αεροφωτογραφίες του 2011. Ωστόσο προκειμένου το Δημόσιο να μπορεί να πιστοποιήσει – τεκμηριώσει τον χρόνο ανέγερσης των αυθαιρέτων κτισμάτων που έχουν ήδη δηλωθεί στα ηλεκτρονικά συστήματα του ΤΕΕ και έχουν λάβει εξαίρεση από την κατεδάφιση για 30 χρόνια, θα χρειαστεί να κάνει και αυτό το βήμα. Ιδίως από τη στιγμή που είναι όρος του Συμβουλίου της Επικρατείας για τη νομιμότητα των ρυθμίσεων αυθαιρέτων και ήδη κάνει σχετικά τεχνολογικά βήματα – αλλά μόνο για νέα αυθαίρετα…
