O Κυριάκος Μητσοτάκης αφιέρωσε σχεδόν τη μισή ομιλία του στη ΔΕΘ αναλύοντας το κυβερνητικό έργο πάνω στον άξονα «το είπαμε – το κάναμε». Αλλά η ανακοίνωση του μέτρου για τη διεύρυνση των δικαιούχων για το πρόγραμμα «Αλλάζω Συσκευή» μοιάζει να κινείται στον άξονα «άλλα είπαμε – άλλα κάνουμε», με ευθύνη του ΥΠΕΝ…
Και αυτό γιατί το πρόγραμμα ανακοινώθηκε με συγκεκριμένους όρους: προϋπολογισμό, κοινωνικά κριτήρια, εκτίμηση δυνητικών δικαιούχων κλπ. Δηλαδή οι πολίτες ήξεραν ότι για όσο διάστημα ήταν ανοιχτό το ηλεκτρονικό σύστημα των αιτήσεων ίσχυαν κοινωνικά κριτήρια και άλλες προϋποθέσεις που θα «έβγαζαν» το τελικό αποτέλεσμα των 150 χιλιάδων αρχικών δικαιούχων που είχε ανακοινώσει η κυβέρνηση.
Έτσι, πολλοί που θα ήθελαν να συμμετέχουν δεν έκαναν καν αίτηση, διότι ήξεραν ότι δεν θα ανήκουν στους 150 χιλιάδες πρώτους, αφού υπήρχαν χιλιάδες άλλοι συμπολίτες μας που έπιαναν τα κριτήρια που έβαλε το ΥΠΕΝ. Μια απλή ανάγνωση των στατιστικών της ΑΑΔΕ για τις δηλώσεις εισοδήματος, που διακινούνται κάθε έτος από τα ΜΜΕ, αποδεικνύει ότι κάτι τέτοιο είναι ευρέως γνωστό. Άλλωστε πολλοί συμπολίτες μας που θα ήθελαν και εκείνοι να επιδοτηθούν αναγνώρισαν ότι τα κοινωνικά κριτήρια (ΑμΕΑ, μονογονεϊκές οικογένεις κλπ) «άξιζαν» πιθανόν περισσότερο την επιδότηση από τους ίδιους. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνουν περίπου 850.000 αιτήσεις για τις 150.000 επιδοτήσεις, ενώ στην πραγματικότητα επιδότηση θα μπορούσαν ή θα ήθελαν εκατομμύρια συμπολίτες μας.
Τώρα η κυβέρνηση ανακοινώνει επιπλέον 200.000 δικαιούχους. Αν ακολουθηθεί η πρακτική των προγραμμάτων «Εξοικονομώ», όπως φαίνεται, οι νέοι αυτοί 200.000 δικαιούχοι θα προέλθουν από τους «επιλαχόντες» των αιτήσεων που έχουν γίνει. Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση αλλάζει τους όρους του προγράμματος αφού έχουν υποβληθεί οι αιτήσεις. Στερώντας έτσι τη δυνατότητα σε όσους την εμπιστεύτηκαν και δεν έκαναν αίτηση επειδή δεν θα ήταν στους 150-200 χιλιάδες αρχικά ανακοινωμένους δικαιούχους, να λάβουν μια τέτοια επιδότηση τώρα που αυξήθηκαν οι δικαιούχοι.
Το unfair προς τους πολίτες μένει να αποδειχθεί τώρα αν θα επιβεβαιωθεί, καθώς ήδη μέσα στο καλοκαίρι «εν τη ρύμη του λόγου» το ανέφερε ο αρμόδιος υπουργός Κώστας Σκρέκας.
Αλλά τώρα είναι η ώρα των αποφάσεων του ΥΠΕΝ: θα πάει με «επιλαχόντες» του πρώτου κύκλου ή θα ανακοινώσει νέο άνοιγμα αιτήσεων όπου θα μπορούν να μπουν όσοι δεν έχουν κάνει αίτηση;
Σημειώνουμε μάλιστα ότι και τεχνικά είναι πολύ εύκολο να μεταφερθούν οι αιτήσεις από «επιλαχόντες» αυτόματα σε νέο κύκλο. Οπότε τυχόν «υπηρεσιακή» και εύκολη επιλογή να μοιραστούν χρήματα σε όσους έχουν κάνει ήδη αίτηση και μόνο, αυτή τη φορά θα είναι ένα unfair που θα φέρει όχι μόνο σφραγίδα Σκρέκα αλλά και σφραγίδα Μητσοτάκη.
