Χθες το απόγευμα, με επίσημη κυβερνητική ανακοίνωση, τα συναρμόδια Υπουργεία Περιβάλλοντος & Ενέργειας και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, γνωστοποίησαν ότι προώθησαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας τα «πρώτα», όπως σημειώνουν, σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων για τη θεσμοθέτηση Περιοχών Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιέργειας (ΠΟΑΥ) σε Κεφαλονιά, Οξιά και Χαλκιδική.
Μάλιστα τα δύο Υπουργεία υιοθέτησαν σχεδόν διθυραμβικούς τόνους στην ανακοίνωση, καθώς επισημαίνουν ότι με την ολοκλήρωση της επεξεργασίας των τριών Σχεδίων Προεδρικών Διαταγμάτων για αποστολή στο Συμβούλιο της Επικρατείας ανοίγει ο δρόμος για νέες επενδύσεις στην Υδατοκαλλιέργεια, έναν από τους πλέον εξωστρεφείς τομείς της ελληνικής οικονομίας με ποσοστό εξαγωγών της τάξης του 80%.
Ενώ οι ισχυρισμοί των Υπουργείων έχουν κάποια βάση, τα πράγματα δεν είναι ούτε όπως ανακοινώθηκαν, ούτε απλά…
Καταρχήν, τί είναι η ΠΟΑΥ;
Είναι οργανωμένοι υποδοχείς μεταποιητικών δραστηριοτήτων που εκτείνονται σε στεριά και θάλασσα και σύμφωνα με τον σχεδιασμό εκεί μπορούν, χωρίς περιβαλλοντικά και χωροταξικά προβλήματα, να εγκατασταθούν μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας (για παραγωγή ψαριών ιχθυοτροφείου) και υδατοκαλλιέργειας (όστρακα, μύδια, ακόμη και φύκια κλπ). Πράγματι, οι ιχθυοκαλλιέργειες (με το περίφημο δίδυμο τσιπούρα – λαβράκι) αποτελούν κορωνίδα των ελληνικών εξαγωγών, αλλά ο κλάδος έχει περάσει από μεγάλες ανακατατάξεις και δυσκολίες, κυρίως οικονομικές.
Πώς και πού γίνονται ΠΟΑΥ;
Καταρχήν η χώρα έχει από το 2011 Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τις Υδταοκαλλιέργειες, καθώς εγκαίρως εντοπίσαμε τα προβλήματα που δημιουργεί η χωροθέτησή τους και την ανάγκη για ειδικό σχετικό χωροταξικό σχεδιασμό. Επομένως γνωρίζουμε επακριβώς που και με τί χαρακτηριστικά μονάδες επιτρέπονται. Μάλιστα υπάρχουν και ειδικές ρυθμίσεις από το 2014 που θα επιτάχυναν τις διαδικασίες κλπ. Για να ιδρυθούν όμως ΠΟΑΥ (που έχουν και φορείς διαχείρισης, όπως οι ΒΙΠΕ) χρειάζεται ειδικό Προεδρικό Διάταγμα που επιβάλλει όρους και κανόνες (χωροταξικούς, πολεοδομικούς, περιβαλλοντικούς κλπ). Ωστόσο από το 2011 ως το 2019 δεν υπήρξε πρακτικά καμία νομοθέτηση ΠΟΑΥ. Και μάλιστα η διαδικασία δυσκόλεψε ελαφρώς καθώς εν τω μεταξύ νομοθετήθηκε και η υποχρέωση της χώρας (σε εφαρμογή κοινοτικής οδηγίας) για θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό (που εμπλέκεται πολύ στο συγκεκριμένο ζήτημα των υδατοκαλλιεργειών) αλλά δεν έχουμε αποκτήσει ακόμη.
Είναι όντως τα πρώτα σχέδια ΠΟΑΥ;
Εδώ τα δύο συναρμόδια Υπουργεία μάλλον έχουν κάνει φάουλ – ή απλά λάθος. Από τα μέσα του 2019 υπάρχει ήδη η πρώτη θεσμοθετημένη με ΠΔ ( ΦΕΚ 206/Δ/9.5.2019) Περιοχή Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιέργειας (ΠΟΑΥ), στην Πιερία, όπως φαίνεται και στη σχετική ιστοσελίδα του ΥΠΕΝ με τον αντίστοιχο χάρτη. Ωστόσο αυτή, παρότι είναι υδατοκαλλιέργειας, αφορά όστρακα και μάλιστα τα περίφημα μύδια του Θερμαϊκού, εκλεκτό έδεσμα για τους καλοφαγάδες… Και για να είμαστε ακριβής η συγκεκριμένη ΠΟΑΥ δεν καλύπτει το σύνολο της σχετικής παραγωγής στον Θερμαϊκό αφού αντίστοιχες εγκαταστάσεις υπάρχουν όχι μόνο στην Πιερία, αλλά και στην Ημαθία και τη Θεσσαλονίκη (Κύμινα και Χαλάστρα).
Πόσο καιρό χρειάζεται ένα σχέδιο ΠΔ για ΠΟΑΥ;
Εδώ τα πράγματα δυσκολεύουν… Η πρώτη αναφορά σε νόμο για τις ΠΟΑΥ, που υποτίθεται ότι θα επιλύσουν το πολύ δύσκολο πρόβλημα της χωροθέτησης υδατοκαλλιεργειών, έγινε το 1999. Το Ειδικό Χωροταξικό για τις Υδατοκαλλιέργειες έγινε το 2011. Τα προβλήματα της νομοθεσίας επιλύθηκαν εν μέρει στα μέσα του 2014, με την Χωροταξική και Πολεοδομική Μεταρρύθμιση. Αλλά επειδή ο νόμος εκείνος ακυρώθηκε από τη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και επειδή υπάρχουν έντονες περιβαλλοντικές (και ιδεολογικές) αντιρρήσεις για τις ιχθυοκαλλιέργειες (που ανήκουν σε μεγάλες εταιρείες – σε αντίθεση με τις οστρακοκαλλιέργειες που συνήθως αφορούν μικρές μονάδες), το ΥΠΕΝ για καιρό πελαγοδρομούσε. Η ΠΟΑΥ της Πιερίας, η πιο ώριμη από όλες, με την οποία μάλιστα παρότι γειτνιάζει με περιοχή natura, δεν είχε κανείς πολιτικό πρόβλημα, χρειάστηκε 6 χρόνια για να αποκτήσει Προεδρικό Διάταγμα. Μάλιστα το σχέδιο ΠΔ πήγε και ήλθε στο ΣτΕ δύο φορές για αλλαγές και διορθώσεις…
Γιατί είναι δύσκολο το πρόβλημα;
Διότι πραγματικά οι υδατοκαλλιέργειες και ιδίως οι ιχθυοκαλλιέργειες αποτελούν έντονη δραστηριότητα. Οι επιπτώσεις της ποικίλουν αλλά σίγουρα επιβαρύνουν το περιβάλλον, αναλόγως των επιλογών και της δυναμικότητας από λίγο έως πολύ. Και επιπλέον είναι ανταγωνιστική χρήση με άλλες, όπως ο τουρισμός και η αναψυχή, η κανονική αλιεία κλπ. Ως γνωστόν δεν πηγαίνει κανείς να κολυμπήσει δίπλα σε ιχθυοκαλλιέργειες, τουλάχιστον από επιλογή… Μάλιστα υπάρχει και νομολογία του ΣτΕ που θεωρεί ότι χρειάζονται ειδικές μελέτες και εκτιμήσεις κατά την έγκριση της ΜΠΕ για να αδειοδοτηθούν και να λειτουργούν νομίμως οι μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας (αλλά και κάποιες αντίθετες, σχετικά, αποφάσεις…), μέχρι να εφαρμοστεί το Ειδικό Χωροταξικό και τα ΠΔ των ΠΟΑΥ, που θα είναι υποχρεωτικά για τις συγκεκριμένες μελέτες έκτοτε. Στη Χαλκιδική, για παράδειγμα, «σφάζονται παλικάρια» εδώ και καιρό για το αν θα χωροθετηθεί ΠΟΑΥ στο Πόρτο Κουφό (με επιχείρημα τις προστατευόμενες περιοχές αλλά με ουσιαστική αντίρρηση τη διελκυστίνδα με τον τουρισμό).
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι με το περιβαλλοντικό νομοσχέδιο το ΥΠΕΝ προσπάθησε (θα δούμε στην πράξη αν το πέτυχε…) να διαχωρίσει με μεγαλύτερη σαφήνεια τον θαλάσσιο από τον ηπειρωτικό χωροταξικό σχεδιασμό, με διάταξη που πέρασε που αναφέρει ότι ο θαλάσσιος σχεδιασμός δεν επεκτείνεται στην ακτή – όπως υποστηρίζουν ως απαραίτητο κυρίως οι περιβαλλοντικοί επιστήμονες.
Πόσες ΠΟΑΥ θα γίνουν;
Το πόσες θα γίνουν είναι άγνωστο. Γνωστό όμως είναι το που και πόσες προβλέπονται: εκτός από τη θεσμοθετημένη Πιερία και τις 3 περιοχές (Κεφαλονιά, Οξιά και Χαλκιδική) που τώρα κάπως «ξεκόλλησαν» από τα γρανάζια της γραφειοκρατίας με τα σχέδια ΠΔ, προβλέπονται και εκκρεμούν ΠΟΑΥ σε Εύβοια, Θεσπρωτία, Αμβρακικό κόλπο, Μέγαρα, Αργολίδα, Γαλαξίδι, Κορινθία, και στα νησιά Σαλαμίνα, Πόρο, Χίο, Λέρο, Λέσβο, Κάλυμνο, Αγαθονήσι και στις Εχινάδες Νήσους. Στις περισσότερες από αυτές τις περιοχές λειτουργούν από χρόνια μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας αλλά δεν μπορούν να εκδοθούν νέες άδειες χωρίς την προσαρμογή στη νομοθεσία μέσα από τις ΠΟΑΥ. Συνολικά προβλέπονται 23 τέτοιες περιοχές στη χώρα, καθώς σε ορισμένες περιοχές, όπως ετοιμάζεται τώρα στο Θερμαϊκό, θα υπάρξουν παραπάνω από μία ΠΟΑΥ.
Τελειώνει εδώ το σήριαλ;
Όχι, διότι αφενός πρέπει να δούμε τί θα πει το ΣτΕ και στη φάση των σχεδίων ΠΔ και όταν κληθεί να αποφασίσει για κάποια αδειοδότηση. Και αφετέρου επειδή οι αντιδράσεις (και τα συμφέροντα) σε τοπικό επίπεδο είναι έντονα και ποικιλώνυμα, θα πρέπει να δούμε αν εν τέλει οι αντιθέσεις αυτές αποκτήσουν και ευρωπαϊκή διάσταση, καθώς το θέμα άπτεται της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας και ορισμένοι είναι αποφασισμένοι αν εξαντληθεί εδώ το ζήτημα να πάνε «παραέξω».
Και τί θα γίνει; Μέχρι να οριστικοποιηθεί η νόμιμη χωροθέτηση, αδειοδότηση και λειτουργία των μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας σε οργανωμένες ΠΟΑΥ, οι περισσότερες μονάδες θα λειτουργούν με τις υφιστάμενες άδειές τους (χωρίς να μπορούν να κάνουν εκσυγχρονισμό και επενδύσεις και υπό την απειλή κάποιου νομικού όπλου από αντιδρώντες που να μπορεί να τους μπλοκάρει.
Τελικά ούτε η τσιπούρα ούτε το λαβράκι (ούτε και οι σαρδέλες, λέμε εμείς…) δεν είναι εύκολη υπόθεση σε αυτή τη χώρα, με την αλλοπρόσαλλη νομοθεσία και τα συνεχή γραφειοκρατικά προβλήματα. Η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των συναρμόδιων υπηρεσιών, οι αντιτιθέμοι στόχοι και τα διάφορα συμφέροντα βραχυκυκλώνουν τη διοίκηση αλλά και τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, καθώς κανείς δεν μπορεί να έχει πλήρη και καθαρή εικόνα του τί επιτρέπεται και τί απαγορεύεται οπουδήποτε και με τί όρους…
Η ανακοίνωση του ΥΠΕΝ
Σύμφωνα με όσα αναφέρει η ανακοίνωση του ΥΠΕΝ, τον δρόμο για νέες επενδύσεις στην Yδατοκαλλιέργεια, έναν από τους πλέον εξωστρεφείς τομείς της ελληνικής οικονομίας με ποσοστό εξαγωγών της τάξης του 80%, ανοίγει η ολοκλήρωση της επεξεργασίας τριών Σχεδίων Προεδρικών Διαταγμάτων για αποστολή στο Συμβούλιο της Επικρατείας και θεσμοθέτηση ισάριθμων Περιοχών Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιέργειας (ΠΟΑΥ) σε Κεφαλονιά, Οξιά και Χαλκιδική από τα συναρμόδια Υπουργεία Περιβάλλοντος & Ενέργειας και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων υπό τον συντονισμό των αρμόδιων Υφυπουργών, κ. Δημήτρη Οικονόμου και κ. Φωτεινής Αραμπατζή, αντίστοιχα.
Τα συγκεκριμένα Σχέδια εκκρεμούσαν από το 2013 και 2014 αντίστοιχα, σημειώνεται. Τα Σχέδια αυτά θα λειτουργήσουν ως «οδηγός» για την γρήγορη ολοκλήρωση και έγκριση και των υπόλοιπων αντίστοιχων ΠΟΑΥ, που επίσης εκκρεμούν επί χρόνια, σύμφωνα με το ΥΠΕΝ.
«Παράλληλα, οι υπηρεσίες των δύο Υπουργείων ολοκλήρωσαν σε χρόνο εξπρές την απλοποίηση των διαδικασιών και την εκπόνηση των προδιαγραφών προκήρυξης του διαγωνισμού για τον ανάδοχο αξιολόγησης – αναθεώρησης του θαλάσσιου χωροταξικού, που έπρεπε να έχει ολοκληρώσει –καθώς αποτελεί υποχρέωση της χώρας- η προηγούμενη Κυβέρνηση από το 2016! Επιπρόσθετα, με νομοθετική ρύθμιση στο Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, που κατατίθεται στη Βουλή, επιταχύνεται ακόμη περισσότερο η λειτουργία των μονάδων καθώς τίθεται ανώτατο χρονικό όριο έξι μηνών για την έγκριση του Κανονισμού Λειτουργίας κάθε ΠΟΑΥ ενώ προβλέπεται η «σιωπηρή έγκριση» σε περίπτωση, που οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν ανταποκριθούν στο ανωτέρω διάστημα.», τονίζεται χαρακτηριστικά.
Μετά την ολοκλήρωση της επεξεργασίας των τριών Σχεδίων ΠΔ οι αρμόδιοι Υφυπουργοί δήλωσαν:
Δημήτρης Οικονόμου: «Ο κλάδος της υδατοκαλλιέργειας συνδέεται με μείζονα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας και έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης. Παράλληλα, οι Περιοχές Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιέργειας (ΠΟΑΥ) αποτελούν μια μορφή οργανωμένης χωροθέτησης παραγωγικών δραστηριοτήτων, που αντιδιαστέλλεται προς την άναρχη χωροθέτηση και δημιουργεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τις μονάδες. Επιπλέον, η υδατοκαλλιέργεια δεν τείνει να συγκεντρώνεται στις μεγάλες πόλεις αλλά ευδοκιμεί σε πολλά μέρη της χώρας, και συνεπώς συμβάλλει στην αποκέντρωση και στην περιφερειακή ανάπτυξη.
