Μπροστά σε έκπληξη βρέθηκε η κυβέρνηση προωθώντας τα πλάνα της για την εκκίνηση της εκπόνησης Τοπικών Χωρικών Σχεδίων (των νέων και ευρύτερων Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων, όπως ήταν παλιότερα γνωστά….).
Όπως αποκαλύπτει σήμερα το economix.gr, παρά τις ανακοινώσεις της προηγούμενης κυβέρνησης, χρήματα στο ταμείο… δεν υπάρχουν!
Συγκεκριμένα, πληροφορίες του economix.gr αναφέρουν ότι επιτελικά στελέχη της κυβέρνησης και της δημόσιας διοίκησης απευθύνθηκαν στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, που σύμφωνα με τον σχεδιασμό της προηγούμενης κυβέρνησης θα είχε το ρόλο χρηματοδότη προς τους δήμους, αλλά από τις συζητήσεις προέκυψε ότι δεν υπάρχουν εκεί διαθέσιμα τα χρήματα! Αυτή όμως την εικόνα είχε η κυβέρνηση! Και κάπου εκεί έγινε κατανοητό ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα…
Σημειώνουμε ότι σύμφωνα με ανακοινώσεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ η χρηματοδότηση των ΤΧΣ υποτίθεται ότι θα γίνει με το μοντέλο «Φιλόδημος» -που περιλαμβάνει χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ, εποπτεία από το Πράσινο Ταμείο, έκδοση προσκλήσεων ενδιαφέροντος από τους δήμους και αποπληρωμή από το ΠΔΕ του ΥΠΕΝ.
Συγκεκριμένα, όπως αναφερόταν τότε, τη διαχείριση του έργου αναλαμβάνει το Πράσινο ταμείο. Οι δήμοι της χώρας που θα ενδιαφερθούν, θα συνάπτουν σύμβαση με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων για να λάβουν τη χρηματοδότηση και να προχωρούν το διαγωνισμό για τη μελέτη και εκπόνηση του ΤΧΣ τους. Όταν το έργο ενός δήμου υλοποιείται εντός του χρονοδιαγράμματος (34 μήνες από την ημερομηνία ανάθεσης της μελέτης) το δάνειο θα αποπληρώνεται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) ως επιχορήγηση. Σε διαφορετική περίπτωση, το κόστος θα το επωμίζεται ο δήμος.
Την εξασφάλιση μάλιστα της χρηματοδότησης 200 εκατ. ευρώ, με τη δανειοδοτική συνδρομή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), είχε ανακοινώσει η προηγούμενη κυβέρνηση τον Απρίλιο του 2019, παρουσία ολόκληρης της τότε πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΝ (Σταθάκης, Φάμελλος, Κλαμπατσέα κλπ).
Παρότι το σχέδιο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είχε επικυρώσει με την παρουσία του σε συνέντευξη τύπου του ΥΠΕΝ ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, Χρήστος Κοντογεώργος, και είχε αναλύσει ως μοντέλο ο τότε γ.γ. Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Παναγιώτης Κορκολής, φαίνεται ότι κάτι μεσολάβησε που δεν επέτρεψε να προχωρήσει η υλοποίηση των αναγκαίων κινήσεων. Δεν ξέρουμε ακόμη αν αυτό ήταν μόνο οι εκλογές και η αλλαγή κυβέρνησης….
Πάντως, ενώ η παρούσα κυβέρνηση είχε την εικόνα ότι η χρηματοδότηση και το πρόγραμμα ήταν εξασφαλισμένα και είχαν δρομολογηθεί, αυτό μαθαίνουμε από πληροφορίες ότι δεν ίσχυε, τουλάχιστον στις αρχές του έτους.
