Έχει περάσει, κατά βάση, «στα ψιλά», αλλά το μεγαλύτερο – αυτό το χρονικό διάστημα – και μάλλον το υψηλότερου συμβολισμού κτιριακό έργο της Αθήνας, με προϋπολογισμό 14 εκατ. ευρώ θα έχει το φετινό χειμώνα ολοκληρωθεί.
Ο λόγος για τις πρώην εγκαταστάσεις του 401 Γενικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου Αθηνών, οι οποίες από το 1904 – οπότε ιδρύθηκε – μέχρι το 1945 βρίσκονταν στην περιοχή εγγύς της Μονής Πετράκη, πίσω από το σημερινό ΝΙΜΤΣ, στο κέντρο της Αθήνας, στους πρόποδες του Λυκαβηττού, στο γνωστό σε όλους Κολωνάκι. Η είσοδος στην έκταση γίνεται πλέον μόνο από την οδό Δεινοκράτους, ενώ μόνη διασταύρωση είναι αυτή με την «μικρή οδό Ιατρίδου. Αξίζει να σημειώσουμε ότι και ο πλινθόκτιστος μαντρότοιχος που χωρίζει τη συγκεκριμένη έκταση από τα γειτονικά νοσοκομεία και άλλα δημόσια κτίρια είναι χαρακτηριστικό του οικοδομικού συνόλου.
Ολόκληρη η έκταση καταλαμβάνει 11 περίπου στρέμματα και αποτελεί μέρος από ένα από τα ιστορικά μεγαλύτερα «τετράγωνα» της Αθήνας, αυτό που περικλείεται από τις οδούς Ιατρίδου, Δεινοκράτους, Αθηναίων Εφήβων, Δορυλαίου, Μακεδόνων και Βασιλίσσης Σοφίας, το οποίο έχει σπάσει με τη δημιουργία της οδού Πέτρου Κόκκαλη που χωρίζει το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών από την Αμερικανική Πρεσβεία
Οι εγκαταστάσεις αυτές κρύβουν (τουλάχιστον) «μια σταγόνα ιστορίας» : αποτέλεσαν την υγειονομική βάση του Ελληνικού Στρατού, ενώ στο πρώην 401 νοσηλεύθηκαν χιλιάδες τραυματίες και ασθενείς, όλων των πολεμικών περιόδων (1912-13, Α’ και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Κατοχής, Εμφύλιος).
Αλλάζουν όλα
Μετά όμως, από πολλά χρόνια εγκατάλειψης – τα κτίρια είχαν αποτελέσει για σειρά ετών άνδρο παραβατικότητας – πέρυσι η Περιφέρεια Αττικής υπέγραψε τη σύμβαση για την ανακατασκευή τμήματος των πρώην εγκαταστάσεων του 401.
Τι έχει μεσολαβήσει έκτοτε;
Έχουν ολοκληρωθεί, όπως εξηγούν από τη Σιδηροδρομικά Έργα ΑΤΕ στο Economix.gr, οι εργασίες στατικής ενίσχυσης των κτιρίων, ενώ αυτή τη στιγμή ολοκληρώνονται ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός. Να σημειωθεί ότι οι πολιτικοί μηχανικοί που επιμελούνται τις αρχιτεκτονικές μελέτες ανήκουν στο δυναμικό της Εκκλησίας της Ελλάδος, στην κυριότητα της οποίας βρίσκονται τα ακίνητα. Η συμβατική προθεσμία ολοκλήρωσης του έργου εκπνέει τον Νοέμβριο, ενώ σήμερα πραγματοποιούνται οι εργασίες διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου.
Ποια είναι τα κτήρια που ανακαινίζονται; Τί θα γίνει σε αυτά μετά την αποκατάσταση;
Τα πρώτα τρία κτίρια του συγκροτήματος που προσωρά άμεσα η ανακαίνισή τους είναι έργα που θα υλοποιήσει η Σιδηροδρομικά Έργα ΑΤΕ.
Στόχος του έργου, που χρηματοδοτεί η Περιφέρεια Αττικής, είναι η αποκατάσταση και διαρρύθμιση των κτιρίων και των εσωτερικών χώρων προκειμένου να καταστούν λειτουργικά.
Ακολούθως ο σχεδιασμός προβλέπει να αξιοποιηθούν ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων και εκθέσεων μουσειακού υλικού – αρχείο – βιβλιοθήκη. Το ένα από αυτά τα κτίρια, το μεγαλύτερο, 900 τ.μ. στην οδό Ιατρίδου, θα μετατραπεί σε χώρο πολιτιστικών εκδηλώσεων, εκθέσεων μουσειακού υλικού και μόνιμη έκθεση φωτογραφικού αρχειακού υλικού των κτηρίων.
