Eπιχορηγήσεις ύψους 7,96 δις θα κατευθυνθούν σε έργα που έχουν άμεση σχέση με τις Κατασκευές, κινητοποιώντας συνολικούς πόρους ύψους 13,3 δις ευρώ, αναφέρει μελέτη του ΙΟΒΕ με τίτλο «Προοπτικές ανάπτυξης και ανάγκες χρηματοδότησης του τομέα των Κατασκευών». Μάλιστα, εκτιμάται ότι συνολικά ο κύκλος εργασιών του τομέα θα διπλασιαστεί την περίοδο 2021-2026, φτάνοντας τα 19,8 δις ευρώ το 2026, εφόσον απορροφηθεί το σύνολο των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης (επιχορηγήσεις και δάνεια).
Τις ιδιαίτερα θετικές προοπτικές ανάπτυξης του τομέα των Κατασκευών στην Ελλάδα, μετά από μια μακρά περίοδο συρρίκνωσης, καταγράφει μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), με τίτλο «Προοπτικές ανάπτυξης και ανάγκες χρηματοδότησης του τομέα των Κατασκευών».
Η μελέτη παρουσιάστηκε σε Συνέντευξη Τύπου που διοργάνωσε το Ταμείο Μηχανικών Εργοληπτών Δημόσιων Έργων – ΤΜΕΔΕ, το οποίο ανέθεσε την εκπόνηση της μελέτης.
Η μελέτη εστιάζει στις προοπτικές που διαγράφονται για τις Κατασκευές τα επόμενα χρόνια και παράλληλα διερευνά και ποσοτικοποιεί τις ανάγκες χρηματοδότησης που θα προκύψουν.
Ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης στις Κατασκευές
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, οι πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης μαζί με τα υπόλοιπα Ευρωπαϊκά Ταμεία (ΕΣΠΑ και απευθείας κοινοτική χρηματοδότηση) και τους Εθνικούς πόρους (ΠΔΕ κλπ) αναμένεται να χρηματοδοτήσουν έργα υποδομών που θα τροφοδοτήσουν την ισχυρή ανάπτυξη των Κατασκευών τα επόμενα χρόνια, τερματίζοντας τη μεγάλη συρρίκνωση του κλάδου που σημειώθηκε μετά το 2007.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανάλυση του ΤΜΕΔΕ αφορά το κλάδο των Κατασκευών και επεκτείνεται στο συναφή κλάδο των δραστηριοτήτων (μελετητικών και επιστημονικών) μηχανικών. Μάλιστα, όπως τονίστηκε στη σχετική συνέντευξη τύπου, οι εκτιμήσεις της μελέτης δεν περιλαμβάνουν όλον τον τεχνικό τομέα, δηλαδή εξαιρείται και η βιομηχανία και οι σχετικοί άλλοι κλάδοι ως σύνολο (αλλά περιέχονται ως κατασκευαστικό έργο) ενώ το ίδιο ισχύει και για τον αμιγώς συναφή κλάδο της διαχείρισης ακινήτων, όπου γίνεται εκτίμηση για το κατασκευαστικό έργο αλλά όχι για το σύνολο των δραστηριοτήτων. Έτσι, για παράδειγμα, εκτιμάται η συμβολή του κατασκευαστικού έργου σε ένα μεγάλο έργο (όπως το Ελληνικό, για παράδειγμα) αλλά δεν συνυπολογίζονται οι τζίροι, χρηματοδοτικές ανάγκες κλπ του φορέα του project καθώς αυτός δεν ανήκει στον κατασκευαστικό κλάδο και έχει περισσότερες δραστηριότητες, ενώ ανήκει σε άλλον τομέα της οικονομίας, όπως κατηγοριοποιείται από την επιστήμη και τις δημόσιες αρχές.
