Longform αφιέρωμα σε όσα ειπώθηκαν και δεν βγήκαν στις ειδήσεις από το συνέδριο της ΚΕΔΕ…
Μπορεί η ΚΕΔΕ στα επίσημα δελτία τύπου της για το συνέδριό της, όπως και οι αρμόδιοι υπουργοί στις ανακοινώσεις τους, να φρόντισαν να δώσουν ένα θεσμικό μανδύα στις τοποθετήσεις τους για το θέμα των πόρων και του ρόλου της αυτοδιοίκησης στα έργα της επόμενης 7ετίας (περίπου), αλλά τα κείμενα που κυκλοφόρησαν και όσα ανέφεραν παρατηρητές του συνεδρίου αντικατοπτρίζουν μια πιο οξυμένη κατάσταση – ειδικά για το θέμα των πόρων του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης – από όσα θα ήθελαν να παραδεχθούν οι συμμετέχοντες επίσημοι στο συνέδριο της ΚΕΔΕ.
Συγκεκριμένα, όπως θα δείτε και μόνοι σας από τα λεγόμενα των θεσμικών παραγόντων, η αντιπαράθεση για τους πόρους μεταξύ των εκπροσώπων της κυβέρνησης και αυτών της αυτοδιοίκησης ήταν και έντονη και με αιχμές.
Μπορεί να θέλουν όλοι να δώσουν μιας εσάνς θεσμικής λειτουργίας (καθένας τοποθετήθηκε με βάση το ρόλο και τις αρμοδιότητές του κλπ…) αλλά η πραγματικότητα παραμένει: όσα ειπώθηκαν από τα πλέον επίσημα χείλη δείχνουν έντονη αντιπαράθεση, ακόμη και εξελισσόμενη σύγκρουση, μεταξύ αυτοδιοίκησης και κυβέρνησης.
Άλλωστε και τα περισσότερα ΜΜΕ, λόγω της ποσότητας των ειδήσεων και των ανακοινώσεων από το συνέδριο της ΚΕΔΕ, εστίασαν περισσότερο στην αναπαραγωγή επιμέρους λεγομένων παρά σε ανάλυση επί του συνόλου του συνεδρίου….
Η αλήθεια είναι πως από τη μία η κυβέρνηση και η ΚΕΔΕ καλλιέργησαν μια εικόνα πανηγυρική για το συνέδριο με αφορμή τις συγκεκριμένες εξαγγελίες Πιερρακάκη – Λιβάνιου για το νέο πρόγραμμα για τους Έξυπνους Δήμους με τα εκατοντάδες εκατομμύρια για την ψηφιοποίηση των Δήμων (που ήδη καλύψαμε με ρεπορτάζ).
Από την άλλη οι δήμαρχοι φάνηκε να ασχολούνται περισσότερο με την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων των γνωστών ΚΑΠ που αποτελούν το κύριο μέρος των ετήσιων εσόδων τους από το κράτος, με την επαναφορά της χορηγίας – αποζημίωσης των αιρετών (που αρνήθηκε ο Βορίδης) και με άλλα επιμέρους θέματα.
Ωστόσο από τα κείμενα που μπορείτε όλοι να βρείτε στην ιστοσελίδα της ΚΕΔΕ είναι εμφανές ότι ζητούν ολοένα και περισσότερους πόρους και αρμοδιότητες και δεν θέλουν να μείνουν έξω από το «πάρτυ» των προγραμμάτων με δημόσια χρηματοδότηση της επόμενης επταετίας.
Με λίγα λόγια, οι δήμαρχοι ζητούν πολλούς περισσότερους πόρους, να αναλάβουν απευθείας κομμάτια του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης (επιδεικνύοντας σχεδόν άγνοια ή ηθελημένη παράβλεψη των ευρωπαϊκών κανόνων, όπως σχολιάζουν κυβερνητικοί κύκλοι στο economix…) να βγάλουν Περιφέρειες και Υπουργεία από το ρόλο του ελέγχου και της έγκρισης των έργων και προγραμμάτων που θέλουν και φυσικά να πάρουν περισσότερες αρμοδιότητες.
Σε γενικότερο επίπεδο διατυπώθηκε παράπονο ότι ενώ αυτοί είναι η αυτοδιοίκηση που βλέπει ο πολίτης, τα λεφτά και το παιχνίδι το παίζουν οι Περιφερειάρχες και οι Υπουργοί, και οι Δήμαρχοι πρέπει να στήνονται στην ουρά και να παρακαλάνε…
Από την άλλη οι κυβερνητικοί και πιο θεσμικοί, χωρίς τις περισσότερες φορές να θίξουν ευθέως πρόσωπα και πράγματα, έκαναν αναφορά στις μικρές τεχνικές και διοικητικές ικανότητες των δήμων να φέρουν εις πέρας μεγάλα έργα και μελέτες, στην αποσπασματικότητα των μικρών έργων, στην αντίθεση των κοινοτικών κανόνων που δίνουν έμφαση στις περιφέρειες (ΕΣΠΑ) και στα Υπουργεία (Ταμείο Ανάκαμψης) κλπ.
Παπαστεργίου: Να μην αποκλειστούν οι Δήμοι από ΕΣΠΑ και Ταμείο Ανάκαμψης
Το πλαίσιο των διεκδικήσεων έθεσε συγκεκριμένα ο Πρόεδρος της ΚΕΔΕ Δημήτρης Παπαστεργίου στην εναρκτήρια ομιλία του. Αφού αναφέρθηκε στα επιτεύγματα της αυτοδιοίκησης τα τελευταία χρόνια και ειδικά στην περίοδο της πανδημίας, έκανε μια περίληψη των διεκδικήσεων των Δήμων της χώρας. Εδικά για τα θέματα ΕΣΠΑ και Ταμείου Ανάκαμψης τόνισε χαρακτηριστικά: «Οι ανάγκες των Δήμων φάνηκε πως είναι τεράστιες, πολύ μεγαλύτερες από αυτές που ο Τρίτσης (σσ: πρόγραμμα Αντώνης Τρίτσης) μπορεί να σηκώσει, συνεπώς πρέπει άμεσα, σήμερα, να ξεκαθαρίσουμε τί μένει στον Τρίτση, τί μπορεί να πάει στο ΕΣΠΑ και τί στο Ταμείο Ανάκαμψης.», Και έβαλε το πλαίσιο για την κόνρα που θα εξελίσσονταν όλες τις ημέρες του συνεδρίου με την κυβέρνηση για αυτά τα θέματα….
Για το Ταμείο Ανάκαμψης: «Για το δε Ταμείο Ανάκαμψης ακόμη επικρατεί μία ασάφεια σε σχέση με τον ρόλο των Δήμων, πλην των Ψηφιακών και των έργων του Υπ. Περιβάλλοντος για τα οποία έχουμε μία πρώτη εικόνα. Θα ήταν καταστροφικό πάντως να μείνει εκτός σχεδιασμού και υλοποίησης έργων του Ταμείου Ανάκαμψης το Υπ. Εσωτερικών, και μέσω αυτού και οι Δήμοι της χώρας.
Για την Τεχνική Βοήθειας στους Δήμους: «Καταστροφική ήταν για τους μικρούς κυρίως Δήμους, η έλλειψη τεχνικής βοήθειας για την ωρίμανση των μελετών τους. Τεχνική βοήθεια ακούγαμε και τεχνική βοήθεια δεν βλέπαμε. Και μπορεί πλέον όντως οι 20 πρώτοι μηχανικοί να έπιασαν δουλειά στην ΕΕΤΑΑ, όμως το πρόβλημα δεν θα λυθεί έτσι. Επαναλαμβάνω. Έχουμε τρία προγράμματα, που και τα τρία πληρώνουν τεχνική βοήθεια. Αντί να αντλούμε χρήματα από τους ΚΑΠ όπως έγινε πρόσφατα, να συνενώσουμε πόρους και δυνάμεις και να φτιάξουμε ισχυρές μονάδες τεχνικής βοήθειας σε επίπεδο νομών. Όσο πιο κοντά στο πρόβλημα, τόσο πιο αποτελεσματικά. –
Για το ΕΣΠΑ: «Και μιας και μιλάμε για ανάπτυξη, πραγματικά μερικές φορές νοιώθουμε πως δεν ακούει κανείς… Το προηγούμενο ΕΣΠΑ έτρεξε με τους Δήμους θεατές και είχε τα γνωστά αποτελέσματα…. 8 Την ώρα που η Ευρώπη φωνάζει πως πάσχουμε σε σχεδιασμό και δεν ακούμε την κοινωνία, δεν συζητάμε, εμείς είμαστε αλλού! Ένα νέο ΕΣΠΑ δομείται… Αυτές τις μέρες οι περιφέρειες καλούνται να καταθέσουν τις προτάσεις τους για τα ΠΕΠ και σε ελάχιστες περιπτώσεις ζητήθηκε η άποψη των Δήμων. Δεν είναι θέμα των Περιφερειών, αλλά του Υπουργείου Ανάπτυξης που πρέπει επιτέλους να βάλει τους Δήμους τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην υλοποίηση του νέου ΕΣΠΑ, ειδικά στον Στόχο Πολιτικής 5. Δεν είναι δυνατόν να μαθαίνουμε τις προσκλήσεις από τις εφημερίδες και το διαδίκτυο.».
Ο Τσακίρης παραδέχθηκε έλλειψη διαλόγου με τους Δήμους για τα έργα αλλά… φταίνε οι κανόνες
Ως ο πλέον αρμόδιος για το ένα χρηματοδοτικό σκέλος – και μάλιστα αυτό που ξέρουν καλά επί χρόνια – το ΕΣΠΑ, ο Γιάννης Τσακίρης έγινε δέκτης έντονων παρατηρήσεων από αυτοδιοικητικούς, τις οποίες μάλιστα παρά τη φυσική του πραότητα και ευγένεια δεν άφησε αναπάντητες…
Καταρχήν έθεσε το ζήτημα της έλλειψης διαβούλευσης με την τοπική αυτοδιοίκηση Α βαθμού στον σχεδιασμό των προγραμμάτων επικαλούμενος τους κοινοτικούς κανόνες. Ανέφερε χαρακτηριστικά σε σύντομη παρέμβαση: «Σε ότι αφορά το ΕΣΠΑ και τους Δήμους, έχουμε ένα θέμα, ότι κανονιστικά, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το ΕΣΠΑ δεν βλέπει Δήμους. Βλέπει Περιφέρειες. Συμμερίζομαι απόλυτα τα παράπονα του Προέδρου ότι η ΚΕΔΕ δεν συμμετείχε στη διαβούλευση του νέου ΕΣΠΑ. Το συμμερίζομαι απολύτως. Αλλά εμείς προσπαθήσαμε ατύπως να πάρουμε τις ιδέες και τις θέσεις του κάθε εμπλεκόμενου, θεωρώ ότι οι Περιφερειάρχες – και έτσι πρέπει – πρέπει να εμπλέξουν τους Δήμους στη διάρθρωση και στις προτάσεις τους για τα Περιφερειακά Προγράμματα, …». Και πρόσθεσε: «Αυτό που θέλω να πω, είναι ότι εμείς ατύπως θέλουμε και οι Δήμοι να είναι μέρος του διαλόγου. Κανονιστικά και επίσημα δεν μας αφήνει το σύστημα. Και εννοώ το κανονιστικό σύστημα….».
Συμπλήρωσε μάλιστα: «Η διαβούλευση γίνεται με τις Περιφέρειες. Στη διαβούλευση του νέου ΕΣΠΑ στην αρχή, νομίζω μιλήσαμε και ανταλλάξαμε τις υψηλού επιπέδου αρχικές απόψεις. Αλλά από εκεί και πέρα, δεν μπορούμε. Ελπίζω τα πράγματα να προχωρήσουν έτσι όπως το θέλουμε και εμείς και στη διαβούλευση των ΠΕΠ, η οποία είναι αρμοδιότητα της Περιφέρειας, να εμπλακούν και οι Δήμοι.»
Αυστηρό μήνυμα Τσακίρη για ικανότητα και αποτυχίες στο τρέχον ΕΣΠΑ
Το πιο σημαντικό όμως είναι το ξεκάθαρο και αυστηρό μήνυμα που έδωσε στους δημάρχους, έστω και με γενική αναφορά: «το ΕΣΠΑ έχει χρόνους, τα χρήματα αυτά υπάρχουν, αλλά θα έχουν αυστηρές ημερομηνίες σε ότι αφορά την υλοποίηση των έργων», είπε χαρακτηριστικά. Πρόσθεσε μάλιστα ότι «οι Δήμοι, το ξέρουμε πάρα πολύ καλά, έχουν ένα ουσιαστικό πρόβλημα, και ειδικά οι μικροί Δήμοι, έχουν ένα ουσιαστικό πρόβλημα, υλοποίησης έργων, το ακούσαμε πριν, δεν υπάρχουν μηχανικοί, Δήμοι οι οποίοι είτε είναι σε νησιά, πολλά μικρά νησιά μαζί και λοιπά, υπάρχει μεγάλη δυσκολία, υπάρχει όμως τεχνική βοήθεια.»
Άσκησε μάλιστα πολύ αυστηρή κριτική για συγκεκριμένες αποτυχίες προγραμμάτων που έτρεξαν οι δήμοι στο τρέχον ΕΣΠΑ. Όπως ανέφερε ο Γιάννης Τσακίρης «τώρα, στο νέο ΕΣΠΑ, πάλι σημαντικό κομμάτι παίζουν οι ΟΧΕ και οι ΒΑΑ, αποτυχία στο περασμένο ΕΣΠΑ, ελπίζω να πάμε πολύ καλύτερα σε αυτό, και αυτό εξαρτάται από εσάς. Μια άλλη αποτυχία του περασμένου ΕΣΠΑ είναι τα Κέντρα Ανοιχτού Εμπορίου. Δεν ξέρω ποιος φταίει, αλλά δυστυχώς η απορρόφηση ήταν σχεδόν μηδενική. Αυτά λίγο – πολύ σε ότι αφορά το ΕΣΠΑ και τους Δήμους.». Πρόσθεσε πως «εμείς σαν Υπουργείο Ανάπτυξης έχουμε εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση,» αλλά σημείωσε προς τους Δημάρχους ότι «χρειαζόμαστε υλοποίηση για τα έργα. Και η υλοποίηση μπορεί να γίνει μόνο από εσάς. Είμαστε εδώ, όπου μπορούμε να βοηθήσουμε σε αυτή την υλοποίηση υποστηρικτικά, αλλά θα πρέπει να οδηγείται από εσάς»
Απάντηση σε Τσακίρη από Κάρναβο
Οξύς στις απάντησή του προς τον Γιάννη Τσακίρη ήταν ο Δήμαρχος Καλλιθέας που παρενέβη στη συζήτηση, ο οποίος εκτός της ιδιότητάς του (Αντιπρόεδρος) στην ΚΕΔΕ συμμετέχει και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών ως εκπρόσωπος των ΟΤΑ Α βαθμού της χώρας. Στο σημαντικό θέμα ότι χρεώνονται οι Δήμοι την αποτυχία – που δεν παραδέχθηκε – των ΟΧΕ χωρίς να τους αναλογεί, ο Δημήτρης Κάρναβος, ερωτώντας – ή απαντώντας… – στον Γιάννη Τσακίρη, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι οι δήμοι περνούν από την Περιφέρεια για τα προγράμματα ΕΣΠΑ και τις ΟΧΕ τις σχεδίασαν οι περιφέρειες και τις ανέθεσαν, σε 4 μεγάλες παρεμβάσεις στην Αττική, στα τέλη του 2018. Άρα δεν μπορεί η Αυτοδιοίκηση να απολογείται για την καθυστέρηση Κεντρικού Κράτους και Περιφερειών από το 2014 ως το 2018, ήταν η ευθεία ερμηνεία….
Και μάλιστα, στα περί κανονισμών και συστημάτων, που ανέφερε ο κ. Τσακίρης, ο κ. Κάρναβος ήταν πολύ αυστηρός: «Δεν ξέρω τι κάνει ο σχεδιασμός, που λέγατε προηγουμένως, ο σχεδιασμός καλά κάνει που υπάρχει, αλλά υπάρχει και το σύνταγμα. Και ο Α΄ Βαθμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ισότιμος με τον Β΄ Βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Πρέπει με αυτό τον τρόπο να λειτουργούν και τα συστήματα.»
Προσπάθεια κατευνασμού από Τσακίρη – Παπαστεργίου
Ο Γιάννης Τσακίρης απάντησε στον Δημήτρη Κάρναβο πως «σας είπα ότι, σε ότι αφορά το τελευταίο κομμάτι της ερώτησης με τον Α΄ και Β΄ Βαθμό και το σύνταγμα, εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να πάμε κανονιστικά με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για το ΕΣΠΑ. Μακάρι να μπορούσαμε… Καταρχήν η δικιά μου η δουλειά είναι να δίνω λεφτά. Εγώ μετριέμαι όσο πιο πολλά ξοδέψω. Είναι πολύ ωραία δουλειά. Ενώ ο κύριος Σκυλακάκης είναι λίγο πιο σφιχτός. Τώρα, για τις ΟΧΕ και τις εκχωρήσεις από την Περιφέρεια, εγώ δεν είπα ότι φταίνε οι Δήμοι, προφανώς, φταίει όμως όλο αυτό το σύστημα και νομίζω… και επειδή το επόμενο ΕΣΠΑ, το κομμάτι των ΟΧΕ, είναι ακόμα πιο εμπλουτισμένο και ακόμα πιο καλό, εμείς το ξέρουμε αυτό και έχουμε προνοήσει, έχουμε ήδη ξεκινήσει συζητήσεις με τις Περιφέρειες, πώς μπορούμε να επιταχύνουμε τις ΟΧΕ, γιατί έχουν πραγματικά… θα μπορούν να αλλάξουν εντελώς τη μορφή κομματιών των Δήμων. Είναι κάτι το οποίο, όπως και η «έξυπνη πόλη» για παράδειγμα, που ουσιαστικά κάπου εκεί μέσα είναι και αυτό, τα έχουμε δει σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις και χρόνια τώρα δεν μπορούμε να τα δούμε στην Ελλάδα, ενώ υπάρχουν τα χρήματα, υπάρχουν οι πολιτικές, αλλά δεν υπάρχει ο σωστός σχεδιασμός. Και δεν λέω από ποιον, ποιος φταίει ή ποιος δεν φταίει. Ελπίζω αυτή τη φορά να το κάνουμε καλά.»
Ο Πρόεδρος της ΚΕΔΕ Δημήτρης Παπαστεργίου προσπάθησε να στρογγυλέψει συμπερασματικά την κουβέντα, χωρίς να ξεφύγει από το διεκδικητικό πλαίσιο των Δήμων, και να ολοκληρώσει τη συζήτηση (ή την αντιπαράθεση) λέγοντας προς τον Γιαννη Τσακίρη: «Γνωρίζουμε ποιο είναι το πλαίσιο, δεν ζητάμε τρέλες, αλλά πραγματικά πιστεύω ότι η Αυτοδιοίκηση, ειδικά στα θέματα αυτά των ΟΧΕ, ΒΑΑ και ΤΑΠΤοΚ, είναι πιο κοντά στο αντικείμενο, έχουν την κουλτούρα αυτή των αστικών αναπλάσεων και τέτοιου είδους ολιστικών προσεγγίσεων και πραγματικά μπορούν να βοηθήσουν.»
Κεκαλυμένη κόντρα Σκυλακάκη – Παπαστεργίου για το Ταμείο Ανάκαμψης
Σε άλλη συζήτηση ο Δήμαρχος Τρικκαίων και Πρόεδρος της ΚΕΔΕ Δημήτρης Παπαστεργίου (ο οποίος, σημειωτέον, αναγνωρίστηκε προσωπικά για τη δουλειά που έχει κάνει στα Τρίκαλα από τον ίδιο τον Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκο Πιερρακάκη) τόνισε απευθυνόμενος στον Αναπληρωτή Υπουργό Οικονομικών Θόδωρο Σκυλακάκη, για το Ταμείο Ανάκαμψης: «να διασφαλίσουμε το γεγονός ότι τα έργα τα οποία θα κατευθυνθούν για τους ΟΤΑ, αυτά τα οποία αναφέρατε, πολιτική προστασία, αντιπλημμυρικά, οδική ασφάλεια, θα υλοποιηθούν από τους ΟΤΑ απευθείας και όχι μέσω μεσαζόντων. Νομίζω πως είναι σημαντικό το να εμπιστευτούμε και έμπρακτα την Αυτοδιοίκηση, αρκεί βέβαια εγκαίρως να είμαστε ενημερωμένοι προκειμένου να προετοιμαστούμε.»
Από την πλευρά του ο Θόδωρος Σκυλακάκης στρογγυλά αλλά κατηγορηματικά μάλλον ψαλίδισε τυχόν μεγάλες ελπίδες που έχουν οι δήμοι για το Ταμείο Ανάκαμψης. Ο ΑνΥΠΟΙΚ με λίγα λόγια είπε όχι σε μικρά έργα στο Ταμείο Ανάκαμψης και προέκρινε συνεργασίες Δήμων για μεγάλα έργα και συνέργειες με τις Περιφέρειες.
Είπε χαρακτηριστικά για τα έργα που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Σχέδιο Ελλάδα 2.0) ότι «ορισμένα είναι φτιαγμένα για την Αυτοδιοίκηση, όπως οι αστικές αναπλάσεις ας πούμε, που είναι δουλειά της Αυτοδιοίκησης. Και πολλά κομμάτια της οδικής ασφάλειας. Βεβαίως υπάρχουν δύο επίπεδα Αυτοδιοίκησης, υπάρχουν και οι Περιφέρειες. Μπορεί κάποια να πρέπει να τα κάνετε από κοινού με τις Περιφέρειες. Δεν θα μπω εγώ σε αυτή τη συζήτηση, διότι το Ταμείο Ανάκαμψης ειδικά έχει έναν πολύ απλό κανόνα. Αν τα λεφτά δεν απορροφηθούν εγκαίρως, χάνονται. Τέλος. Εκεί… Και δημιουργούν και ζημιά στη συνολική εικόνα της χώρας. Εκεί λοιπόν θα κρίνουμε στη βάση και των δυνατοτήτων απορρόφησης και θα έρθουμε να βοηθήσουμε όπου η Τοπική Αυτοδιοίκηση αισθάνεται ότι χρειάζεται βοήθεια, για αυτό το σκοπό…. Και πρόσθεσε: «Το ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ επίσης είναι ένα εργαλείο της Αυτοδιοίκησης, αλλά πολύ πιθανόν να πρέπει να μαζευτούν αρκετοί Δήμοι μαζί. Εγώ ενθαρρύνω τις συνεργασίες μεταξύ Δήμων. Θα δούμε με πολύ θετικό μάτι συνεργασίες Δήμων που θα έρχονται να μας προτείνουν την υλοποίηση έργων, γιατί οι δυνατότητές μας, είμαστε μια Υπηρεσία σαράντα ανθρώπων, και οι δυνατότητές μας να παρακολουθούμε πολλά έργα πολυδιασπασμένα, δεν είναι εύκολη. Όταν υπάρχουν λοιπόν συνεργασίες Δήμων, και ξέρω ότι οι Δήμοι συνεργάζονται πολύ καλά μεταξύ τους, θα το βλέπουμε πολύ πιο θετικά».
Καφαντάρης: μαξιμαλιστικό πλαίσιο διεκδίκησης 7 δις – και αρμοδιοτήτων
Επίθεση στις Περιφέρειες (που έχουν το χρήμα με τα ΠΕΠ) εξαπέλυσε στην ουσία ο πρώην Δήμαρχος (και νυν Δημοτικός Σύμβουλος) Πύλου Νέστορος και Γενικός Γραμματέας της ΚΕΔΕ σήμερα Δημήτρης Καφαντάρης.
Όπως ανέφερε στην εισήγησή του: «Η συνεργασία μεταξύ των δυο βαθμών και η διακριτή σχέση τους είναι απαραίτητη για την ομαλή έκβαση των σχεδίων ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, δεν υπάρχουν σχέσεις εποπτείας μεταξύ των δύο βαθμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επίσης, σύμφωνα με το άρθρο 4 του νόμου 3852/2010 («Καλλικράτης»), «Μεταξύ των δύο βαθμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν υφίστανται σχέσεις ελέγχου και ιεραρχίας, αλλά συνεργασίας και συναλληλίας, οι οποίες αναπτύσσονται βάσει του νόμου, κοινών συμφωνιών, καθώς και με το συντονισμό κοινών δράσεων». Παράλληλα, στο πλαίσιο της Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης, είναι αναγκαία η θεσμοθέτηση της συνεργασίας των δυο βαθμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δηλαδή η Διαβαθμιδική Συνεργασία μεταξύ των Δήμων και των Περιφερειών, που αποτελεί πλέον προϋπόθεση και για τη διεύρυνση και κατοχύρωση του ρόλου τους στο Πολιτειακό σύστημα της χώρας και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την προώθηση της περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης, της κοινωνική». Διεκδικεί στην πραγματικότητα η ΚΕΔΕ ρόλο ίσου προς ίσο με τις Περιφέρειες στα προγράμματα δημόσιας και κοινοτικής χρηματοδότησης…. Ο κ Καφαντάρης προσθέτει ότι «σε όλα τα Προγράμματα αυτά απαιτούμε να διασφαλιστούν διακριτές κατηγορίες δράσης με δικαιούχους τους Δήμους, ο συνολικός προϋπολογισμός των οποίων θα πρέπει να υπερβαίνει τα 7 δισ. ευρώ, ώστε να δημιουργηθεί ουσιαστικά ένα «οριζόντιο» Αναπτυξιακό Πρόγραμμα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.»
Όσον αφορά το ΕΣΠΑ, ζήτησε να αναλάβουν οι δήμοι πληθώρα έργων που δεν μας φθάνει ο χρόνος και ο χώρος να αναφέρουμε…. Αναλυτική λίστα στην τοποθέτηση εδώ… Σημείωσε όμως με νόημα ο κ. Καφαντάρης: «Ως Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας ζητήσαμε τη συμμετοχή μας στον σχεδιασμό του ΕΣΠΑ 2021–2027, αλλά δεν εκπροσωπηθήκαμε στην Κεντρική Επιτροπή Σχεδιασμού (στην οποία συμετείχε η ΕΝΠΕ). Η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι απαραίτητο να αφορά όλες τις λειτουργίες της Διακυβέρνησης του ΕΣΠΑ (Προετοιμασία, σχεδιασμός, διαχείριση, υλοποίηση, παρακολούθηση, αξιολόγηση) όπως εξάλλου αναφέρεται και στην 2η εγκύκλιο για τον σχεδιασμό των Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Σύμφωνα με το Κανονιστικό πλαίσιο και το Κοινοτικό κεκτημένο που στηρίζεται στις αρχές της εταιρικής σχέσης, της επικουρικότητας και της εγγύτητας, είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί η ουσιαστική συνεργασία και η συνέργεια Υπουργείων, Περιφερειών και Δήμων όσον αφορά το σχεδιασμό, την εξειδίκευση και την υποστήριξη της εφαρμογής των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων της επόμενης προγραμματικής περιόδου. Σε κάθε περίπτωση, διεκδικούμε τη συμμετοχή της ΚΕΔΕ στην εκπόνηση και την παρακολούθηση της εφαρμογής των Τομεακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ και τη συμμετοχή των ΠΕΔ στην εκπόνηση και την παρακολούθηση της εφαρμογής των Περιφερειακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ (ενδεχομένως με την επικαιροποίηση και ενίσχυση του ρόλου των Περιφερειακών Επιτροπών Αναπτυξιακού Σχεδιασμού – ΠΕΑΣ)».
Όσον αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης επίσης διεκδικούν οι Δήμοι να αναλάβουν μεγάλο κομμάτι των έργων. Το ποσοτικοποίησε κιόλας ο κ. Καφαντάρης αναφέροντας ότι «οι παραπάνω κατηγορίες έργων αφορούν συνολικά τον Δημόσιο τομέα, έχει προγραμματιστεί η χρηματοδότησή τους με 2.390.000.000 € και εκτιμώ ότι στους Δήμους αντιστοιχεί ποσό που υπερβαίνει τα 500.000.000 €»!
Και πρόσθεσε πως «Ως ΚΕΔΕ, τον Αύγουστο του 2020, διατυπώσαμε συγκεκριμένες προτάσεις με κατηγορίες έργων και δράσεων, κατά τον σχεδιασμό της πρότασης της χώρας μας για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αρκετά από τα οποία περιλαμβάνονται στα εγκεκριμένα Προγράμματα. Επειδή όμως τη διαχείριση των Προγραμμάτων του Ταμείου θα την αναλάβουν τα αρμόδια Υπουργεία και θα πρέπει κάθε Δήμαρχος να τρέχει από Υπουργείο σε Υπουργείο προκειμένου να καταφέρει να εντάξει ένα έργο του, προτείνω τη δημιουργία Ειδικής Υπηρεσίας –ως Ενδιάμεσου Φορέα (ΕΦ)– που θα αναλάβει τη διαχείριση των πόρων που προορίζονται για τους Δήμους, η οποία θα λειτουργεί υπό την εποπτεία της ΚΕΔΕ, ώστε να διασφαλίσουμε ένα πλαφόν κατά Δήμο για το σύνολο των Προγραμμάτων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.»
Χέρι και στο ΠΔΕ θέλουν οι δήμοι και Ειδικό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης για Δήμους
Σύμφωνα με τον κ. Καφαντάρη η ΚΕΔΕ προτείνει και διεκδιεκί αλλαγές και στο θεσμικό πλαίσιο για τους πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Ανέφερε χαρακτηριστικά: «Με την ψήφιση του νόμου 4635/2019, όλοι οι πόροι του Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.) θα χρηματοδοτούν μόνον έργα και δράσεις των Τομεακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης που εκπονούν τα Υπουργεία και των Περιφερειακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης που εκπονούν οι Περιφέρειες. Δεν θα υπάρχει ένα Εθνικό Πρόγραμμα Τοπικής Ανάπτυξης με τα έργα που έχουν ως δικαιούχους τους Δήμους (όπως το Πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης») και τα έργα των Δήμων θα εντάσσονται στα Τομεακά και τα Περιφερειακά Προγράμματα Ανάπτυξης. Όπως αντιλαμβάνεστε αυτό σημαίνει ότι οι Δήμαρχοι πρέπει να δημιουργούν “ουρά αναμονής” στα Γραφεία των Υπουργών και των Περιφερειαρχών. Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΚΕΔΕ με απόφασή του πρότεινε τα έργα και οι δράσεις των Δήμων να αποτελούν αυτοτελή υποπρογράμματα των Τομεακών και των Περιφερειακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης, με ουσιαστική συμμετοχή των συλλογικών οργάνων των Δήμων (ΚΕΔΕ και ΠΕΔ) στην εκπόνησή τους. Επειδή όμως το αρμόδιο Υπουργείο δεν έκανε δεκτή την πρότασή μας, πρέπει να επανέλθουμε στο ζήτημα αυτό και να προτείνουμε το ποσοστό του Π.Δ.Ε. που αφορά κάθε χρόνο έργα τοπικής ανάπτυξης να αφαιρείται από τη χρηματοδότηση των Τομεακών και των Περιφερειακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης και να εντάσσεται στη ΣΑΤΑ (που ακριβώς αφορά έργα τοπικής ανάπτυξης)».
Ο κ. Καφαντάρης προχώρησε ακόμη παραπάνω και ζήτησε όχι μόνο ανακατανομή πόρων υπέρ των Δήμων αλλά και νέους πόρους: «Έχω προτείνει και επαναφέρω την πρότασή μου, για να την υιοθετήσει το Συνέδριό μας: Να δημιουργηθεί ένα Ειδικό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης, ενδεχομένως από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ύψους τουλάχιστον ενός δισεκατομμυρίου ευρώ, αποκλειστικά για αυτή την κατηγορία έργων των περιφερειακών Δήμων που έχουν τεράστια έκταση και πολλές δεκάδες οικισμούς, καθώς και των μικρών ορεινών και νησιωτικών Δήμων. Το Πρόγραμμα αυτό προτείνουμε να χρηματοδοτηθεί και με τμήμα των «παρακρατηθέντων» πόρων των Δήμων των προηγούμενων ετών 2009– 2020»
Σκληρός ο Κάρναβος στην ομιλία του για τους πόρους της Αυτοδιοίκησης
Ο Δήμαρχος Καλλιθέας Δημήτρης Κάρναβος, εκτός από την παρέμβαση προς τον Υφυπουργό Γιάννη Τσακίρη για το ΕΣΠΑ περιέλαβε και στη βασική του ομιλία αυστηρές τοποθετήσεις και μηνύματα προς την κυβέρνηση για το θέμα των πόρων των προγραμμάτων αυτών. Σημείωσε χαρακτηριστικά ότι «η χώρα μας αποτελεί ένα ευρωπαϊκό παράδοξο και αυτό είναι ότι η Ελληνική Αυτοδιοίκηση είναι η πιο αδύναμη, η πιο ανίσχυρη σε όλη την Ευρώπη. Ένα μόνο νούμερο είναι αρκετό, στην Ελλάδα η τοπική αυτοδιοίκηση απορροφά το 3% του ΑΕΠ της, όταν ο μέσος όρος 1 στην Ευρώπη είναι 10%. Δηλαδή 3 φορές λιγότερα χρήματα από ότι δίνονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ευρώπη!». Πρόσθεσε πως «Η Κομισιόν πρόσφατα, έστειλε ένα πολύ σαφές μήνυμα στις κυβερνήσεις των κρατών μελών. Επισήμανε ότι η τοπική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην κατάρτιση των εθνικών αναπτυξιακών σχεδίων για την επόμενη μέρα. Από την αρχή και με ισότιμο ρόλο, και όχι εκ των υστέρων, σε ρόλο κομπάρσων, όπως συνέβη δυστυχώς στο παρελθόν στην Ελλάδα.». Συμπλήρωσε μάλιστα ότι «Όπως πολύ σωστά έχει πολλές φορές επισημάνει ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ Δημήτρης Παπαστεργίου, αυτό το διάστημα οφείλουμε να εκμεταλλευτούμε μια νέα συγκυρία όπως αυτή προκύπτει από τις νέες κατευθύνσεις βιώσιμης ανάπτυξης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα γνωστά χρηματοδοτικά εργαλεία όπως το Αντώνης Τρίτσης, το Ταμείο Ανάκαμψης, τις ΒΑΑ – ΟΧΕ και το ΕΣΠΑ. Επιτέλους πρέπει να γίνει πράξη ένα τελικό, καθαρό, διάφανο ξεκαθάρισμα αρμοδιοτήτων ανάμεσα στη Κεντρική Διοίκηση, των δυσλειτουργικών (το λέω ευγενικά) Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και των Δήμων και μέσα από το ξεκαθάρισμα να προχωρήσουμε στην απλοποίηση διαδικασιών και νομοθετημάτων-κανονιστικών διατάξεων.» Και είπε και άλλα πολλά για τα προγράμματα ΕΣΠΑ για την τεχνική βοήθεια στους δήμους για το πώς το κράτος αφήνει ανυπεράσπιστη την αυτοδιοίκηση κλπ.
Πυρ ομαδόν από την ΚΕΔΕ για τους πόρους και τα έργα ΕΣΠΑ, Ταμείου Ανάκαμψης
Και άλλοι παράγοντες της ΚΕΔΕ και Δήμαρχοι ήταν επίσης σκληροί και διεκδικητικοί στις επισημάνσεις τους και τις ομιλίες τους.
Ο Γενικός Διευθυντής της ΚΕΔΕ Γιάννης Καραγιάννης τόνισε ότι «οι Δήμοι είναι έτοιμοι να αναλάβουν περισσότερες ευθύνες κι αρμοδιότητες, αρκεί να τους δοθούν τα κατάλληλα θεσμικά εργαλεία και οι απαραίτητοι πόροι για να ανταποκριθούν.» Ζήτησε επίσης μεταφορά αρμοδιοτήτων στους ΟΤΑ Α βαθμού, κατάργηση ρόλου ενδιάμεσου από τις Αποκεντρωμένες και τα Υπουργεία και σειρά αλλαγών στα θεσμικά θέματα αρμοδιοτήτων στην υγεία, την κοινωνική προστασία, τις υποδομές κλπ.
Ο Γιάννης Μουράτογλοι, Πρόεδρος Επιτροπής Οικονομικών ΚΕΔΕ, Αντιδήμαρχος Δήμου Εδέσσης τόνισε χαρακτηριστικά: «Το εθνικό σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) αναμένεται, το 2022, να ανέλθει στα 1.200 εκατομμύρια ευρώ. Παράλληλα, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αναμένεται να παρουσιάσει, το 2022, απορρόφηση 3,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Σε όλους αυτούς τους επενδυτικούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν είναι ξεκάθαρος. Όλοι γνωρίζουμε ότι για να εντάξουμε κάποιο έργο στο ΠΔΕ θα πρέπει να περάσουμε από το γραφείο του περιφερειάρχη. Όλοι επίσης γνωρίζουν ότι στο Σύνταγμα της χώρας μας δεν προβλέπεται ιεραρχική σχέση μεταξύ περιφερειών και Δήμων. Τέλος, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ευρώπη υλοποιεί πάνω από το 40% των συνολικών Δημοσίων Επενδύσεων. Ήρθε η ώρα το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων να εξορθολογιστεί, να απαλλαγεί από μικροκομματικές σκοπιμότητες και πατερναλισμούς και να συμπεριλάβει την Πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση διακριτά, με σαφήνεια και γενναιότητα».
Από την πλευρά του ο Δήμαρχος Πυλαίας Χορτιάτη και Πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων κεντρικής Μακεδονίας Ιγνάτιος Καϊτετζίδης τόνισε: «Οι Υπηρεσίες των Δήμων έγιναν οι μοναδικές Υπηρεσίες του ελληνικού κράτους που πέρασαν κυριολεκτικά το κατώφλι των νοικοκυριών. Αναλογιστείτε το Βοήθεια στο Σπίτι, το επισιτιστικό πρόγραμμα. Μιλώ κυριολεκτικά μπήκαν μέσα στα σπίτια των συμπολιτών μας. Φάνηκε ξεκάθαρα ότι η Αυτοδιοίκηση και θέλει και μπορεί. Αρκεί να είναι πραγματική. Αρκεί το αυτοδιοίκητο να έχει ουσία, και αυτό γίνεται με ξεκάθαρες αρμοδιότητες και οικονομική αυτοτέλεια. Αν θα μπορούσα να συμπυκνώσω σε τέσσερις λέξεις το σκεπτικό μου, αυτές θα ήταν Αυτοδιοίκηση εδώ και τώρα. Σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτητα, η Αυτοδιοίκηση πρέπει να πάρει τον πρωταγωνιστικό ρόλο που της αξίζει και που τον δικαιούται.»
Ευγενικός αλλά προβληματισμένος ο Πέτσας
Ο Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών Στέλιος Πέτσας ήταν αναλυτικός και στρογγυλός, προσπαθώντας να μη δυσαρεστήσει τους Δήμους αλλά να μεταφέρει και το μήνυμα που ήθελε προς τους Δήμους το οποίο αφορά τον προβληματισμό της κυβέρνησης για τις δυνατότητες των Δήμων στα μεγάλα έργα και προγράμματα.
Ανέφερε χαρακτηριστικά ο Στέλιος Πέτσας: «Το χρηματοδοτικό εργαλείο του «Αντώνης Τρίτσης» όπως το ξέρετε εσείς και είναι γνωστό σε εσάς, σας δημιουργεί κάποια ερωτηματικά για τον τρόπο με τον οποίο θα κινηθείτε για το Ταμείο Ανάκαμψης και για το νέο ΕΣΠΑ. Και για το νέο ΕΣΠΑ είναι γνωστές οι διαδικασίες των προσκλήσεων και θα αναμένονται σε λίγο καιρό από το αρμόδιο Υπουργείο, για δε το Ταμείο Ανάκαμψης, αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε και σε μια σύσκεψη που είχαμε και εχθές και με τον Υπουργό και με τον Πρωθυπουργό και με το Οικονομικό Επιτελείο, νομίζω ότι είμαστε αρκετά κοντά ώστε να ξεκαθαρίσουμε λίγο τις διαδικασίες μέσα από τις οποίες είτε έργα του προγράμματος «Αντώνης Τρίτσης» θα μεταφερθούν στο Ταμείο Ανάκαμψης, ή που θα ενταχθούν απευθείας στο Ταμείο Ανάκαμψης από τις προτάσεις που έχετε ήδη ωριμάσει. Επομένως, η πρόκληση για τους επόμενους μήνες, θα έλεγα, όχι τόσο χρόνια, θα είναι πώς θα αξιοποιήσουμε αυτά τα χρηματοδοτικά εργαλεία, πώς θα τα απορροφήσουμε, ώστε εσείς, μέσα στο χρονικό διάστημα του 2022 και 2023 ως Δημοτικές Αρχές θα δείξετε ότι αξίζετε την εμπιστοσύνη των πολιτών, εμείς σαν χώρα θα απορροφήσουμε συγχρηματοδοτούμενα κονδύλια από το εξωτερικό και τελικά οι πολίτες θα μπορέσουν να δουν την καθημερινότητά τους, όπως έχουμε πει και πριν, να βελτιώνεται μέσα από έργα υποδομών, μέσα από έργα σύγχρονα όπως ο ψηφιακός μετασχηματισμός και οι «έξυπνες πόλεις», με έργα που μειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, όπως είναι τα έργα διαχείρισης απορριμμάτων και ανακύκλωσης. Αλλά εδώ θα ήθελα όλοι να βάλουμε λίγο την κοινή λογική μπροστά από τα μεγαλεπήβολα σχέδια και να σκεφτόμαστε κάθε φορά που κάνουμε ένα επόμενο βήμα…».