Μάλιστα, η προηγούμενη κυβέρνηση είχε εκδόσει και ΚΥΑ για το πως θα δουλέψει αυτό το μοντέλο με τίτλο “Ειδικό Πρόγραμμα Χορήγησης Επενδυτικών Δανείων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) Α’ βαθμού για εκπόνηση Τοπικών Χωρικών Σχεδίων (ΤΧΣ)” που δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ στις 10/5/2019. Εκεί ωστόσο περιλαμβάνεται, στην ίδια παράγραφο, το εξής αμίμητο: “…από τις διατάξεις της παρούσας δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του Κρατικού Προϋπολογισμού. Η δαπάνη που θα προκληθεί από τις Προσκλήσεις που θα εκδοθούν στη βάση της απόφασης αυτής και την εν συνεχεία υποβολή και έγκριση των Προτάσεων στο Πρόγραμμα θα βαρύνει τον Προϋπολογισμό Δημοσίων Επενδύσεων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και δεν θα ξεπεράσει συνολικά τα διακόσια εκατομμύρια (200.000.000) ευρώ”… Δεν έχουμε ξαναδεί απόφαση που η μία πρόταση της ίδιας παραγράφου να αναιρεί την επόμενη και τούμπαλιν. Πως είναι δυνατόν μια ΚΥΑ να μην προκαλεί δαπάνη αλλά η εφαρμογή να βαρύνει τον προϋπολογισμό ενός υπουργείου με 200 εκ ευρώ;;;; Και που βρίσκονται άραγε αυτά τα χρήματα;
Βέβαια η εύκολη αιτιολογία θα ήταν ότι η ΚΥΑ εκδόθηκε αλλά προφανώς λόγω της αλλαγής της κυβέρνησης δεν υλοποιήθηκε ο σχεδιασμός και τα χρήματα δεν οδηγήθηκαν εκεί που έπρεπε, λόγω των εκλογών και της αλλαγής της κυβέρνησης. Όμως δεδομένου ότι πρόκειται εν τέλει για δανεισμό από την ΕΤΕπ, μάλλον είναι λίγο πιο σύνθετα τα πράγματα…
Έχει ήδη ζητηθεί πιθανότατα η αναγκαία βοήθεια από τις ευρωπαϊκές πηγές, ενώ σημαντική θα είναι για την πρόοδο του έργου και η παρουσία στην Αθήνα σήμερα του Αντιπροέδρου της ΕΤΕπ για την υπογραφή, μεταξύ άλλων, δανείου προς το Υπουργείο Ανάπτυξης για τη χρηματοδότηση του εθνικού σκέλους του ΕΣΠΑ. Στο πλαίσιο της επίσκεψης θα συζητηθούν και θέματα χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, όπου μοιραία λόγω χρονοδιαγράμματος και περιεχομένου θα συμπίπτουν και τα ΤΧΣ.
Η κυβέρνηση της ΝΔ και το ΥΠΕΝ σχεδίαζαν, αλλά…
Μεσολάβησε, βέβαια, η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου από την παρούσα κυβέρνηση, με την επιλογή της αντί για ένα Τοπικό Χωρικό Σχέδιο ανά δήμο να προχωρήσει το πλάνο με ΤΧΣ ανά δημοτικό διαμέρισμα. Έτσι από περίπου 332 ΤΧΣ που αναμένονταν να προκηρυχθούν, χρειάζονται πλέον περίπου 1000… Με αντίστοιχη αύξηση στον αριθμό των έργων – μελετών αλλά με σημαντικό περιορισμό στο αντικείμενο κάθε μελέτης. Την αλλαγή είχε εισηγηθεί και υπερασπιστεί ο Υφυπουργός Δημήτρης Οικονόμου, καθώς σημείωνε ότι δεν υπάρχει το επιστημονικό δυναμικό στη χώρα για να υλοποιηθεί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα τόσο μεγάλος όγκος σχεδιασμού. Τα επιχειρήματα αυτά, που είχε αναφέρει στη Βουλή, ανέλυσε και σε ημερίδα προ μηνός, παρουσία και της νέας προέδρου της Δημοκρατίας Αικατερίνης Σακελλαροπούλου.
Όλα αυτά τα απίθανα αυτά συμβάντα έχουν οδηγήσει την κυβέρνηση να προσπαθήσει να λύσει το πρόβλημα με χαμηλούς τόνους και χωρίς πολιτικές αντιπαραθέσεις – όχι τουλάχιστον πριν λυθεί το πρόβλημα. Για αυτόν τον λόγο μάλλον δεν έχουν υπάρξει και σχετικές ανακοινώσεις. Αλλά η καθυστέρηση στην ανακοίνωση του χρηματοδοτικού προγράμματος για τους δήμους που θα αναλάβουν την εκπόνηση του ΤΧΣ είναι πέραν αμφιβολίας εύγλωτη: το κράτος δεν είναι έτοιμο ακόμη, παρά τα σφικτά χρονοδιαγράμματα που το ίδιο έχει θέσει για την ολοκλήρωση των ΤΧΣ.