Για να γίνει κατανοητή η ανάλυση του ΙΟΒΕ, παρατίθενται οι σχετικοί πίνακες της μελέτης:
Καταλυτική η συμβολή του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) στην Ανάπτυξη των Κατασκευών
Η μελέτη ΤΜΕΔΕ-ΙΟΒΕ εστιάζει (και δικαίως) στην καταλυτική συμβολή των πόρων του ΤΑΑ στην ανάπτυξη του κλάδου των κατασκευών καθώς ο κλάδος αυτός (και η επιτυχής και έγκαιρη ολοκλήρωση των έργων) θα αποτελέσει βαρόμετρο επιτυχίας ή αποτυχίας ολόκληρου του πρωτόγνωρτου αυτού εγχειρήματος για τη χώρα μας. Όπως αναφέρεται στη μελέτη, το ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την άντληση πόρων από το ΕΤΑ περιλαμβάνει προϋπολογισμό άμεσων ενισχύσεων €6,2 δισ. για έργα πράσινης μετάβασης (π.χ. ενεργειακή αναβάθμιση κτιριακού αποθέματος, πράσινο και βιώσιμο σύστημα μεταφορών), ενώ οι πρόσθετοι ιδιωτικοί πόροι που αναμένεται να μοχλευθούν για τις συγκεκριμένες επενδύσεις αγγίζουν τα €5,4 δισ.. Σε αυτό εστριάζει κυρίως η μελέτη και στον τρόπο χρηματοδότησης για τις νέες ανάγκες που δημιουργούνται, καθώς για τις επενδύσεις από πόρους ΕΣΠΑ και ΠΔΕ η χώρα έχει εμπιρία και μέτρο προσαρμογής από προηγούμενες περιόδους.
Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η ανάλυση ΙΟΒΕ – ΤΜΕΔΕ λαμβάνει υπόψιν τις ανάγκες που θα δημιουργηθούν παράλληλα με το ΤΑΑ από το ΕΣΠΑ και το ΠΔΕ μέσα σε αυτή την πενταετία, αλλά σε αυτά πρόκειται για εκτιμήσεις βασισμένες σε συνδυασμό των μέχρι σήμερα δημοσιοποιημένων στοιχείων και της ιστορικής συμπεριφοράς του κλάδου σε αντίστοιχα προγράμματα στο παρελθόν. Και αυτό διότι τόσο το ΕΣΠΑ όσο και ΕΠΑ (Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης) δεν έχουν εξειδικευτεί σε επίπεδο έργων ακόμη – και συνήθως η εξειδίκευση αυτή αργεί – ώστε να είναι γνωστά τα ποσά που θα αφορούν εν τέλει κατασκευαστικό έργο.
Για παράδειγμα, όπως αναφέρει η μελέτη, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2021-2027 ο προϋπολογισμός των κοινοτικών ενισχύσεων για έργα για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή πλησιάζει τα €3,0 δισ., με την εθνική συμμετοχή στα €628 εκατ., ενώ για τα έργα στις Μεταφορές τα αντίστοιχα μεγέθη είναι €1,84 δισ. και €370 εκατ..
Επιπλέον, ο τομέας των Κατασκευών θα έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει διαθέσιμα κεφάλαια για την αναβάθμιση της υλικοτεχνικής υποδομής του, προκειμένου να ανταπεξέλθει στις αυξημένες μελετητικές απαιτήσεις των έργων (π.χ. μέσα από το πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός» του ΕΣΠΑ). Αλλά το economix.gr σημειώνει ότι ειδικά στο κομμάτι των άλλων πολιτικών (πχ ψηφιακών, κοινωνικών κλπ) δεν είναι ευκρινές ακόμη τί ποσοστό των προβλεπόμενων δαπανών θα αφορούν υποδομές και ειδικότερα κατασκευαστικό έργο.
Σε ποιά έργα θα δοθούν επιχορηγήσεις – Οι επενδύσεις σε κατασκευές
Με βάση την ανάλυση των δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) εκτιμάται ότι επιχορηγήσεις ύψους 7,96 δις ευρώ θα κατευθυνθούν σε έργα που έχουν άμεση σχέση με τις Κατασκευές, κινητοποιώντας συνολικούς πόρους ύψους €13,3 δισεκ.
