Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μέτρα προκειμένου να καταστούν οι εμπορευματικές μεταφορές πιο αποδοτικές και πιο βιώσιμες, βελτιώνοντας τη διαχείριση των σιδηροδρομικών υποδομών, παρέχοντας ισχυρότερα κίνητρα για φορτηγά χαμηλών εκπομπών και καλύτερη ενημέρωση σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από εμπορευματικές μεταφορές. Στόχος είναι να αυξηθεί η αποδοτικότητα εντός του τομέα, πράγμα που θα συμβάλει στην επίτευξη του στόχου για μείωση των εκπομπών από τις μεταφορές κατά 90 % έως το 2050, όπως ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ενώ παράλληλα θα καταστεί δυνατή η συνέχιση της ανάπτυξης της ενιαίας αγοράς της ΕΕ.
Αποδοτικότερη χρήση της χωρητικότητας των σιδηροδρόμων
Όπως υπογραμμίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, στην ΕΕ οι σιδηροδρομικές γραμμές παρουσιάζουν ολοένα μεγαλύτερη συμφόρηση και η κατασκευή τους είναι δαπανηρή. Ο προτεινόμενος κανονισμός θα βελτιστοποιήσει τη χρήση τους, θα βελτιώσει τον διασυνοριακό συντονισμό, θα αυξήσει τη χρονική ακρίβεια και την αξιοπιστία και, τελικά, θα προσελκύσει περισσότερες εταιρείες εμπορευματικών μεταφορών στον σιδηροδρομικό τομέα. Οι επιβάτες θα ωφεληθούν από πρόσθετες σιδηροδρομικές υπηρεσίες, διότι η χωρητικότητα του δικτύου θα χρησιμοποιείται καλύτερα, γεγονός που θα έχει θετικό αντίκτυπο στις διασυνοριακές υπηρεσίες καθώς θα καταστούν δυνατές, μεταξύ άλλων, οι συχνότερες συνδέσεις και οι κρατήσεις εισιτηρίων νωρίτερα.
Οι ισχύοντες κανόνες για τη διαχείριση της χωρητικότητας αποφασίζονται σε ετήσια βάση, σε εθνικό και μη αυτοματοποιημένο επίπεδο. Αυτό δεν ευνοεί τη διασυνοριακή κυκλοφορία (περίπου το 50% των σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών περιλαμβάνει διέλευση των συνόρων), διότι η κατακερματισμένη προσέγγιση οδηγεί σε καθυστερήσεις στα σύνορα. Η κατάσταση αυτή εμποδίζει, με τη σειρά της, τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Συχνές είναι επίσης οι καθυστερήσεις που οφείλονται στη συμφόρηση η οποία προκαλείται από μη συντονισμένες εργασίες συντήρησης.
Η νέα πρόταση κανονισμού σχετικά με τη χρήση της χωρητικότητας των σιδηροδρομικών υποδομών στον ενιαίο ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό χώρο βασίζεται στο Έργο Επανασχεδιασμού των Πινάκων Δρομολογίων με την καθοδήγηση του κλάδου. Στόχος είναι η καλύτερη ανταπόκριση στις διαφορετικές ανάγκες του σιδηροδρομικού τομέα: σταθεροί πίνακες δρομολογίων και πρώιμη κράτηση εισιτηρίων για τις υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών, καθώς και ευέλικτα δρομολόγια των αμαξοστοιχιών που θα προσαρμόζονται στις αλυσίδες εφοδιασμού «ακριβώς στην ώρα» («just-in-time») για τους μεταφορείς εμπορευμάτων.
Νέα κίνητρα για τη χρήση φορτηγών χαμηλών εκπομπών
Στην ΕΕ πάνω από το 50% των εμπορευμάτων μεταφέρονται οδικώς (στοιχεία του 2020), και οι μεταφορές αυτές συμβάλλουν σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η ισχύουσα οδηγία για τα βάρη και τις διαστάσεις καθορίζει το μέγιστο βάρος, μήκος, πλάτος και ύψος για τα βαρέα οχήματα. