Πηγή Εικόνας: απε - μπε

Του Θοδωρή Καραουλάνη

Η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για το θέμα της αντισυνταγματικότητας σειράς διατάξεων του Νέου Οικοδομικού κανονισμού, η οποία έχει προαναγγελθεί από τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου με ανακοίνωση στα μέσα Δεκέμβρη, αναμένεται τις επόμενες ημέρες. Η αγορά και η χώρα αναμένουν με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον το σκεπτικό του δικαστηρίου διότι το κύριο μέρος της απόφασης στο διατακτικό της έχει γίνει γνωστό με την ανακοίνωση. Μια ανακοίνωση βέβαια που δημιούργησε ίσως περισσότερα θέματα από όσα προσπάθησε να λύσει. Και αυτά τα ζητήματα, μαζί με δεκάδες άλλα που εκκρεμούν εδώ και έναν χρόνο περίπου, από την έναρξη των σχετικών δικών στο ΣτΕ, είναι που απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με τις οικοδομές. Αλλά και με το αναπτυξιακό σχέδιο της χώρας. Διότι εν τέλει ο Νέος Οικοδομικός κανονισμός είναι η βάση σχεδιασμού κάθε οικοδομής και κάθε κτιριακού έργου ή δημόσιας υποδομής, ενώ η σχέση του με τους άλλους κανονισμούς και τον πολεοδομικό σχεδιασμό αναμένεται να ανατραπεί από το σκεπτικό της απόφασης του ΣτΕ, δημιουργώντας πολλές ανασφάλειες και απορίες σε όσους μελετούν ή κατασκευάζουν λή επιθυμύν να κατασκευάσουν κτίρια στη χώρα, ανεξαρτήτως του που αυτά βρίσκονται.

Ας δούμε αναλυτικά τις θέματα που έχουν προκύψει μέσα από τα επιχειρήματα των αντιμαχόμενων πλευρών στο ΣτΕ και τα πρακτικά θέματα που έχουν αναδειχθεί τις τελευταίες εβδομάδες.

Οι ακροβασίες με την έναρξη εργασιών

Το σκεπτικό της απόφασης του ΣτΕ και το διατακτικό της αναμένεται με κομμένη την ανάσα σε όσους έχουν ή κατασκευάζουν οικοδομές που δεν είχαν ολοκληρωθεί μέχρι τις αρχές Δεκέμβρη. Και αυτό γιατί η ανακοίνωση του ΣτΕ που προαναγγέλλει την απόφαση αναφέρει ότι θα θεωρηθούν νόμιμες και θα συνεχιστούν μόνο όσες οικοδομές έχουν άδεια με χρήση κινήτρων του ΝΟΚ και έχουν ξεκινήσει οικοδομικές εργασίες. Οι άδειες για τις οποίες δεν έχουν ξεκινήσει οικοδομικές εργασίες θα πρέπει να ακυρωθούν ως αντισυνταγματικές. Αναμένεται η απόφαση για να φανεί αν το δικαστήριο θα γίνει πιο συγκεκριμένο για το τί αφορά η έναρξη εργασιών ή αν θα το αφήσει στο αρμόδιο υπουργείο. Σε κάθε περίπτωση, ότι και να αναφέρει το ΣτΕ, θα υπάρξουν σίγουρα περιπτώσεις που δεν θα καλύπτονται ούτε με τη μία ούτε με την άλλη προσέγγιση, οπότε αναμένεται θύελλα διαμαρτυριών και ανάγκη παρέμβασης της διοίκησης εν τέλει. Το πόσο βάσιμη ή αβάσιμη θα είναι αυτή η παρέμβαση με βάση το σκεπτικό του στΕ είναι που θα οδηγήσει ή μη σε νέες δικαστικές περιπέτειες.

Η νομιμότητα της αναστολής οικοδομικών αδειών του προηγούμενου έτους με βάση το σκεπτικό του Ε Τμήματος

Ένα ακόμη σημείο που έχει ενδιαφέρον είναι το σκεπτικό του δικαστηρίου, καθώς το Ε Τμήμα που παρέπεμψε τις αποφάσεις στην ολομέλεια ανέλυσε, κατά πλειοψηφία, ένα πλήθος επιχειρημάτων για την αντισυνταγματικότητα των διατάξεων κινήτρων του ΝΟΚ. Αντιθέτως, η προαναγγελία της απόφασης του ΣτΕ από τον πρόεδρό του φαίνεται να προκρίνει μόνο έναν λόγο αντισυνταγματικότητας. Αυτό είναι πολύ πιθανόν να αποδειχθεί κρίσιμο για τη βάση και τη νομιμότητα της αναστολής αποφάσεων σε πολλές άδειες που λήφθηκαν μέσα στο 2024 από κατώτερα δικαστήρια εν αναμονή της απόφασης της ολομέλειας, αφού επικαλούνταν το σκεπτικό του Ε Τμήματος του ΣτΕ το οποίο όμως φαίνεται ότι στην πλειοψηφία του δεν έχει γίνει αποδεκτό.

Το δικαίωμα αποζημίωσης όσων έχουν άδειες που ακυρώνονται

Κρίσιμο ζήτημα στο πώς θα εξελιχθεί το θέμα της ακύρωσης οικοδομικών αδειών είναι το τί θα αναφέρει αναλυτικά η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, τόσο όσον αφορά το σκεπτικό αντισυνταγματικότητας όσο και το σκεπτικό μη αναδρομικής εφαρμογής. Θυμίζουμε ότι κρίσιμο ζήτημα ήταν το θέμα της αναδρομικότητας καθώς έπειτα από 12 χρόνια εφαρμογής είναι χιλιάδες τα κτίρια που χαρακτηρίζονταν αυθαίρετα αν υπήρχε αναδρομικότητα. Ακριβώς όμως οι διατυπώσεις που θα κάνει το ΣτΕ θα στοιχειοθετούν ή όχι δικαίωμα αποζημίωσης για όσους θίγονται, καθώς σχεδίασαν και έκαναν δαπάνες για κάτι νόμιμο που μόνο εκ των υστέρων έκρινε η δικαιοσύνη ως λάθος. Και αυτό είναι κάτι που τόσο τα εθνικά όσο και τα διεθνή δικαστήρια αξιολογούν ως αποζημιωτέο. Και φυσικά τα χρήματα θα τα πληρώσει ο λαός μέσω της φορολογίας, καθώς το κράτος θα κληθεί να αποζημιώσει ιδιώτες για κάτι που το ίδιο υπερασπίζονταν ως σωστό απέναντι στο ΣτΕ που αζημίως κρίνει.

Τα απόλυτα νούμερα παρωχημένων νομοθεσιών

Υπάρχουν σχέδια πόλης και πολεοδομικά διατάγματα, τα οποία μπορεί να ισχύουν για 30, 40 ή 50 χρόνια ή και παραπάνω – για παράδειγμα το ΣτΕ θεωρεί ότι η Αθήνα ρυθμίζεται πολεοδομικά από Βασιλικό Διάταγμα του 1955. Επίσης υπάρχουν πολεοδομικά διατάγματα που συνδέουν το ύψος με τον Οικοδομικό κανονισμό, είτε αναφέροντας ορόφους είτε αναλογικά με τον συντελεστή δόμησης. Οι περιπτώσεις δεν είναι ίδιες και αξίζει να δούμε τί θα πει επί αυτού το ΣτΕ στην απόφαση για το ΝΟΚ. Πάντως προκαλεί θυμηδία σε οποιονδήποτε επιστήμονα ότι τα δεδομένα μιας πόλης δεν έχουν αλλάξει με το πέρασμα δεκαετιών. Το ΣτΕ, κρυβόμενο πίσω από το ότι η διοίκηση γενικά και απρόσωπα έχει ευθύνη για τον πολεοδομικό σχεδιασμό, ζητά οι αλλαγές να γίνονται μόνο με τον χρονοβόρο τρόπο της έκδοσης ΠΔ.

Η πρωτοκαθεδρία του πολεοδομικού σχεδιασμού

Βασική αρχή που διέπει τη νομολογία του ΣτΕ είναι ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός υπερτερεί κάθε διάταξης νόμου καθώς αποτελεί συνταγματική επιταγή. Επομένως όλες οι σχετικές αλλαγές θα πρέπει να γίνονται με ΠΔ που αφορά τοπικά σχέδια και αδειοδοτούνται και περνούν από κρίση του ΣτΕ και όχι με διάταξη νόμου. Και κάπου εδώ αρχίζουν τα προβλήματα: τί μένει να ρυθμίσει το κεντρικό κράτος με νόμους; Οικοδομικός κανονισμός θα υπάρχει; Κτιριοδομικός κανονισμός; Άλλοι κανονισμοί όπως ο αντισεισμικός; Η απάντηση θα είναι φυσικά, αλλά δεν θα μπορούν να ασχοληθούν με τα μεγέθη που ασχολείται ο πολεοδομικός σχεδιασμός. Και ποια είναι αυτά τα μεγέθη; Εδώ υπάρχει πρόβλημα. Διότι, για παράδειγμα, ο υπάρχον και επιθυμητός πληθυσμός μιας περιοχής είναι πολεοδομικό μέγεθος. Το ΣτΕ όπως έχει γνωμοδοτήσει ότι δεν είναι ο πολεοδομικός σχεδιασμός υπεύθυνος για τον πληθυσμό μιας περιοχής και τις υποδμές που θα έχει αυτή η περιοχή αλλά η φέρουσα ικανότητα της περιοχής! Βέβαια τέτοια έννοια δεν υπάρχει στην πολεοδομία αλλά το ΣτΕ εκβίασε την κυβέρνηση να την εντάξει σε αυτήν. Επομένως τα μεγέθη των κτιρίων (πολεοδομικός σχεδιασμός) αλλά και το πόσα κτίρια θα υπάρχουν σε μια περιοχή (φέρουσα ικανότητα, κατά το ΣτΕ) δεν είναι επιλογή των πολιτών διά των εξουσιοδοτημένων αιρετών οργάνων αλλά μελετητών, υπαλλήλων και δικαστών. Σε αντίθεση με όσα υποστηρίζουν οι δήμαρχοι που προσφεύγουν για το ΝΟΚ. Και δημιουργώντας χιλιάδες ερωτηματικά για το τί αποφασίζεται σε κάθε κείμενο…

H «κορυφογραμμή» των κτιρίων σε μια περιοχή ως «προστατευόμενο είδος»

Στις προσφυγές των δήμων στο ΣτΕ αναφέρεται, παραδόξως, ότι αυτό που θα χαλάσει αν συνεχίσει να εφαρμόζεται ο ΝΟΚ είναι η κορυφογραμμή των κτιρίων στην περιοχή τους! Λες και η κορυφογραμμή των κτιρίων είναι κάτι που προστατεύεται από την εθνική ή ευρωπαϊκή νομοθεσία! Το μόνο που θα άξιζε προστασίας είναι το φυσικό τοπίο – άντε και το πολιτιστικό αν έχουμε μνημεία. Αυτό όμως σημαίνει, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινής, κανένα κτίριο. Το περίφημο αττικό τοπίο θα ήταν προστατευόμενο μόνο αν δεν είχε χτιστεί τίποτε. Όμως τα κτίρια στην Αττική, όπως και οι κάτοικοι, προϋπάρχουν και των νόμων και του κράτους. Είναι και αυτή μία από τις αδικίες που πρέπει να αντιμετωπίσει η δικαιοσύνη… Χωρίς σαρκασμό, αν η κορυφογραμμή ήταν επιχείρημα, δεν θα έπρεπε ποτέ να ανέβουμε πάνω από τα μονο-όροφα κτίρια – και όλα τα ΠΔ με σχέδια πόλης που υπάρχουν θα έπρεπε να ακυρωθούν και αυτά…

Το δικαίωμα του κράτους να ορίζει οριζόντιες πολεοδομικές ρυθμίσεις

Στην πραγματικότητα αυτό που θα προσπαθεί η απόφαση του ΣτΕ να περιγράψει είναι ότι το κράτος δεν έχει δικαίωμα να εισάγει οριζόντιες πολεοδομικές ρυθμίσεις αλλά αυτές θα πρέπει να γίνονται με βάση ΠΔ πολεοδομικού τύπου. Παρά το ότι ούτε ο ΝΟΚ κάνει ρυθμίσεις για συγκεκριμένους τόπους, αυτό θα είναι το επιχείρημα που διαγράφεται από την ανακοίνωση του προέδρου του ΣτΕ. Προσέξτε, το ΣτΕ με αυτό το επιχείρημα δεν λέει αν πρέπει να υπάρξουν ψηλά κτίρια, όπως δεν λέει αν πρέπει να υπάρξουν νοσοκομεία. Λέει ότι πρέπει να μελετηθεί πόσα κτίρια και τί ύψους πρέπει να γίνουν σε κάθε ξεχωριστή περιοχή, όπως και πόσα νοσοκομεία (και πάρκα κλπ) και πού και τί έκτασης. Αυτό άραγε σημαίνει ότι το κράτος δεν μπορεί να βάλει με νόμο προδιαγραφές για το αν θα υπάρχουν νοσοκομεία ή ψηλά κτίρια; Ναι, να βάλει, θα λέει το ΣτΕ, αλλά όχι τόσο συγκεκριμένα όσο να ορίζει ορόφους και ύψος. Αλλιώς πρέπει να γίνονται νοσοκομεία στη Λαμία, αλλιώς στην Αθήνα, αλλιώς στο Νευροκόπι (αν γίνει ποτέ…) και αλλιώς στη Σαντορίνη. Το αν, για παράδειγμα, υπάρχουν εγκαταστάσεις που χρειάζονται ύψος δεν απασχολεί ποτέ κανέναν… Όπως δεν ενοχλεί κανέναν αν έχει δικαίωμα η κεντρική διοίκηση, η κυβέρνηση δηλαδή, να νομοθετεί όχι για κάθε τόπο αλλά συνολικά για τη χώρα…

Η ευθύνη των δήμων για την έλλειψη πολεοδομικού σχεδιασμού από το 1975 ως σήμερα

Κύρια συνισταμένη των αναλύσεων των δημάρχων που προσέφυγαν στο ΣτΕ είναι ότι για τις περιοχές τους πρέπει να αποφασίζουν οι ίδιοι, οι δημοτικές αρχές δηλαδή, σύμφωνα με την αρχή του εγγυτέρου οργάνου στον πολίτη. Βέβαια το ΣτΕ έχει κρίνει, για παράδειγμα, ότι δεν είναι αυτή η αρχή η κρίσιμη στον πολεοδομικό σχεδιασμό, όπως για παράδειγμα υποστηρίζει μετ’ επιτάσεως για τους δρόμους στις εκτός σχεδίου περιοχές. Άρα αναμένουμε να δούμε αν θα το επαναλάβει το επιχείρημα στην απόφαση για τον ΝΟΚ. Και επίσης θα πρέπει να δούμε αν το ΣτΕ θα πάρει επιτέλους θέση για το ποιος ευθύνεται για το ότι δεν υπάρχει πολεοδομικός σχεδιασμός στο σύνολο της χώρας από το 1975 μέχρι σήμερα: το κεντρικό κράτος ή η αυτοδιοίκηση; Δεν είναι αλήθεια ότι τα σχέδια πόλης ήταν ευθύνη κυρίως των δήμων και δεν μπόρεσαν επί 50 χρόνια να τα κάνουν; Ή μήπως οι τήβεννοι θα συνεχίσουν να κρύβονται πίσω από θολές διατυπώσεις όπως «η διοίκηση»;

Να μεταφερθεί το κόστος πράσινων κτιρίων στον κρατικό προϋπολογισμό ή να μείνουμε χωρίς νέα κτίρια;

Κύριο επιχείρημα όσων εναντιώνονται στον ΝΟΚ είναι πως, αν δεχθούν ότι τα πράσινα κτίρια χρειάζονται για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής (ναι, το αμφισβητούν διότι δεν υπάρχει ειδική μελέτη της διοίκησης για αυτό – όπως δεν υπάρχει βέβαια και για το πού είναι ο Βορράς και ο Νότος, ούτε για το αν ο ήλιος ανατέλλει από την ανατολή και δύει στη Δύση, αλλά αυτά δεν τους πειράζουν…), τότε το κράτος θα έπρεπε είτε να δώσει φορολογικά και όχι πολεοδομικά κίνητρα ή να υποχρεώσει όλους να τα εφαρμόσουν. Δηλαδή ζητάνε τα πράσινα κτίρια να χτίζονται με επιδοτήσεις, δηλαδή με τα λεφτά των άλλων και όχι όσων χτίζουν! Ή να επιβληθεί γενική υποχρέωση σε όλα τα κτίρια, δηλαδή να αυξηθεί το κόστος για όλα τα κτίρια, άρα και το κόστος που πληρώνει για στέγαση ο πολίτης – και όχι μόνο σε όσα κτίρια θέλουν οι ιδιοκτήτες να είναι πιο φιλικά στο περιβάλλον. Με άλλα λόγια, «σκασίλα μας» για το κοινωνικό και οικονομικό κόστος… Και να οδηγηθούμε να μη χτίζονται πλέον νέα κτίρια λόγω κόστους….

Θα υπάρχουν στο μέλλον μη-οικονομικά αλλά πολεοδομικά κίνητρα για απόσυρση κτιρίων, περισσότερους κοινόχρηστους και ελεύθερους χώρους κλπ;

Είναι εξαιρετικά κρίσιμο για τη διάθεση της διοίκησης (υπαλλήλων και στελεχών των Υπουργείων) το σκεπτικό που θα αναπτυχθεί από το ΣτΕ πάνω στο επιχειρημάτων προσφευγόντων για το αν πρέπει να υπάρχουν πολεοδομικά κίνητρα ή όχι. Και αυτό γιατί είναι πιθανό οι διατυπώσεις να οδηγήσουν σε άρνηση λήψης μέτρων μελλοντικά για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαής. Δηλαδή θα επικαλούνται ότι μη οικονομικά κίνητρα δεν μπορούν να δοθούν, αν το περιγράφει η απόφαση του ΣτΕ, οικονομικά κίνητρα δεν θα μπορούν να δοθούν λόγω προϋπολογισμού, άρα κανένα κίνητρο… Η μόνη λύση είναι η Πολιτεία να σκεφθεί άλλα σχετικά ή μη με το ΝΟΚ πολεοδομικά κίνητρα. Κανονικά δεν θα είμασταν αισιόδοξοι αλλά η εφευρετικότητα των επιστημόνων διεθνώς μας καθησυχάζει, αρκεί το ελληνικό κράτος να μελετήσει τί συμβαίνει σε άλλες χώρες και να επανέλθει, ανεξαρτήτως του τί λέει το ΣτΕ, αρκεί να λάβει υπόψιν του πώς το λέει….

Το βασικό θέμα της επιστημονικής και πολιτικής ανάγκης κινήτρων για πράσινες επενδύσεις

Η αντίθεση στα περιβαλλοντικά κίνητρα του ΝΟΚ οδηγεί την Πολιτεία, άρα και το Δικαστήριο, να σταθμίσει επιστημονικά και πολιτικά αν χρειάζονται πράσινες επενδύσεις στον κτιριακό τομέα. Η επιστημονική ανάγκη έχει τεκμηριωθεί από δεκάδες μελέτες εδώ και τριάντα χρόνια και συνεχίζεται εντεινόμενη. Τόσο διακυβερνητικά (ΟΗΕ, κλιματικές συνθήκες, ΕΕ κλπ) όσο και εθνικά (κατατέθηκε και μελέτη στο ΣτΕ από το ΤΕΕ για το τί ισχύει σε άλλες χώρες). Σε πολιτικό επίπεδο επίσης έχει λυθεί το θέμα και μάλιστα η ευρωπαϊκή νομοθεσία εξελίσσεται πιο επιθετικά από όσο θα περιμένε κανείς, με τις οδηγίες για την ενεργειακή απόδοση κτιρίων, τον ενεργειακό σχεδιασμό κλπ, που οδηγούν σε κτίρια μηδενικών εκπομπών σε λίγα χρόνια. Αλλά μέχρι τότε, τί; Η Ελλάδα τί θα επιλέξει; Και πώς θα πείσει την κοινωνία η Πολιτεία για τις ανάγκες αυτών των αλλαγών αν δεν έχει να δείξει τέτοια κτίρια;

Τί είναι προστασία περιβάλλοντος και πώς αποδεικνύεται επιστημονικά από ένα δικαστήριο;

Η νομολογία του ΣτΕ, η οποία με βάση της ανακοίνωση της απόφασης φαίνεται να επαναλαμβάνεται, θεωρεί ως προστασία του περιβάλλοντος, σε εντός σχεδίου περιοχές, την εξυπηρέτηση των περιοίκων μιας νέας οικοδομής, με κύριο κριτήριο τον φυσικό αερισμό που εξυπηρετείται από τις αποστάσεις μεταξύ κτιρίων και τα ύψη τους, τον φυσικό φωτισμό που αυξάνεται ή μειώνεται (θεωρητικά) βάση του ύψους κλπ. Επίσης θέτει το θέμα της ύπαρξης δημόσιων υποδομών (αποχέτευση, ύδρευση, κοινόχρηστοι χώροι κλπ) που να μπορούν να εξυπηρετούν τα νέα κτίρια και ιδίως το θέμα της αύξησης πληθυσμού από μια νέα οικοδομή σε μια περιοχή. Μένει λοιπόν να δούμε αν στην απόφαση θα προκρίνονται τα ίδια κριτήρια (που το ΣτΕ επαναλαμβάνει επί δεκαετίες) ή αν έχουν ενταχθεί στην οπτική του οι επιστημονικές και τεχνικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών και τα διδάγματα από άλλες πόλεις που επιτρέπουν ψηλά κτίρια. Για παράδειγμα αν αποτελεί πλέον περιβαλλοντικό κριτήριο η (μικρότερη) κάλυψη εδάφους ή οι μειωμένες εκπομπές ρύπων. Επίσης μένει να δούμε πως τεκμηριώνεται επιστημονικά το ότι η αύξηση επιφάνειας μίας μόνο και συγκεκριμένης οικοδομής, κατά 10% για παράδειγμα, επηρεάζει τα συνολικά μεγέθη υποδομών σε κτισμένες περιοχές όπως ο δήμος της Αθήνας, με χιλιάδες κτίρια – και συνακόλουθα να δούμε και το αρχείο υπολογισμών των υποδομών που θα παρουσιάσει ή θα επικαλεστεί το δικαστήριο (δεδομένου ότι το ίδιο δικαστήριο θεωρεί ως βασικό πολεοδομικό διάταγμα της Αθήνας το σχετικό βασιλικό διάταγμα του 1955), καθώς ρητώς το ίδιο έχει αποφασίσει με τη νομολογία του ότι αυτοί οι υπολογισμοί είναι περιεχόμενα τεχνικής μελέτης και όχι νομικών συλλογισμών.

Σύνδεση ΝΟΚ και εκτός σχεδίου: πως μπορούν να επεκτείνονται οι πόλεις;

Με σωρεία αποφάσεων το Συμβούλιο της Επικρατείας επί δεκαετίες προσπαθεί να περιορίσει την εκτός σχεδίου δόμηση, ενώ τα τελευταία 4 χρόνια έχει σκληρύνει τη στάση του με πολλαπλές αποφάσεις που έχουν οδηγήσει πρακτικά σε παύση έκδοσης οικοδομικών αδειών σε πολλές περιοχές (εκτός σχεδίου) της χώρας. Στην καρδιά του σκεπτικού του δικαστηρίου βρίσκεται η ανάλυση ότι δεν πρέπει να υπάρχει δόμηση, κτίρια δηλαδή, σε περιοχές χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό. άρα να μην επεκτείνονται οι πόλεις και οι οικισμοί στα περίχωρά τους. Τώρα, με την απόφαση για τον ΝΟΚ, αναλόγως των αναφερομένων στην απόφαση, κινδυνεύουμε να μην μπορούν να επεκταθούν οι πόλεις ούτε κατά ύψος. Δηλαδή δεδομένης της ανικανότητας των δήμων να κάνουν πολεοδομικό σχεδιασμό (σε 50 χρόνια από το Σύνταγμα του 1975 μόνο το 20% της χώρας είχε κάποιον πολεοδομικό σχεδιασμό, με ένα ποσοστό αυτού να έχει γίνει ο σχεδιασμός από το Υπουργείο και όχι από τους δήμους…). Η μόνη διάσταση που μένει για επέκταση είναι το… βάθος, αλλά εκεί δεν επιτρέπονται χώροι κύριας χρήσης και κανείς λογικός άνθρωπος δεν το επιθυμεί. Οπότε προς καμία κατεύθυνση δεν θα μπορούν να επεκταθούν οι πόλεις μελλοντικά! Εκτός και αν το δικαστήριο στην απόφαση περιγράφει – καθ΄ υπέρβαση του συνταγματικού του ρόλου – ένα νέο θεσμικό καθεστώς για τον τρόπο πολεοδόμησης και σχεδιασμού. Αλλά τέτοιο συνταγματικό πραξικόπημα είναι δύσκολο σε μια τόσο σημαντική απόφαση, παρότι το ΣτΕ έχει «πραξικοπηματικά» απαιτήσει και παλαιότερα νέους νόμους από τις κυβερνήσεις, όπως με την περίφημη «φέρουσα ικανότητα»…

Συμβατότητα με την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ

Παρά το ότι οι προσφεύγοντες – αλλά και το Ε Τμήμα – επικαλέστηκαν την ευρωπαϊκή νομοθεσία για το περιβάλλον, ζητώντας να έχει υπάρξει Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων κατά την υιοθέτηση του ΝΟΚ (κάτι που θυμήθηκαν 12 χρόνια μετά…), ξέχασαν να αναφέρουν τις άλλες περιβαλλοντικές υποχρεώσεις της χώρας, προφανώς γιατί δεν συνέφεραν. Καμία αναφορά στο θέμα των χρήσεων γης και της ανάγκης να μην επεκτείνονται οι πόλεις κατ΄έκταση… Καμία αναφορά στο θέμα της αστικής βιοποικιλότητας. Καμία αναφορά στον ενσωματωμένο άνθρακα στα παλαιά κτίρια. Καμία αναφορά στην ανάγκη μείωσης εκπομπών ρύπων. Καμία αναφορά στη βελτίωση του αέρα. Μένει να δούμε αν οι δικαστές ρώτησαν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ή αν έκαναν έστω μόνοι τους μια σχετική επεξεργασία…

Συμβατότητα με την ενεργειακή νομοθεσία της ΕΕ

Οι οδηγίες για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, για την ποιότητα του αέρα και για τη ριζική ανακαίνιση του κτιριακού αποθέματος, προβλέπουν τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να ορίσουν κίνητρα και υποχρεώσεις, όπως αυτά που προβλέπονται στο ΝΟΚ για να μπορέσει η χώρα να επιτύχει τους στόχους εξοικονόμησης ενέργειας και μείωσης εκπομπών ρύπων που έχει συμφωνήσει η ΕΕ τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, με τη συμφωνία των Παρισίων. Μένει να δούμε αν το ΣτΕ, με την ακύρωση των κινήτρων, κάνει αναφορά σε αυτά τα ευρωπαϊκά κείμενα και αν έχει επεξεργαστεί το ποσοτικό θέμα της επίτευξης των στόχων χωρίς τα κίνητρα του ΝΟΚ.