Μένει να αποδειχθεί από τα γεγονότα αν το πρόβλημα είναι μόνο στη γραφειοκρατική επιτάχυνση ορισμένων διαδικασιών που – κακώς – δεν έγιναν εγκαίρως ή αν υπάρχει σοβαρότερο πρόβλημα…
Θυμίζουμε ότι τουλάχιστον η θεσμοθέτηση χρήσεων γης σε όλην την έκταση της χώρας (η οποία θα υπάρξει μέσω των ΤΧΣ…) αποτελεί προεκλογική εξαγγελία του κυβερνητικού προγράμματος της ΝΔ και βασική κυβερνητική δέσμευση της νυν κυβέρνησης, ακόμη και από το στόμα του Πρωθυπουργού.
Η ύπαρξεη ολοκληρωμένου χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιαμσού αποτελεί συνταγματική υποχρέωση της Πολιτείας που δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί. Παλαιότερα τα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ που αντικαθίστανται πλέον από τα ΤΧΣ χρειάζονταν από 8 έως και 30 χρόνια για να ολοκληρωθούν. Η προηγούμενη κυβέρνηση ευελπιστούσε ότι θα γίνουν σε 4-5 χρόνια, ενώ η παρούσα κυβέρνηση σχεδιάζει να ολοκληρωθούν σε 6. Ουδείς όμως πραγματικά γνωρίζει τί θα συμβεί…
Ερωτηματικά για το πλάνο
Μένει να αποδειχθεί αν η αλλαγή για την εκπόνηση ΤΧΣ ανά δημοτική ενότητα αντί ανά ολόκληρο δήμο θα επηρεάσει εν τέλει και τη χρηματοδότηση του συνολικού έργου. Την αλλαγή αυτή είχε στιγματίσει, τότε, ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) αναφέροντας ότι:
α) καταστρατηγούνται οι αρχές της χωρικής συνοχής και του ολοκληρωμένου σχεδιασμού που βεβαίως αποτελούν και τις βασικές κοινοτικές αρχές του χωρικού σχεδιασμού, εφόσον με την ανάθεση των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων (ΤΧΣ) σε επίπεδο δημοτικής ενότητας αντί στο σύνολο της έκτασης του Δήμου κατακερματίζεται ο σχεδιασμός και ενισχύεται ο αποσπασματικός του χαρακτήρας. Ρυθμίζονται μεμονωμένα τμήματα των Καλλικρατικών Δήμων αφήνοντας εκτός ρύθμισης μεγάλο μέρος του ελληνικού χώρου
β) η μη προσέγγιση των Καλλικρατικών Δήμων ως ενιαίας χωρικής και διοικητικής οντότητας ακυρώνει, επιπλέον, τη δυνατότητα σύζευξης του χωρικού σχεδιασμού με τον αναπτυξιακό προγραμματισμό. Τα ΤΧΣ δε αποτελούν το κυριότερο χωρο- αναναπτυξιακό εργαλείο των Καλλικρατικών Δήμων.
Διεθνώς πάντως η πρακτική ανάθεσης τέτοιων μελετών όταν μάλιστα αποβλέπουν στην αποτελεσματική εφαρμογή του σχεδιασμού ανατίθενται με βάση τα αυτοδιοικητικά όρια.
γ) ακυρώνεται ο βασικός στόχος του προγράμματος χρηματοδότησης των ΕΧΣ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων που είναι «η ταχεία εκπόνηση και έγκριση Τοπικών Χωρικών Σχεδίων για το σύνολο της χώρας, που θα συμβάλει στην ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη και εδαφική οργάνωση σε επίπεδο πρωτοβάθμιων ΟΤΑ, δημιουργώντας συνθήκες .ασφάλειας». Υπογραμμίζεται ότι στόχος της χρηματοδότησης του χωρικού σχεδιασμού από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ήταν ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας.
δ) η υλοποίηση αυτής της πολιτικής (ανάθεση των ΤΧΣ σε επίπεδο δημοτικής ενότητας) πολλαπλασιάζει τον αριθμό των μελετών και αυξάνει υπέρμετρα το κόστος και τον χρόνο ολοκλήρωσης των μελετών που απαιτούνται ώστε να καλυφθεί το σύνολο της επικράτειας με σχέδια χρήσεων γης.