Το θέμα και οι επιλογές που θα γίνουν από το ΥΠΕΝ είναι σημαντικά και για έναν ακόμη λόγο: τόσο η αγορά όσο και οι πληροφορίες του economix.gr αναφέρουν ότι μάλλον δεν θα είναι αυτή η τελευταία φορά που ανακοινώνονται νέοι δικαιούχοι. Θα γίνει και άλλος κύκλος εντάξεων. Η αγορά αναμένει εν τέλει να πέσουν από το πρόγραμμα πάνω από 500 εκατομμύρια ευρώ. Σημειώνουμε ότι είναι ένα πρόγραμμα που αυξάνει την απορρόφηση πόρων και τις πληρωμές από κοινοτικά προγράμματα ΑΜΕΣΑ, σε 2-3 μήνες, οπότε βολεύει και υπηρεσιακά ακόμη και σε ανακατανομή πόρων ή σε περίπτωση που υπάρχει πρόβλημα δεικτών…
Το ΥΠΕΝ φαίνεται να «επιχειρηματολογεί» ήδη σε άτυπες συζητήσεις για το θέμα υπέρ της λύσης των «επιλαχόντων». Και το δικαιολογεί με το σκεπτικό ότι και στις επίσημες ανακοινώσεις του προγράμματος οι αρμόδιοι ανέφεραν ότι «όσοι δεν επιλεγούν στους αρχικούς δικαιούχους λόγω χαμηλής μοριοδότησης θα παραμείνουν επιλαχόντες, ώστε σε περίπτωση αύξησης του προϋπολογισμού του προγράμματος να προχωρήσουν και αυτοί στην αντικατάσταση της συσκευής που επιθυμούν.» Αυτό όμως ήταν σε κάποια λόγια που ειπώθηκαν και όχι στη συστηματική επικοινωνία του προγράμματος…
Ξεχνούν όμως επίσης στο ΥΠΕΝ ότι οι πόροι του προγράμματος προέρχονται από την ΕΕ και ειδικά από το ΕΣΠΑ. Και προκύπτουν σοβαρά θέματα επιλεξιμότητας των δαπανών με βάση τους κοινοτικούς κανόνες, με τέτοιες επιλογές. Διότι είναι η πρώτη φορά που αλλάζουν οι όροι σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα, σε πρόγραμμα δηλαδή που συχρηματοδοτείται από πόρους της ΕΕ, όπως το συγκεκριμένο, στην πορεία του προγράμματος, αφού το πρόγραμμα ξεκίνησε και διαφημίστηκε. Ο κανόνας «τα συμφωνημένα πρέπει να τηρούνται» και οι κατευθύνσεις για διαφάνεια κλπ της ΕΕ πλήττονται από τέτοιες επιλογές.
Ενώ παράλληλα και το ίδιο το ΥΠΕΝ βαρύνεται με έλλειμμα επικοινωνίας της χρηματοδότησης της δράσης από κοινοτικούς πόρους, καθώς στις δικές του ανακοινώσεις sites κλπ δεν έχει φροντίσει να φαίνεται αρκετά ότι χρησιμοποιούνται πόροι του ΕΣΠΑ, σε αντίθεση με τους κοινοτικούς κανόνες. Για παράδειγμα, τα δελτία τύπου του ΥΠΕΝ ξεχνούν να αναφέρουν με τον σωστό τρόπο την κοινοτική χρηματοδότηση και για τέτοιες παραλείψεις τόσο οι εθνικές όσο και οι κοινοτικές ελεγκτικές αρχές έχουν απεντάξει προγράμματα και έχουν ζητήσει επιστροφή χρημάτων. Αντίθετα, οι εταιρείες που το διαφημίζουν είναι πολύ πιο προσεκτικές….
Σημειώνουμε ότι στην «υπηρεσιακή» ιστοσελίδα της δράσης αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «Η δημόσια δαπάνη συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από Εθνική Συμμετοχή, στο πλαίσιο του Αξονα Προτεραιότητας 10 «Εφαρμογή στρατηγικών επίτευξης χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με έμφαση στις αστικές περιοχές (ΕΤΠΑ)» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ) 2014- 2020. Δικαιούχος της Δράσης, κατά την έννοια του Ν.4314/2014, είναι η Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Τομέα Ενέργειας. Η δημόσια δαπάνη της δράσης ανέρχεται στα 148.000.000 ευρώ.»
Γιατί τώρα οι επίσημες ανακοινώσεις; Με σκοπιμότητα…
Είναι και λίγο πονηροί στην κυβέρνηση…. Ο λόγος που άφησαν στον Πρωθυπουργό την ανακοίνωση (πέραν από το προφανές που αφορά το υψηλό προφίλ και την πολιτική τακτική) και δεν έχουν κάνει μάλιστα μέχρι τώρα την εξειδίκευση του μέτρου δημοσίως, είναι ότι περιμένουν να… μετρήσουν!