Με λίγα λόγια ο κ. Πέτσας είπε στους Δημάρχους ότι η κυβέρνηση θα κρίνει πια έργα είναι ώριμα για να μπουν στο Ταμείο Ανάκαμψης και ποιοι Δήμοι μπορούν να τα υλοποιήσουν εγκαίρως όπως το ίδιο θα γίνει και στα άλλα προγράμματα. Μάλιστα ο κ. Πέτσας άσκησε και πιο ουσιαστική κριτική σε άλλο σημείο της ομιλίας του τονίζοντας, στρογγυλά αλλά αυστηρά: «το να λέμε ότι θα βάλουμε ένα έργο αγροτικής οδοποιίας για να συνδέσουμε το χωράφι ενός παραγωγού με τον τόπο κατοικίας του ή τον κτηνοτρόφο για να μπορεί να πάει στο κοπάδι του, δεν λέει τίποτα αν δεν μπορούμε να το μεταφράσουμε σε χιλιόμετρα, τα οποία θα πρέπει να στρωθούν, προκειμένου να δώσουμε το μήνυμα στην τοπική κοινωνία και σε όσους ασχολούνται με αυτό, ποιες είναι οι επενδυτικές ευκαιρίες για εκείνους και ποιες θέσεις εργασίας ανοίγονται. Και το ίδιο μπορείτε να το επεκτείνετε στα δίκτυα της ύδρευσης, στα δίκτυα της αποχέτευσης, σε όλα αυτά τα έργα τα οποία από πίσω μεταφράζονται σε θέσεις εργασίας και σε επενδύσεις που πρέπει να γίνουν. Και νομίζω έχουμε πολλή δουλειά να κάνουμε εκεί, ώστε να γίνει απτό και στους συμμετέχοντες στην αγορά, αλλά και στους δημότες, τι πραγματικά πάμε να κάνουμε με ένα χρηματοδοτικό εργαλείο το οποίο δεν υπήρχε τα προηγούμενα χρόνια, που συρρικνώθηκαν πάρα πολύ οι επενδυτικές δαπάνες λόγω της κρίσης και τώρα ξαφνικά αναβιώνουν, αλλά πρέπει να αποδείξουμε ότι πράγματι θα βελτιώσουν αυτό που τόσο πολύ θέλουμε όλοι, δηλαδή την ποιότητα ζωής των πολιτών.»
Βορίδης: Πολιτική συμφωνία για να μη χαθούν χρήματα και να γίνουν σωστά έργα
Ο Υπουργός Εσωτερικών, στην κύρια ομιλία του, που ήταν σε μεγάλο βαθμό, σχεδόν ολοκληρωτικά, εκτός κειμένου, από στήθους, ενδεικτικό ότι γνώριζε πολύ καλά τα επιμέρους θέματα και είχε συγκεκριμένες απόψεις να διατυπώσει, κάτι που φάνηκε και από το ύφος του, ήταν πιο πολιτικός και πιο συγκεκριμένος αλλά και αυτός επίσης ελαφρώς στρογγυλός., ειδικά για τα θέματα πόρων ΕΣΠΑ και Ταμείου Ανάκαμψης. Αφού έκανε τις αναλυτικές αναφορές του στους πόρους της ΚΑΠ, στο πρόγραμμα Αντώνης Τρίτσης και σε δεκάδες άλλα θέματα, αναφέρθηκε ειδικά στο θέμα των προγραμμάτων και των έργων. Συγκεκριμένα τόνισε: «προφανώς έχουμε δουλειά να κάνουμε για να παντρέψουμε αποτελεσματικά διαφορετικά χρηματοδοτικά εργαλεία, ΕΣΠΑ, Ταμείο, Τρίτσης, αλλά η αλήθεια είναι ότι εδώ η μεγάλη πρόκληση για όλους μας, για εμάς, είναι να φτιάξουμε ένα αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο το οποίο να λειτουργεί, και να μπορέσει να λύνει περίπλοκα θέματα, ουσιαστικά αξιολόγησης των έργων, σχέσης του ενός προγράμματος με το άλλο, λειτουργικοτήτων μεταξύ τους, αυτό είναι η δικιά μας δουλειά, αλλά η μεγάλη δουλειά η δική σας είναι να μπορέσετε να έχετε ώριμα έργα προκειμένου να απορροφήσετε όλο αυτό».
Ο Μάκης Βορίδης, ως ο αρμόδιος για την Αυτοδιοίκηση Υπουργός, μάλιστα ήταν πιο πολιτικός και ανέβασε τον πήχη. Ανέφερε συγκεκριμένα: «και επίσης εκτός από την ωριμότητα, να κάνουμε εδώ και μια πολιτική συμφωνία. Εδώ να την κάνουμε. Αυτό είναι μια τεράστια ευκαιρία που δεν πρέπει να την πετάξουμε. Τα έργα πρέπει να είναι όλα χρήσιμα, πρέπει να είναι όλα σωστά, πρέπει να είναι όλα σωστά στοχευμένα, στην υπηρεσία των δημοτών και των πολιτών. Αυτή είναι η ευθύνη μας και εμάς, ημών, ως κεντρικού κράτους, ως πολιτικού συστήματος, αλλά και υμών ως αυτοδιοικητικών, αιρετών και εκπροσώπων του λαού. Αυτή την πολιτική συμφωνία πρέπει να την κάνουμε, ώστε αυτά τα χρήματα να πάνε εκεί που πρέπει, με τον τρόπο που πρέπει, στην υπηρεσία των πολιτών. Είναι μια τεράστια αναπτυξιακή ευκαιρία για το έθνος και προφανώς δεν πρέπει να τη χάσουμε. Άρα λοιπόν, αυτή είναι η δουλειά μας, αυτή είναι η σκληρή δουλειά την οποία πρέπει να κάνουμε όλοι και θα χρειαστούν και δύσκολες αποφάσεις. Και θα χρειαστεί να εξηγήσουμε και πολλά πράγματα στους ανθρώπους, το γιατί επιλέξαμε αυτό και γιατί δεν επιλέξαμε εκείνο. Το γιατί πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα σε τούτο και όχι στο άλλο. Άρα λοιπόν, αυτή είναι μία καθαρή συζήτηση την οποία πρέπει να κάνουμε και μία μεγάλη ευθύνη στο θέμα αυτό.»
