Νέα κίτρινη κάρτα στο ΥΠΕΝ από την ΕΕ για καθυστερήσεις σε μελέτες, χάρτες και δράσεις αντιμετώπισης του περιβαλλοντικού θορύβου
του Θοδωρή Καραουλάνη
Παρά την πρόοδο των τελευταίων 10-15 ετών στην περιβαλλοντική νομοθεσία και την μείωση των υποθέσεων επί παραβάσει που έχει ανοιχτές η Κομισιόν για τη χώρα μας στα θέματα περιβάλλοντος, κλίματος και ενέργειας, η Ελλάδα δυστυχώς ακόμη δυσκολεύεται πολύ στην εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία στα θέματα περιβάλλοντος.
Τρανή απόδειξη, για μια ακόμη φορά, η νέα απόφαση του Κολεγίου των Επιτρόπων, όπου στο πλαίσιο των αποφάσεων του Απριλίου δείχνει κίτρινη κάρτα – δηλαδή στέλνει αιτιολογημένη γνώμη, ζητώντας άμεση απάντηση, ένα βήμα πριν την παραπομπή στο Ευρωδικαστήριο – για δύο σοβαρά θέματα περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Η χθεσινή απόφαση της Κομισιόν αφορά αφενός την έλλειψη σχεδίων θορύβου και την έλλειψη εκπόνησης θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων (με την οποία θα ασχοληθούμε σε άλλο, παράλληλο ρεπορτάζ).
Και ειδικά το θέμα του θορύβου είναι ζήτημα που αφορά όλους τους πολίτες, καθώς επηρεάζει την καθημερινότητά μας – και αποτελεί την υπ’ αριθμό δύο περιβαλλοντική αιτία πρόωρων θανάτων μετά την ατμοσφαιρική ρύπανση, σύμφωνα με την Κομισιόν.
Τέτοιοι «αστικοί» περιβαλλοντικοί θόρυβοι είναι, μεταξύ άλλων, οι ήχοι που παράγουν τα αυτοκίνητα, τα φορτηγά και τα μέσα μεταφοράς στους δρόμους και τους αυτοκινητόδρομους, ο θόρυβος από τα αεροπλάνα και τις άλλες δραστηριότητες στα αεροδρόμια, ο (συχνά υπέρμετρος) θόρυβος των τρένων (αστικών και υπεραστικών) και των σημείων διάβασης, ο θόρυβος επαγγλεματικών οχημάτων έργων αλλά και ο θόρυβος, εκτός των ορίων των επιχειρήσεων, που παράγουν τα εργοστάσια κλπ.
Γιατί και πώς φτάσαμε στην κίτρινη κάρτα της Κομισιόν
Πιο συγκεκριμένα, για τον περιβαλλοντικό θόρυβο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί την Ελλάδα άμεσα να εγκρίνει στρατηγικούς χάρτες θορύβου και σχέδια δράσης. Χθες 19/4/2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη στην Ελλάδα [INFR(2017)2150], επειδή δεν συμμορφώνεται με τους ενωσιακούς κανόνες για τον περιβαλλοντικό θόρυβο (οδηγία 2002/49/ΕΚ). Η εν λόγω οδηγία ορίζει κοινή προσέγγιση με σκοπό την αποφυγή, την πρόληψη ή τη μείωση των επιβλαβών επιπτώσεων από την έκθεση στον περιβαλλοντικό θόρυβο.
Η ΕΕ τονίζει ότι τα κράτη μέλη πρέπει να εγκρίνουν χάρτες θορύβου και σχέδια δράσης και να τα αναθεωρούν σε περιοδική βάση. Θα πρέπει να καταρτιστούν στρατηγικοί χάρτες θορύβου για ορισμένα πολεοδομικά συγκροτήματα και μεγάλους οδικούς άξονες, σιδηρόδρομους και αεροδρόμια. Τα σχέδια δράσης θα πρέπει να ανταποκρίνονται στις προτεραιότητες για τις εν λόγω περιοχές που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και θα πρέπει να καταρτίζονται από τις αρμόδιες αρχές σε διαβούλευση με το κοινό.
Όμως, όπως αναφέρει η Κομισιόν, η Ελλάδα δεν έχει εγκρίνει ούτε επανεξετάσει αρκετούς χάρτες θορύβου και σχέδια δράσης για διάφορα πολεοδομικά συγκροτήματα και οδικούς άξονες. Επιπλέον, ορισμένοι χάρτες και σχέδια έχουν εγκριθεί χωρίς να πληρούν τις ελάχιστες απαιτήσεις που ορίζονται στην οδηγία και χωρίς δέουσα διαβούλευση με το κοινό.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε στην Ελλάδα προειδοποιητική επιστολή τον Δεκέμβριο του 2017 και στη συνέχεια, τον Οκτώβριο του 2020, απέστειλε συμπληρωματική προειδοποιητική επιστολή. Έκτοτε, σημειώνει η Κομισιόν, διατηρούνται όλες οι αιτιάσεις εκτός από εκείνη που αφορά τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών.
Ως εκ τούτου, η Επιτροπή αποφάσισε να αποστείλει τώρα αιτιολογημένη γνώμη στην Ελλάδα, η οποία έχει πλέον προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει και να λάβει τα αναγκαία μέτρα. Διαφορετικά, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό που υποστηρίζει η Επιτροπή (και μάλλον έχει δίκιο, παρά τις αιτιάσεις του ΥΠΕΝ), η χώρα μας μέσω του προ-προηγούμενου ΕΣΠΑ (2007-2013) υλοποίησε 11 μελέτες χαρτογράφησης θορύβου από τις οποίες προέκυψαν Στρατηγικοί Χάρτες Θορύβου (Σ.Χ.Θ.) και Σχέδια Δράσης (Σ.Δ.) για τα παρακάτω 17 Πολεοδομικά Συγκροτήματα (Π.Σ.) της χώρας: ΛΑΡΙΣΑΣ & ΒΟΛΟΥ, ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ & ΧΑΝΙΩΝ ΚΡΗΤΗΣ, ΠΑΤΡΑΣ, ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ & ΚΑΒΑΛΑΣ, ΚΕΡΚΥΡΑΣ & ΑΓΡΙΝΙΟΥ, ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΑΣ, ΒΟΡΕΙΑ ΑΘΗΝΑ, ΝΟΤΙΑ ΑΘΗΝΑ, ΠΕΙΡΑΙΑΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ & ΝΕΑΠΟΛΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, ΣΕΡΡΩΝ & ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Ακόμη όμως και αυτά, έγιναν το 2012 (έχει περάσει ήδη μια δεκαετία δηλαδή) ενώ και η διαδικασία που ακολουθήθηκε (ιδίως στις τεχνικές προδιαγραφές και στη διαβούλευση) δεν είναι τέτοια που να καλύπτουν την Επιτροπή. Με άλλα λόγια, η Επιτροπή θεωρεί ότι κάναμε τις μελέτες για να βγάλουμε την υποχρέωση και όχι για να κάνουμε ουσιαστική δουλειά προστασίας από τον περιβαλλοντικό θόρυβο.
Σοβαρό το θέμα του περιβαλλοντικού θορύβου
Στο πλαίσιο της Οδηγίας 2002/49/ΕΚ, ως «περιβαλλοντικός θόρυβος» νοούνται οι ανεπιθύμητοι ή επιβλαβείς θόρυβοι στις αστικές περιοχές και στο ύπαιθρο που δημιουργούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων των θορύβων που εκπέμπονται από μεταφορικά μέσα, από οδικές, σιδηροδρομικές και αεροπορικές μεταφορές και από χώρους βιομηχανικής δραστηριότητας.
Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην Οδηγία 2002/49 και στην ΚΥΑ 13586/724/2006, εκδόθηκε και η ΚΥΑ οικ. 211773/2012 (ΦΕΚ Β΄ 1367) Καθορισμός δεικτών αξιολόγησης και ανώτατων επιτρεπόμενων ορίων δεικτών περιβαλλοντικού θορύβου που προέρχεται από τη λειτουργία συγκοινωνιακών έργων, τεχνικές προδιαγραφές ειδικών ακουστικών μελετών υπολογισμού και εφαρμογής (ΕΑΜΥΕ) αντιθορυβικών πετασμάτων, προδιαγραφές προγραμμάτων παρακολούθησης περιβαλλοντικού θορύβου και άλλες διατάξεις», που αποσκοπεί μεταξύ άλλων στον καθορισμό ορίων οδικού κυκλοφοριακού, σιδηροδρομικού και αεροπορικού θορύβου, σύμφωνα με τους δείκτες αξιολόγησης Lden (24−ωρος) και Lnight (8−ωρος νυκτερινός).
Ο Lden είναι δείκτης του επιπέδου του συνολικού θορύβου την ημέρα, το βράδυ και τη νύχτα, ο οποίος χρησιμοποιείται για την ποσοτικοποίηση της όχλησης που συνδέεται με την έκθεση στο θόρυβο. Ο Lnight είναι δείκτης του ηχητικού επιπέδου κατά την νύκτα. Οι τιμές των δεικτών Lden και Lnight προσδιορίζονται χρησιμοποιώντας καθορισμένη κοινή μεθοδολογία που καθορίζεται στο παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας, με χρήση συγκεκριμένων μεθόδων εκτίμησης καθώς και μετρήσεων. Οι δείκτες θορύβου Lden και Lnight χρησιμοποιούνται στην κατάρτιση των Σ.Χ.Θ. και των Σ.Δ.. Ως ανώτατα επιτρεπόμενα όρια δεικτών οδικού, σιδηροδρομικού και αεροπορικού θορύβου καθορίζονται στη σχετική ΚΥΑ τα ακόλουθα:
α. Για τον δείκτη Lden (24−ωρος) : τα 70 dB
β. Για τον δείκτη Lnight (8−ωρος νυκτερινός) : τα 60 dB.
Σημειώνεται ότι μετά το 2013 η Ελλάδα έχει προχωρήσει κάποια ακόμη σχέδια, όπως ορισμένων αυτοκινητόδρομων και του ΔΑΑ-Ελευθέριος Βενιζέλος, αλλά μόνο το τελευταίο έχει ολοκληρωθεί επαρκώς (όπως αναγνωρίζει και η Κομισιόν).
Το 2020, με την πίεση των κοινοτικών οργάνων, η Ελλάδα ξεκίνησε τη διαδικασία ξανά να εκπονήσει επίκαιρους χάρτες και σχέδια δράσης. Έκτοτε, εδώ και 3 χρόνια, το ΥΠΕΝ έχει μπλέξει σε έναν γραφειοκρατικό κυκεώνα με τους διαγωνισμούς και τις συμβάσεις και δεν έχει προλάβει να ολοκληρώσει, ακόμη, καν την ανάθεση των έργων, όχι την υλοποίηση. Ως εκ τούτου φαντάζει απίθανο να καλυφθεί η Κομισιόν εντός 2 μηνών, ακόμη και το ΥΠΕΝ αναθέσει τα έργα συντόμως.
Σημειώνεται ότι η τελευταία προθεσμία υποβολής προσφορών για την ανάθεση των τμημάτων 1-6 του έργου: «ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ ΘΟΡΥΒΟΥ (ΣΧΘ) ΓΙΑ ΤΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΑ», της πράξης «Εκπόνηση Στρατηγικών Χαρτών Θορύβου (ΣΧΘ) και Σχεδίων Δράσης (ΣΔ) σε Πολεοδομικά Συγκροτήματα της Χώρας, σε εφαρμογή της Οδηγίας 2002/49/ΕΚ, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει», με κωδικό MIS5045303 ήταν η 30 Ιανουαρίου και έκτοτε αναμένονται τα αποτελέσματα, σε μια διαδικασία που έχει μπλέξει και δικαστικά μετά από προσφυγές ενδιαφερομένων.
Επαναλαμβάνουμε ότι έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία μόνο για το ΔΑΑ-Ελευθέριος Βενιζέλος (ως κρίσιμη υποδομή) ενώ έχουν προχωρήσει (αλλά δεν φαίνονται ολοκληρωμένες) και οι διαδικασίες για ορισμένους αυτοκινητοδρόμους υπό παραχώρηση.
Αλλά η ουσία παραμένει: όλες οι μεγάλες πόλεις και τα αστικά κέντρα της χώρας στερούνται επίκαιρων καταγραφών και, κυρίως (αυτό αφορά τους πολίτες), σχεδίων αντιμετώπισης του θορύβου. Σχεδίων στα οποία θα έχουν συμμετάσχει οι πολίτες στη διαμόρφωσή τους και στα προτεινόμενα μέτρα. Σχεδίων που θα έχουν ορισμένους και τους φορείς εκτέλεσης έργων, παρακολούθησης θορύβου κλπ, ώστε να γνωρίζουν όλοι ποιος έχει ευθύνη για τί…