Συμβατότητα με τις γενικές πολιτικές της ΕΕ

Η απόσυρση του γερασμένου κτιριακού αποθέματος, που προβλέπεται στα κίνητρα του ΝΟΚ, η μεγαλύτερη φύτευση, δημόσια και ιδιωτική, στις πόλεις, η βελτιστοποίηση του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού και της διαχείρισης των ομβρίων υδάτων, η εξοικονόμηση πόρων (ενέργειας και νερού, κυρίως), η βελτίωση του εσωτερικού και εξωτερικού αέρα που αναπνέουμε, αποτελούν βασικά οριζόντια στοιχεία σε πληθώρα πολιτικών για την υγιεινή και ασφάλεια αλλά και για τη λεγόμενη Πράσινη Συμφωνία. Μένει να δούμε τί είδους επεξεργασία οδηγιών, κανονισμών αλλά και πολιτικών κειμένων και συνθηκών έχει γίνει από το ΣτΕ για αυτά τα θέματα όσον αφορά τα κίνητρα του ΝΟΚ που απαντούν σε τέτοιες προβλέψεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και των εφαρμοζόμενων πολιτικών. Που διαθέτουν υπερεθνική ισχύ, θυμίζουμε…

Συμβατότητα με τη νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Πέρυσι ήταν η χρονιά που άλλαξε το νομικό πεδίο στα θέματα περιβάλλοντος, βάζοντας στο προσκήνιο την προστασία από την κλιματική αλλαγή ως ανθρώπινο δικαίωμα. Αυτό έγινε με απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατά της Ελβετίας, κατόπιν προσφυγής ηλικιωμένων, για την υποχρέωση λήψης μέτρων κατά της κλιματικής κρίσης ως ανθρώπινο δικαίωμα των πολιτών. Και έκτοτε αποτελεί σημείο καμπής σε κάθε ανώτατο δικαστήριο σε σχετικές υποθέσεις. Μένει να δούμε αν οι Έλληνες Διοικητικοί Δικαστές θέλουν και μπορούν να ασχοληθούν με τα θέματα που καθορίζουν την επιστήμη τους διεθνώς. Να εξετάσουν δηλαδή αν είναι υποχρέωση του κράτους να λάβει μέτρα για τη προσαρμογή του κτιριακού τομέα στην κλιματική κρίση, αν αυτά μπορεί να έχουν τη μορφή κινήτρων ή αν θα συνεχίσουμε να συζητούμε στην Ελλάδα αιωνίως για τον αερισμό και τον ηλιασμό των γειτόνων και για τη θέα των ρετιρέ.

Συμβατότητα με τις διεθνείς νομικές εξελίξεις

Αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε αν η απόφαση του ΣτΕ θα περιέχει στο σκεπτικό της ή θα αγνοήσει τη διεθνή συζήτηση που έχει αναγάγει τις κλιματικές δίκες σε κύριο ζητούμενο της εποχής. Να δούμε επίσης αν στο σκεπτικό θα υπάρχει κάποια αναφορά ή επεξεργασία πάνω στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατά της Ελβετίας για την υποχρέωση λήψης μέτρων κατά της κλιματικής κρίσης ως ανθρώπινο δικαίωμα των πολιτών. Αν, αντίστοιχα, θα υπάρχει κάποια αναφορά στην παγιωμένη πλέον νομολογία των Ολλανδικών δικαστηρίων για την ανάγκη επίτευξης των κλιματικών στόχων της χώρας με συγκεκριμένα ποσοστά και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, που περιλαμβάνει και την προσαρμογή του κτιριακού τομέα. Ενδιαφέρον είναι να δούμε αν στο ΣτΕ έχει υπάρξει έστω εποπτεία και ανάλυση των περισσότερων από 1100 υποθέσεων κλιματικής δικαιοσύνης παγκοσμίως (πλην ΗΠΑ, που έχουν άλλες εκατοντάδες περιπτώσεις), που παρακολουθεί ο νομικός και τεχνικός κόσμος σε όλη την υφήλιο. Το κυριότερο, όπως είπαμε, είναι να δούμε αν έχει απευθύνει κάποιο προδικαστικό ερώτημα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, διότι άλλωστε υπήρχαν σχετικές αναφορές στις εισηγήσεις του Ε τμήματος για τις συγκεκριμένες υποθέσεις που κρίθηκαν. Διότι εν τέλει πρέπει να ξέρουμε αν έχουμε δικαστές που θεωριούν την Ελλάδα ένα ανεξάρτητο από τον κόσμο νησί, που τα κλιματικά και περιβαλλοντικά κίνητρα του ΝΟΚ επηρεάζουν μόνο τους γείτονες ενός κτιρίου και όχι το περιβάλλον συνολικά. Αν έχουμε δικαστές που επεξεργάζονται νομικά τα σημαντικά θέματα με βάση και τα διεθνή κείμενα. Και αν χωρίς αυτά μπορεί να υπάρξει εν τέλει δίκαιη δίκη.

Συμβατότητα με τη λογική, τα στοιχεία και τη στατιστική – ή αν μπορεί η ΕΛΣΤΑΤ να χρησιμοποιείται για ψέματα στη δικαιοσύνη

Ένα από τα επιχειρήματα ενώπιων του δικαστηρίου υποστήριζε ότι οι εκδόσεις νέων οικοδομικών αδειών, όπως ανακοινώνονται από την ΕΛΣΤΑΤ που παρακολουθεί και ανακοινώνει μηνιαίως και ετησίως σχετικούς δείκτες, αποδεικνύουν ότι χτίζονται δεκάδες χιλιάδες νέες οικοδομικές άδειες σε αδόμητα οικόπεδα! Πρόκειται για κυριολεκτική παραχάραξη της επίσημης στατιστικής της χώρας, καθώς όλοι γνωρίζουν ότι η ΕΛΣΤΑΤ δεν παρακολουθεί αν μια άδεια αφορά οικόπεδο αδόμητο ή από απόσυρση παλαιού κτιρίου. Σημειώνουμε ότι η απόσυρση παλαιού κτιρίου είναι η αιτιολογική βάση για κάποια από τα κίνητρα του ΝΟΚ. Μένει να δούμε αν το ανώτατο δικαστήριο της χώρας με το σκεπτικό του θα υιοθετήσει τα ψεύδη και θα πετάξει στον κάλαθο των αχρήστων της Ελληνικές Στατιστικές Σειρές σε έναν τομέα (της οικοδομής) που δεν είχε αμφισβητηθεί μέχρι σήμερα όπως άλλα Greek statistics στο παρελθόν…

Ο παράγοντας χρόνος

Αυτό που μένει να δούμε αν θα περιλαμβάνεται στην απόφαση, ή αν ηθελημένα θα παραλείπεται όπως συχνά συμβαίνει στη σχετική νομολογία του ΣτΕ, είναι ο παράγοντας χρόνος για τη σχέση μεταξύ των κινήτρων του ΝΟΚ και του πολεοδομικού σχεδιασμού. Διότι οι διατάξεις ενός νόμου έχουν άμεση ισχύ. Ενώ από την εκκίνηση μέχρι τη δημοσίευση ενός Σχεδίου Πόλης (ΓΠΣ, ΤΠΣ ή άλλης μορφής) χρειάζονται από 5 έως 20 χρόνια! Και αυτό συμβαίνει και με ευθύνη του ΣτΕ που τα εγκρίνει. Ξαναγράφουμε: δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα σχέδια πόλης που να εγκρίθηκαν σε λιγότερο από 5 χρόνια! Άραγε η σύγκριση της απόδοσης χρονικά κάποιων περιβαλλοντικών μέτρων, όπως η διαφορά μεταξύ μίας εβδομάδας και πέντε ετών, αποτελεί στοιχείο δημοσίου συμφέροντος; Αποτελεί παράγοντα προστασίας του περιβάλλοντος και των πολιτών; Αποτελεί πεδίο ανάλυσης της διοικητικής δικαιοσύνης;