Το δεύτερο μεγαλύτερο και το τρίτο κτήριο, 700 τ.μ. και 200 τ.μ. θα φιλοξενήσουν τη βιβλιοθήκη και το αρχείο της Ιεράς Συνόδου, αντίστοιχα.
Τι περιλαμβάνουν οι εργασίες;
Οι προγραμματιζόμενες εργασίες περιλαμβάνουν την αποκατάσταση των εκτεταμένων βλαβών που παρουσιάζουν τα κτίσματα αυτά (καταρρεύσεις στεγών – τοίχων, διάβρωση πατωμάτων, σήψη ξύλινων στοιχείων, οξείδωση σιδηρών στοιχείων), την ενίσχυση των στοιχείων των υφισταμένων φερόντων οργανισμών τους και τη διαρρύθμιση των εσωτερικών χώρων προκειμένου να καταστούν λειτουργικά και να φιλοξενήσουν τις νέες χρήσεις.
Σημειώνεται ότι τα τρία αυτά κτήρια, για τα οποία προχωρούν οι εργασίες, διαθέτουν σπάνια πλέον οικοδομική τεχνολογία και ρυθμολογικά στοιχεία, ενώ έχουν πολυγωνική λιθοδομή και αξιόλογα διακοσμητικά στοιχεία στις όψεις τους και ξύλινη τετράριχτη στέγη με βυζαντινού τύπου κεραμίδια. Ο ιδιάζων κατασκευαστικός χαρακτήρας τους είναι και ένας από τους λόγους [που το έργο θεωρείται ένα από τα πιο σύνθετα, με μεγάλο βαθμό δυσκολίας, κτιριακά έργα που τρέχουν αυτή τη στιγμή. Τα κτίρια του πρώην 401 ΓΣΝ αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα στρατιωτικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα και των αρχιτεκτονικών ρευμάτων της εποχής.
Tο Συμβούλιο της Επικρατείας
Από το έργο αυτό δεν θα μπορούσε να απουσιάζει το Συμβούλιο της Επικρατείας στο οποίο χρειάστηκε να προσφύγει η Εκκλησία της Ελλάδος προκειμένου να ζητήσει την αναστολή της ισχύος της απόφασης του υπουργείου Περιβάλλοντος – του 2011 – βάσει της οποίας 7 από τα 14 κτίρια χαρακτηρίζονται διατηρητέα.
Η Εκκλησία δηλαδή ζήτησε από το Ανώτατο Δικαστήριο τον αποχαρακτηρισμό των εν λόγω κτιρίων ενώ αρχιτέκτονες είχαν ζητήσει να διασωθεί το σύνολο των πρώην εγκαταστάσεων του 401.
Εν τέλει όμως, το 2018, το ΣτΕ με απόφασή του απέρριψε τις δύο προσφυγές και επικύρωσε την απόφαση διατήρησης των 7 κτιρίων, βάζοντας, έτσι, στο συρτάρι και ορισμένα σχέδια που ήθελαν την μετασκευή σε ξενοδοχείο ορισμένων εκ των ακινήτων. Το σήριαλ «ξενοδοχείο στη Μονή Πετράκη» αποτέλεσε για πολλά χρόνια αγαπημένο θέμα των ΜΜΕ αλλά και στόχο αρκετών επιχειρηματικών συμφερόντων – ιδίως στη χρυσή εποχή του Χρηματιστηρίου που προηγήθηκε και στη φάση της έντονης συζήτησης για την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας που κράτησε για σχεδόν μια δεκαετία – αλλά και κινητοποίησης πολιτών κατά των όποιων σχεδίων αξιοποίησης, μέχρι την ακύρωση κάθε τέτοιου σχεδιασμού από το ΣτΕ.
Στη συνέχεια η Περιφέρεια αποφάσισε να χρηματοδοτήσει την αποκατάσταση τριών από τα επτά διατηρητέα και το έργο, το μεγαλύτερο αυτού του είδους, που υλοποιείται σήμερα στην Αττική, θα έχει ολοκληρωθεί τον επόμενο χειμώνα.
Μπορείτε να διαβάσετε την ιστορία της μάχης της διάσωσης εδώ αλλά και στην πολιτιστική εταιρεία Monumenta. Μπορείτε να δείτε επίσης σχετική φωτογραφική τεκμηρίωση εδώ.