Η ολοκλήρωση των τριών Σχεδίων ΠΔ απαίτησε την επίλυση ερμηνευτικών και διαδικαστικών προβλημάτων που είχαν οδηγήσει, ουσιαστικά, στο πάγωμα της έγκρισης Περιοχών Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιέργειας επί πολλά χρόνια. Ως εκ τούτου, γίνονται πλέον εφικτές η γρήγορη ολοκλήρωση και των υπολοίπων αντίστοιχων σχεδίων, που επίσης εκκρεμούν επί πολλά χρόνια, και η δυναμική επανεκκίνηση του κλάδου.
Πέραν αυτών, θα ήθελα τέλος να υπογραμμίσω ότι πρόκειται για ένα ακόμα βήμα για την υλοποίηση ενός προγραμματικού στόχου της Κυβέρνησης, τη μετατροπή της χωροταξίας από παράγοντα παρεμπόδισης των επενδύσεων και υποβάθμισης του περιβάλλοντος, σε εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης με ισόρροπη στάθμιση περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών παραμέτρων.»
Φωτεινή Αραμπατζή: «Με την ολοκλήρωση της επεξεργασίας των τριών πρώτων Σχεδίων ΠΔ για την θεσμοθέτηση ισάριθμων Περιοχών Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιέργειας (ΠΟΑΥ) και την επιτάχυνση των διαδικασιών αφ’ ενός για την αναθεώρηση του θαλάσσιου χωροταξικού αφ’ ετέρου την έγκριση του Κανονισμού Λειτουργίας ΠΟΑΥ, η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη κάνει ένα μεγάλο βήμα για την ανάπτυξη των ελληνικών Ιχθυοκαλλιεργειών. Η εξασφάλιση του αναγκαίου «ζωτικού χώρου» γίνεται σε μια εποχή, που ο εξαιρετικά δυναμικός αυτός τομέας της ελληνικής οικονομίας, με το βαθύ αναπτυξιακό και κοινωνικό αποτύπωμα ( πρώτη η Ελλάδα σε εξαγωγές στην ΕΕ, 12.000 θέσεις εργασίας και μάλιστα σε απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές) δοκιμάζει τις οξείες συνέπειες του κορωνοϊού. Από την πρώτη στιγμή είμαστε σε επικοινωνία με τον κλάδο, προκειμένου, με τα αναγκαία κοινοτικά και εθνικά εργαλεία, να συμβάλουμε στην σταθεροποίησή του.
Σταθεροποίηση απαραίτητη, προκειμένου το υψηλό επενδυτικό ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο τομέα να διατηρηθεί και να ενισχυθεί στην μετά κορωνοϊό εποχή. Η διευθέτηση της χωροταξίας τους είναι «κλειδί» για να μετουσιωθούν σε πράξη νέες επενδύσεις και να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, πάντοτε με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον.
Ήδη, ολοκληρώσαμε την επεξεργασία των πρώτων τριών από τα 24 εκκρεμή Σχέδια ΠΔ για ΠΟΑΥ, που μας κληροδότησε η απελθούσα Κυβέρνηση καθώς από τα 25 Σχέδια, που έχουν υποβληθεί, επί των ημερών της, εγκρίθηκε μόλις ένα!
Το θετικό είναι ότι η επεξεργασία αυτών των τριών Σχεδίων λειτουργεί και ως «πιλότος» για την επεξεργασία των υπόλοιπων, άρα η εκφρασθείσα στην πράξη πολιτική βούληση της Κυβέρνησης για επιτάχυνση των διαδικασιών είναι βέβαιο ότι θα «συναντηθεί» με την κτηθείσα εμπειρία και τεχνογνωσία των αρμόδιων Υπηρεσιών, με αποτέλεσμα οι διαδικασίες να «τρέξουν» πολύ γρηγορότερα.
Θέλω να ευχαριστήσω τον Υφυπουργό, κ. Δημήτρη Οικονόμου για την υποδειγματική συνεργασία και τις αρμόδιες υπηρεσίες για τον ζήλο και τον επαγγελματισμό, που επέδειξαν».