Μαγκιές με τα λεφτά των άλλων

Κύριο επιχείρημα όσων προσέφυγαν στο ΣτΕ, που η ανακοίνωση του Προέδρου δεν μας κάνει σοφότερους αν την υιοθετεί το ανώτατο δικαστήριο οπότε αναμένουμε την απόφαση, είναι πως αν εντέλει (πάλι καλά που αναγνωρίζουν την πιθανότητα…) χρειάζονται φυτεμένα δώματα και ενεργειακά αποδοτικά κτίρια και μικρότερη κάλυψη εδάφους – και τονίζουν «ειδικά στην Πρωτεύουσα»…., τότε αυτό θα έπρεπε να γίνει όχι με πολεοδομικά κίνητρα (γιατί δεν τους αρέσουν…) αλλά είτε με οικονομικά κίνητρα (επιδοτήσεις δηλαδή από τον κρατικό προϋπολογισμό και τη φορολογία όλων μας) είτε με υποχρέωση όλων να τα εφαρμόζουν (με συνολική αύξηση του κόστους των οικοδομών, όλων των οικοδομών). Πάλι καλά που τα γράφουν σε δικαστήριο και όχι σε εξετάσεις σε κανένα οικονομικό τμήμα ΑΕΙ, διότι πτυχίο δεν θα έπαιρναν ποτέ… Με λίγα λόγια δεν μας νοιάζει τί κοστίζει η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή αρκεί να το πληρώσουν οι άλλοι.

Δίκαιη δίκη και ίδια συμφέροντα

Στην αγορά κυκλοφορεί ευρέως, ως φήμη και όχι ως γεγονός, ότι δικαστές του ΣτΕ μένουν σε ή διαθέτουν οικίες σε περιοχές των δήμων που κρίνονται ή έχουν κατοικίες σε ευθεία γραμμή με κτίρια που κατασκευάζονται ή κατασκευάστηκαν με τις διατάξεις του ΝΟΚ που κρίνονται. Άρα έχουν συμφέροντα που επηρεάζονται από την υπό κρίση υπόθεση. Μένει να δούμε αν αυτό ισχύει (αν και είναι δύσκολο να το μάθουμε χωρίς τη συμβολή του δικαστηρίου…) και αν στην απόφαση θα αναφέρονται δικαστές που αυτοεξαιρέθηκαν, αν κάτι τέτοιο ισχύει. Διότι ειδάλλως δικαιολογημένα θα υπάρχουν υποψίες για τον τρόπο λήψης της απόφασης από το δικαστήριο, διακινδυνεύοντας το κύρος του και την έννοια της δίκαιης δίκης.

Φύτευση στα οικόπεδα και πράσινα δώματα

Η ακριβής διατύπωση της απόφασης του ΣτΕ θα κρίνει το αν θα υπάρχει φύτευση στους ακάλυπτους χώρους των οικοπέδων και αν θα υπάρχουν εφεξής πράσινα, φυτεμένα δώματα. Αν δηλαδή θα αυξηθεί το αστικό πράσινο και η βιοποικιλότητα στις πόλεις μας τα επόμενα χρόνια. Αυτό δηλαδή που αποτελεί ζητούμενο όλων των ευρωπαϊκών και διεθνών πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά και τη βελτίωση των όρων διαβίωσης. Το πως η κατάργηση των πράσινων φυτεμένων με κάθε είδους φυτά δωμάτων – ταρατσών αντιτίθεται στη βελτίωση των όρων διαβίωσης στις πόλεις, κάτι που θα αποτελέσει διεθνή πρωτοτυπία, αναμένουμε να το διαβάσουμε στην απόφαση και τους νοητικούς ακροβατισμούς που θα κάνει. Διότι με κανένα επιχείρημα δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί ότι η φύτευση στις πόλεις βλάπτει τους περιοίκους ή την ποιότητα ζωής. Και όμως το ΣτΕ κρίνει αντισυνταγματικό το σχετικό κίνητρο του ΝΟΚ. Σημειωτέον, για όσους αντιδρούν, ότι το ύψος της οικοδομής αυξάνεται κατά ένα μέτρο για φυτεμένο δώμα, όσο δηλαδή και το κάγκελο περίπου που έχουν όλες οι οικοδομές στην ταράτσα, για να χωρέσουν οι μονώσεις, τα χώματα, τα ποτιστικά κλπ… Άντε, να δούμε πόσο αντισυνταγματικό είναι αυτό το ένα μέτρο για το ΣτΕ… Και να δούμε αν μπαίνει γενικά θέμα φύτευσης ή μόνο στα δώματα…

Σκοτώνει το ΣτΕ τις μέλισσες; Μήπως θα μείνουμε χωρίς λουλούδια στις πόλεις;

Ένας βασικός λόγος που χρειάζονται τα πράσινα δώματα στις πόλεις είναι η επιβίωση των επικονιαστών, των εντόμων δηλαδή που γονιμοποιούν τα λουλούδια και γενικά τα φυτά, ειδικά των μελισσών. Η κλιματική χρήση και η σύγχρονη ζωή έχει οδηγήσει σε κίνδυνο, με μείωση πληθυσμού και ποιότητας, τις μέλισσες, σε όλη την Ευρώπη τουλάχιστον. Βασικό μέτρο που προτείνεται παγκοσμίως είναι η φύτευση των αστικών χώρων και ιδίως των ταρατσών και εξωστών των κτιρίων. Ώστε οι μέλισσες να μην υπάρχουν μόνο σε εξωαστικούς χώρους αλλά παντού, διότι παντού είναι αναγκαίες. Αν δεν υπάρχουν θα μειωθεί και το αστικό πράσινο, θα λείψουν τα λουλούδια και τα φυτά στις πόλεις. Αυτή την ανάγκη εξυπηρετεί, μαζί με τη μόνωση και τη διαχείριση υδάτων, η παροχή κινήτρων για πράσινα δώματα στο ΝΟΚ. Και αυτό υπηρετούν δεκάδες νέα δημόσια κτίρια, όπως σχολεία και νηπιαγωγεία, που έχουν πράσινες ταράτσες ως επιδεικτικά έργα για την κοινωνία. Μια κοινωνία που καλείται τώρα από το ΣτΕ να μη φτιάξει πράσινες ταράτσες ή αν φτιάξει να χάσει από το ύψος της οικοδομής και των ορόφων ένα μέτρο… Για να καταλήξει να χάσει τις μέλισσες από τις πόλεις. Με σφραγίδα του ΣτΕ, που πάντα ξέρει καλύτερα διότι εκφράζει τη δικαιοσύνη. Την επιστήμη όμως;

Πισίνες

Από την ανακοίνωση της απόφασης του ΣτΕ προκύπτει ότι οι πισίνες για να κατασκευαστούν θα πρέπει να μετρούν στον συντελεστή δόμησης. Ο ΝΟΚ έλεγε ότι υπολογίζονται στη φύτευση και όχι στον συντελεστή δόμησης. Και οι κατασκευαστές μπορούσαν να τις τοποθετήσουν έτσι στις ταράτσες και στα μπαλκόνια – πισίνες από 0,9 ως 1,3 μέτρα με βάση άλλες διατάξεις, όχι κανονικού βάθους…. Από την ανακοίνωση δεν είναι κατανοητό αν η απόφαση αφορά συνολικά τις πισίνες ή μόνο όσες είναι εντός του περιγράμματος του κτιρίου. Αν αφορά συνολικά τις πισίνες, όπως αφήνεται να εννοηθεί, θα πρόκειται για καταστροφή του κλάδου. Η μη δυνατότητα εγκατάστασης πισίνας δεν θα αφορά μόνο τις ενσωματωμένες σε διαμερίσματα πισίνες, αλλά και τις πισινές σε αυλές και βίλες και ιδίως στην εκτός σχεδίου δόμηση. Εκεί που τα δικαστήρια και η Πολιτεία λέει στους πολίτες ότι θα πρέπει να έχουν δεξαμενές νερού για πυρόσβεση, για να τις φτιάξουν θα πρέπει να καταναλώσουν συντελεστή δόμησης, που ούτως ή άλλως είναι ελάχιστος. Μιλάμε για το θέατρο του παραλόγου!

Πατάρια

Τα πατάρια, όπως και οι πιλοτές, υποτίθεται ότι έχουν λυθεί νομικά και διοικητικά από τον Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό του 1985 και τη νομολογία. Σε μια «κωλοτούμπα» εποχής έρχεται το 2024 το ΣτΕ και ο Πρόεδρός του ανακοινώνει ότι τα πατάρια στις οικοδομές είναι αντισυνταγματικό να μην μετρώνται στο συντελεστή δόμησης. Όλα, χωρίς καμία διαφοροποίηση! Μιλάμε για πλήρη ανατροπή νομοθεσίας δεκαετιών… Το μπάχαλο που θα δημιουργηθεί από αυτή και μόνο την πρόβλεψη της απόφασης του ΣτΕ για το ΝΟΚ, σε όλη τη χώρα, είναι τεράστιο. Διότι υπάρχουν χιλιάδες καταστήματα, αποθήκες, εργαστήρια, βιοτεχνίες και πολλές άλλες επαγγελματικές εγκαταστάσεις που δουλεύουν νόμιμα με πατάρια ως χώρους κύριας χρήσης (αν έχουν κατάλληλο ύψος) ή έχοντας τα πατάρια ως αποθήκες (λόγω μικρού ύψους). Αν το σκεπτικό του ΣτΕ δεν λάβει υπόψιν του τη μέχρι σήμερα νομολογία και τα όσα ισχύουν επί δεκαετίες, κινδυνεύουν χιλιάδες επιχειρήσεις να βρεθούν «στον αέρα» και οι άδειές τους να κινδυνεύουν με ακύρωση, μη ανανέωση κλπ. Επίσης έχουν γίνει χιλιάδες δηλώσεις των νόμων αυθαιρέτων αποκλειστικά και μόνο για πατάρια – και σε αυτήν την περίπτωση μιλάμε, στο τέλος της ημέρας, για επιστροφή ποσών! Και να δείτε «γέλια που θα κάνουμε» όταν φθάσουν αστικές διαφορές, όπως οι επαγγελματικές μισθώσεις, στο άλλο ανώτατο δικαστήριο, τον Άρειο Πάγο και κρίνει νόμιμη και συνταγματική τη μίσθωση ως χώρων κυρίας χρήσης των (αντισυνταγματικών για το ΣτΕ) παταριών, με άλλη νομική προσέγγιση. Θα ψάχνουμε καμιά δεκαετία όλοι μαζί να καταλάβουμε τους δικαστές και να βρεθεί λύση στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο. Αν δεν μεσολαβήσει και καμιά σχετική απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τη νομιμότητα δαπάνης μίσθωσης του δημοσίου…

Lofts τέλος στην Ελλάδα;

Τα τελευταία πολλά χρόνια, από την έναρξη ισχύος του ΝΟΚ, είδαμε πολλά νέα κτίρια να κάνουν χρήση των διατάξεων για τα πατάρια, να μη μετρά δηλαδή στο συντελεστή δόμησης το εσωτερικό μπαλκόνι που βλέπει μέσα στο διαμέρισμα. Είναι τα λεγόμενα lofts που ανέδειξαν σύγχρονες κατασκευές με αναβαθμισμένη εικόνα, όπως πολλά αντίστοιχα κτίρια στο εξωτερικό. Πρακτικά, αν το σκεπτικό του ΣτΕ είναι τόσο κάθετο όσο η ανακοίνωση του προέδρου του, θα σταματήσουν να σχεδιάζονται κτίρια με εσωτερικά μπαλκόνια, διότι θα «χάνονται» τα τετραγωνικά του κενού χώρου και κάθε πατάρι θα λογίζεται όροφος, ανεξαρτήτως χρήσης και ύψους. Άρα, τετέλεσται για έναν τύπο αρχιτεκτονικής δημιουργίας…

Έρκερ

Εντυπωσιάζει ότι το ΣτΕ κρίνει συνταγματικά, με βάση την ανακοίνωση, τα έρκερ, ένα σημαντικό αρχιτεκτονικό εργαλείο. Όπου αντί για ένα τοίχο σε μια όψη κτιρίου έχεις ένας πολύγωνο που εξέχει. Που όμως επεκτείνονται πέρα από την οικοδομική γραμμή του κτιρίου, στον κοινόχρηστο, υποτίθεται, χώρο (αλλά σε ένα ύψος). Δεδομένου ότι το συγκεκριμένο θέμα κρίνεται παράλληλα με άλλες διατάξεις, πραγματικά αναμένουμε να δούμε το σκεπτικό και να το συγκρίνουμε με τα άλλα που θα αναφέρει η απόφαση…

Πιλοτές

Κρίσιμο είναι να δούμε τί θα αναφέρει το ΣτΕ για τη διάταξη του ΝΟΚ για τις πιλοτές, σε συνδυασμό με τα άρθρα για τη φύτευση και τα υπόγεια κλπ, ώστε να καταλάβουμε πως θα σχεδιάζονται τα κτίρια στη χώρα. Και οι θέσεις στάθμευσης των κτιρίων. Σημειώνουμε ότι και αυτό το θέμα, όπως και τα πατάρια, είχαν ρυθμιστεί μετά από χρόνια αντιπαραθέσεων με τον γενικό Οικοδομικό Κανονισμό του 1985, όπως εν τέλει εφαρμόστηκε.

Ορισμοί του ΝΟΚ

Το κύριο πρόβλημα που θα προκύψει με την απόφαση του ΣτΕ και ιδιαίτερα με τον τρόπο και θα γραφτούν ορισμένα θέματα και το σκεπτικό της απόφασης είναι το αν θα συνεχίσουν να υπάρχουν νομικά οι ορισμοί του ΝΟΚ. Δηλαδή αν ένα άρθρο κριθεί αντισυνταγματικό, πχ για τις πισίνες, θα συνεχίσει να ισχύει ο ορισμός της πισίνας του ΝΟΚ; Ο ορισμός του ύψους θα αλλάξει; Αυτά θα κρίνουν εν πολλοίς αν θα υπάρχει ΝΟΚ συνολικά μετά την απόφαση….

Ισχύς των άρθρων με τα κίνητρα

Από την απόφαση του ΣτΕ, το σκεπτικό και το διατακτικό της, θα εξαρτηθεί αν ακυρώνεται το σύνολο των άρθρων για τα οποία έχει γίνει προσφυγή και το δικαστήριο κρίνει ως αντισυνταγματικά ή μόνο το μέρος των κινήτρων. Αυτό είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό. Για παράδειγμα, στις πισίνες θα αφορά μόνο τις πισίνες στους ορόφους ή και τις πισίνες στο έδαφος; Πράσινα δώματα ή γενικότερα φύτευση στην ταράτσα θα μπορούν να γίνουν; Στο έδαφος;

Ισχύς των άλλων άρθρων του ΝΟΚ

Αν ακυρωθούν άρθρα του ΝΟΚ ή μέρος τους, τα άλλα άρθρα του ΝΟΚ μπορούν να ισχύσουν; Όσα παραπέμπουν στα ακυρωτέα άρθρα; Τελικά η χώρα θα έχει μετά την απόφαση Οικοδομικό Κανονισμό ή όχι;

Ισχύς των άλλων νομοθετημάτων που παραπέμπουν στο ΝΟΚ

Τί θα γίνει με τα εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες, νομοθετήματα (Προεδρικά Διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις, άλλες αποφάσεις της διοίκησης κλπ) που παραπέμπουν στις διατάξεις του ΝΟΚ; Ακόμη και πολεοδομικά διατάγματα που βάζουν ως όριο τα μεγέθη του ΝΟΚ και έχουν κριθεί συνταγματικά από το ΣτΕ, όπως τα πολεοδομικά διατάγματα του Ελληνικού, θα συνεχίσουν να ισχύουν; Και με τί μεγέθη; Αυτά που ίσχυαν κατά την έγκριση ή αυτά που κρίνει τώρα το ΣτΕ, άρα και όταν βγουν οι οικοδομικές άδειες εκεί;

Είναι η αρχιτεκτονική πολιτισμός;

Όπως έχουμε αναφέρει το Σύνταγμα στο άρθρο 24 προστατεύει εξίσου το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, χωρίς να διαχωρίζει τη βαρύτητα του ενός από το άλλο. Προσέξτε, στο πολιτιστικό περιβάλλον δεν εννοεί τα μνημεία, τα οποία προστατεύονται από άλλη διάταξη του Συντάγματος. Εννοεί τα κτίρια και τους οικισμούς ως ενότητες κλπ. Αυτό μπορεί να σημαίνει, κατά τη συντηρητική ανάγνωση, ότι δεν πρέπει τα νέα κτίρια να επιβαρύνουν την εικόνα των παλιών κτιρίων. Μπορεί όμως να σημαίνει, κατά την προοδευτική ανάγνωση, ότι η βελτίωση των υπαρχόντων κτιρίων με νένα κτίρια ή ανακαινίσεις είναι υποχρέωση του κράτους. Σε κάθε περίπτωση η αρχιτεκτονική αναγνωρίζεται ως στοιχείο πολιτισμού. Το ότι το ΣτΕ έρχεται να κρίνει ότι βασικά στοιχεία αρχιτεκτονικής δημιουργίας, όπως τα πατάρια, τα έρκερ, οι πισίνες, τα φυτεμένα δώματα, το ύψος μέσα στον νόμιμο όγκο κλπ αποτελούν αντισυνταγματικές προβλέψεις, αποτελεί ευθεία διαστρέβλωση του Συντάγματος και περιορισμό της επιστημονικής ελευθερίας, ιδίως όταν στην επόμενη πρόταση του άρθρου 24 αναφέρεται ότι τεχνικές επιλογές και σταθμίσεις γίνονται κατά τους κανόνες της επιστήμης. Και το ΣτΕ και η Ελληνική Πολιτεία, όπως και όλες οι δυτικές κοινωνίες, έχουν αναγνωρίσει ότι η αρχιτεκτονική είναι επιστήμη και όχι τέχνη.

Οι τεχνικές επιλογές στη δόμηση πρέπει να γίνονται με βάση την επιστήμη ή τη διοίκηση;

Όπως αναφέραμε, το άρθρο 24 του Συντάγματος αναφέρει ότι τεχνικές επιλογές και σταθμίσεις γίνονται κατά τους κανόνες της επιστήμης. Περιέργως, αυτό το χωρίο δεν συναντάται συχνά στη νομολογία και τις αναλύσεις του ΣτΕ, λες και υπάρχει ένα αόρατο χέρι που ορίζει ποιες διατάξεις του Συντάγματος διαβάζουν και αναλύουν οι δικαστές και ποιες όχι. Αυτό δημιουργεί ένα πρόβλημα: το ΣτΕ κρατά για τον εαυτό του και τη διοίκηση, τους δημοσίους υπαλλήλους δηλαδή, να κρίνουν επιστημονικά δεδομένα, κάτι που το Σύνταγμα ρητά ορίζει ότι πρέπει να γίνεται από επιστήμονες, ειδικά στα θέματα φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, οργάνωσης των πόλεων, πολεοδόμησης κλπ. Είναι σαν να επιτρέπουμε στου δικαστές να κρίνουν αν θα χρησιμοποιηθεί ξύλο ή μέταλλο για μια κατασκευή. Ή για όλες τις κατασκευές ενός είδους στη χώρα. Θα το ήθελε κανείς;

Θα προσπαθούμε για αειφορία ή για ανθεκτικότητα τα επόμενα χρόνια;

Αν η διαφαινόμενη απόφαση του ΣτΕ περάσει και μείνει στο χρόνο χωρίς εναντίωση, το μόνο που θα σηματοδοτήσει είναι ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να λάβει πολεοδομικά και τεχνικά μέτρα για την αειφορία και την ανθεκτικότητα. Και αυτό θα συμβεί ακριβώς στη χρονική στιγμή που αυτό θα χρειάζεται. Είναι ίσως το πιο σημαντικό σημείο της ιστορικότητας αυτής της απόφασης. Το να μην οδηγήσει, δηλαδή, τους Έλληνες πολιτικούς να φοβηθούν να πάρουν αναγκαία μέτρα για την προστασία της περιουσίας και της ζωής των πολιτών με τον φόβο της κρίσης τους ως αντισυνταγματικών από το ΣτΕ. Και τα μέτρα έχουν οικονομικές ανάγκες, ενώ τα κίνητρα του ΝΟΚ ήταν κίνητρα χωρίς χρήμα…

Θα υπάρξει και πότε νέος οικοδομικός κανονισμός;

Αν το σκεπτικό και το διά ταύτα της απόφασης του ΣτΕ οδηγήσει νομικά ή πρακτικά στη μη δυνατότητα εφαρμογής του ΝΟΚ, θα χρειαστεί νέος νόμος για οικοδομικό κανονισμό και αυτό θα πάρει πολύ χρόνο… Ακόμη και αν προκριθούν απόψεις, που υπήρχαν πάντα, για μικρό και ευέλικτο οικοδομικό κανονισμό, είναι τόσο σύνθετη η διαδικασία και η διαβούλευση που προηγείται της παρουσίασης ενός τέτοιου τεχνικοί νομοσχεδίου που στην καλύτερη περίπτωση θα μιλάμε για έναν χρόνο ή ακόμη και για 2-3…