Θυμίζουμε ότι καταληκτική ημερομηνία για αγορές όσων ήταν αρχικά δικαιούχοι και πήραν κουπόνια (τα οποία ξεπερνούν τις 290 χιλιάδες, καθώς οι περισσότεροι δικαιούχοι πήραν πάνω από ένα κουπόνι, δηλαδή θα αλλάξουν 2 ή τρεις συσκευές…) είναι η Παρασκευή, 16 Σεπτεμβρίου και η καταληκτική ημερομηνία παράδοσης συσκευής προς ανακύκλωση από τον ιδιώτη στον έμπορο είναι η Παρασκευή, 30 Σεπτεμβρίου. Έτσι μετά την Παρασκευή το ΥΠΕΝ θα έχει εικόνα πόσα πραγματικά από τα 150 αρχικά διαθέσιμα εκατομμύρια θα έχουν χρησιμοποιηθεί από τους πρώτους δικαιούχους. Και στο τέλος του μήνα θα έχει και το οριστικό «ταμείο»….
Γιατί ακριβώς συμβαίνει αυτό;
Στο πρόγραμμα, όπως αναφέραμε, υπάρχουν συγκεκριμένα κοινωνικά κριτήρια. Σύμφωνα με τις πληροφορίες και αναλύσεις από τις ανακοινώσεις, εντάχθηκε μεγάλος αριθμός ευπαθών ομάδων στον πρώτο κύκλο δικαιούχων. Συγκεκριμένα οι επιδοτήσεις με κοινωνικά κριτήρια αφορούν κάτι παραπάνω από το 62% των δικαιούχων. Πιο συγκεκριμένα, 13% περίπου αφορά ΑμεΑ, 29% αφορά μονογονεϊκές οικογένειες, 19% περίπου τρίτεκνους και πολύτεκνους και 1,5% μονογονεϊκές οικογένειες με μέλος με αναπηρία. Θυμίζουμε ότι το ποσοστό επιχορήγησης κυμαίνεται από 30% έως 50%, αναλόγως της εισοδηματικής κατηγορίας του δικαιούχου, τις πρώτες δύο κατηγορίες και την υψηλότερη επιδότηση να αφορούν εξαιρετικά χαμηλά εισοδήματα. Το τελικό ποσό επιδότησης ανά συσκευή κυμαίνεται από 135 ευρώ έως 710 ευρώ, ανάλογα με τον τύπο της συσκευής που ανακυκλώνεται.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι πολλοί δικαιούχοι είτε δεν χρησιμοποιούν όλα τα κουπόνια που έχουν πάρει (ή και καθόλου, κάποιες χιλιάδες…) είτε κατευθύνονται στα φθηνότερα εγκεκριμένα και διαθέσιμα μοντέλα συσκευών (aircondition, ψυγεία, καταψύκτες). Το τελευταίο αποδίδεται στο γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία των αρχικών δικαιούχων αφορά νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα άρα και χαμηλά διαθέσιμα για τέτοιες αγορές, οπότε μοιραία οι επιλογές είναι οι φθηνότερες. Αυτό όμως ταυτόχρονα σημαίνει και μικρότερο καθαρό ποσό επιδότησης και λιγότερο κόστος για το πρόγραμμα…
Για παράδειγμα, αν ένας δικαιούχος είχε πάρει επιδότηση 50% και 1000 ευρώ και τελικά ξόδεψε 1500 ευρώ συνολικά με τις συσκευές που επέλεξε (συνολικό κόστος αγοράς), σημαίνει ότι ενισχύθηκε με 750 ευρώ από την επιδότηση και έβαλε 750 από την τσέπη του. Άρα στο κράτος περίσσεψαν αυτά τα 250 ευρώ της αρχικής επιδότησης….
Έτσι το ΥΠΕΝ θα βρεθεί με διαθέσιμα από τον πρώτο κύκλο τα οποία θα προστεθούν στα επιπλέον χρήματα που βρήκε για να προκύψει το σύνολο της επιδότησης για να καλυφθούν οι 200.000 επιπλέον δικαιούχοι που ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις πρώτες ανακοινώσεις ο κ. Σκρέκας αναφέρθηκε σε 150 εκατομμύρια αρχικό προϋπολογισμό με εντέλει 151 χιλιάδες αρχικούς δικαιούχους, ενώ τώρα στην επέκταση του προγράμματος με 200.000 νέους δικαιούχους ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας αναφέρθηκε σε κόστος μόλις 140 εκατομμυρίων (για περισσότερους δικαιούχους). Στα 140 αυτά εκατομμύρια θα συνυπολογιστούν και τα «περισσευούμενα» των πρώτων δικαιούχων. Σημειώνουμε ότι και σε αυτόν τον κύκλο επιδοτήσεων ο κ. Σταϊκούρας ανέφερε ότι θα προέρχονται από συγχρηματοδοτούμενους από την ΕΕ πόρους, χωρίς να τους κατονομάσει.