Τα κατασκευαστικά έργα που θα στηριχθούν με επιχορηγήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αφορούν κυρίως τους τομείς της Ενέργειας (€4,6 δισ.), των Μεταφορών (€4,1 δισ.) και του Περιβάλλοντος (€2,9 δισ.).
Μαζί με τους πόρους από τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (και τους κινητοποιούμενους από τα δάνεια πόρους χρηματοδότησης) εκτιμάται ότι για έργα με άμεση σχέση με τις Κατασκευές θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν την περίοδο 2022-2026 συνολικά €27 δισεκ. (επιχορηγήσεις €13,3 δισεκ. και δάνεια €13,7 δισεκ.).
Συνεπώς οι επενδύσεις σε Κατασκευές – κυρίως στις υποδομές – εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν σημαντικά το μερίδιό τους στο ΑΕΠ την περίοδο 2022-2026. Μεσοπρόθεσμα, εκτιμώνται επιπρόσθετες επενδύσεις σε υποδομές και κατοικίες ετησίως ύψους έως 4,1% του ΑΕΠ (συγκριτικά με το 2020) – με το ποσοστό των επενδύσεων σε κατασκευαστικά έργα να φτάνει μέχρι το 8,1% του ΑΕΠ το 2025 από 4% το 2020. Συνεπώς μιλάμε για σχεδόν διπλασιασμό του μεριδίου του τομέα των Κατασκευών στο εθνικό ΑΕΠ κατά της διάρκεια (και όχι στο τέλος) της 5ετίας!!!
Εκτιμάται επίσης ότι η αξία παραγωγής των κατασκευαστικών έργων υποδομών και κατοικιών θα ακολουθήσει ισχυρή ανοδική πορεία την περίοδο 2022 – 2026, ξεπερνώντας τα €18 δισεκ. το 2025 (από €7,6 δισεκ. το 2020).
Εξαιτίας της ισχυρής επίδρασης των επενδύσεων του ΕΣΑΑ (Ελλάδα 2.0), η συνολική ώθηση θα δοθεί σε μεγαλύτερο βαθμό από τις επενδύσεις σε υποδομές και κατασκευαστικά έργα πλην κατοικιών. Όμως, και η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα θα ενισχυθεί συγκριτικά με το (χαμηλό) επίπεδο που καταγράφηκε το 2020.
Διπλασιασμός κύκλου εργασιών
Η ανάπτυξη των Κατασκευών θα ενισχύσει σημαντικά και τα μεγέθη των επιχειρήσεων του τομέα τα επόμενα χρόνια.
Εκτιμήθηκε ότι συνολικά ο κύκλος εργασιών του τομέα θα διπλασιαστεί την περίοδο 2021-2026, φτάνοντας τα €19,8 δισεκ. το 2026, εφόσον απορροφηθεί το σύνολο των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης (επιχορηγήσεις και δάνεια).
Εκτίμηση αναγκών χρηματοδότησης – Οι καθαρές ροές δανείων
Όπως τονίζεται στη μελέτη του ΙΟΒΕ η ανάπτυξη των δημόσιων και ιδιωτικών κατασκευαστικών έργων, η συμμετοχή σε δημόσια έργα και ο εκσυγχρονισμός του παραγωγικού δυναμικού του κλάδου θα απαιτήσουν σημαντικά αυξημένους πόρους χρηματοδότησης από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τόσο σε κεφάλαια κίνησης όσο και σε μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δανειακά κεφάλαια.
Με βάση τα αποτελέσματα των οικονομετρικών εκτιμήσεων και την προσδοκώμενη εξέλιξη της κατασκευαστικής δραστηριότητας, εκτιμάται ότι οι καθαρές ροές δανείων με διάρκεια έως 1 έτος (κεφάλαια κίνησης) στις Κατασκευές θα μπορούσαν να κυμανθούν την περίοδο 2022-2026 από €363-€546 εκατ.
Αντίστοιχα, οι καθαρές ροές δανείων με διάρκεια μεγαλύτερη από 1 έτος εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να κυμανθούν την ίδια περίοδο από €1,04 – €1,44 δισεκ.
Οι καθαρές ροές δανείων με διάρκεια έως 1 έτος στις δραστηριότητες Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να κυμανθούν από €46-€124 εκατ., ενώ με διάρκεια μεγαλύτερη από 1 έτος από €99 – €212 εκατ.
Σημειώνεται ότι ως καθαρές ροές δανείων νοείται η αύξηση του δανεισμού με νέα δάνεια και δεν περιλαμβάνονται οι πληρωμές πλαιότερων δανείων κλπ.
Συνολικά, εκτιμάται ότι οι ετήσιες ακαθάριστες ροές δανείων στον τομέα των Κατασκευών θα μπορούσαν να κυμανθούν από €2,0- €3,0 δισεκ. την περίοδο 2022-2026.
Οι ακαθάριστες ροές βραχυπρόθεσμων δανείων εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να κυμανθούν από €250 εκατ. έως €900 εκατ.
Η πλειονότητα των δανείων θα είναι μακροπρόθεσμα δάνεια με διάρκεια μεγαλύτερη από ένα έτος, με τις ακαθάριστες ροές τους να κυμαίνονται από €1,7 έως €2,2 δισεκ.
Οι ανάγκες χρηματοδότησης
Στη μελέτη διερευνήθηκαν συμπληρωματικά οι ανάγκες χρηματοδότησης του τομέα των Κατασκευών με βάση το μέγεθος των επιχειρήσεων, με την αξιοποίηση δεδομένων από λογιστικές καταστάσεις τεχνικών και μελετητικών επιχειρήσεων.
Από τη σχετική ανάλυση εκτιμήθηκε ότι ο συνολικός τραπεζικός δανεισμός των επιχειρήσεων του τομέα την περίοδο 2022-2026 θα αυξηθεί συγκριτικά με το επίπεδο του 2020 κατά €596 εκατ. έως €2,3 δισεκ.
Για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, η αύξηση του συνολικού τραπεζικού δανεισμού εκτιμάται ότι θα κυμανθεί από €248 εκατ. έως €957 εκατ., που αντιπροσωπεύει το 42% της συνολικής αύξησης.
Οι μικρές επιχειρήσεις συγκεντρώνουν το 25%, οι μεσαίες το 13% και οι μεγάλες το 21% της συνολικής αύξησης του καθαρού τραπεζικού δανεισμού.
Οι δυσκολίες στη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων
Για τον κλάδο των Κατασκευών η πιστωτική επέκταση ήταν ισχυρή μέχρι και το 2008. Οι καθαρές ροές δανείων προς τις Κατασκευές και τις δραστηριότητες Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών υποχώρησαν σημαντικά μετά το 2008, παρουσιάζοντας μέχρι το 2020 στασιμότητα κατά μέσο. Η στασιμότητα των καθαρών ροών τραπεζικής χρηματοδότησης στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, στον τομέα των Κατασκευών αλλά και συνολικά στην ελληνική οικονομία, υποδεικνύει την υποχρηματοδότηση των ΜμΕ και αφορά όχι μόνο τις ανάγκες τους σε κεφάλαια κίνησης αλλά και στις επενδυτικές τους ανάγκες. Ως εκ τούτου, η οικονομική κρίση και η αδυναμία πρόσβασης σε δανειακά κεφάλαια δημιούργησαν ένα χρηματοδοτικό κενό, το μέγεθος του οποίου προκύπτει από τη διάσταση που υπάρχει μεταξύ προσφοράς και ζήτησης κεφαλαίων από τις ΜμΕ.
Η προσδοκώμενη άνοδος
Η προσδοκώμενη άνοδος της κατασκευαστικής δραστηριότητας θα ενισχύσει την ανάγκη των επιχειρήσεων και των επαγγελματιών του τομέα για χρηματοδότηση τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, οι δυσκολίες στη χρηματοδότηση και το υψηλότερο (συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρωζώνης) κόστος δανεισμού των τεχνικών επιχειρήσεων και επαγγελματιών παραμένουν εμπόδια. Συγχρόνως, το χρηματοδοτικό κενό στην Ελλάδα είναι σταθερά υψηλότερο έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Οι δυσκολίες στη χρηματοδότηση και το υψηλό χρηματοδοτικό κενό μπορεί να αμβλυνθούν με τη χρήση διάφορων χρηματοδοτικών εργαλείων (π.χ. εγγυητικά κεφάλαια, επιδότηση επιτοκίου, κ.ά.), ώστε να υλοποιηθούν απρόσκοπτα οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις σε κατασκευαστικά έργα τα επόμενα χρόνια.
Κ. Μακέδος: Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για ενίσχυση και ευνοϊκή χρηματοδότηση ενός υγιούς οικοσυστήματος ΜμΕ
Ο Πρόεδρος του ΤΜΕΔΕ, κ. Κωνσταντίνος Μακέδος, σημείωσε ότι «Σήμερα, που οι προοπτικές για τον τεχνικό κόσμο είναι θετικές, το βασικό διακύβευμα είναι η ύπαρξη ευέλικτων λύσεων στον τομέα της χρηματοδότησης. Οι ευρωπαϊκοί πόροι, σε συνδυασμό με τα προγράμματα συγχρηματοδότησης και εγγυοδοσίας προσφέρουν σημαντική εξοικονόμηση χρηματοοικονομικού κόστους στις επιχειρήσεις, αλλά αποτελούν και τη βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη του κλάδου.»
Ο Πρόεδρος του ΤΜΕΔΕ συνέχισε αναφέροντας ότι: «Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, στο ΤΜΕΔΕ, εργαζόμαστε όλα αυτά τα χρόνια, για την ενίσχυση και την ευνοϊκή χρηματοδότηση ενός υγιούς οικοσυστήματος μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Αυτών των επιχειρήσεων που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά και την κρίσιμη μάζα ανάπτυξης στην χώρα. Με αυτό το δεδομένο, που επιβεβαιώνεται και από την έρευνα του ΙΟΒΕ, θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε στους δύο βασικούς πυλώνες της λειτουργίας μας, τον εγγυοδοτικό και τον πιστοδοτικό με πρωτοβουλίες και συνέργειες που θα επιτρέπουν στα μέλη μας να αποτελούν την ατμομηχανή της ανάπτυξης και των επενδύσεων”.
Ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ, Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Νίκος Βέττας, αναφέρθηκε στον κρίσιμο ρόλο που μπορεί να παίξει ο τομέας των κατασκευών στα αμέσως επόμενα χρόνια για τη συνολική ανάπτυξη της οικονομίας. Ο τομέας είχε συνολικά υποβιβαστεί έντονα από την αρχή της δεκαετούς κρίσης και έχει εξαιρετικές δυνατότητες ανάπτυξης, όμως είναι κρίσιμος ο ρόλος της χρηματοδότησης όπως και του αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου.
Όλα τα στοιχεία της μελέτης ΙΟΒΕ-ΤΜΕΔΕ
Την έρευνα του ΙΟΒΕ που χρηματοδότησε το ΤΜΕΔΕ διεξήγαγε Ερευνητική Ομάδα (Γιώργος Μανιάτης, Υπεύθυνος τμήματος κλαδικών μελετών ΙΟΒΕ – Κώστας Πέππας, Ερευνητικός Συνεργάτης ΙΟΒΕ), υπό το συντονισμό του Νίκου Βέττα (Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ και Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) με συμβολή σε τμήματα της μελέτης από τους ερευνητές του ΙΟΒΕ, Μιχάλη Βασιλειάδη και Αλέξανδρο Λουκά.
Κατεβάστε από εδώ το αρχείο της έρευνας, σε μορφή Adobe Acrobat.
Κατεβάστε από εδώ το αρχείο της παρουσίασης, σε μορφή Adobe Acrobat.
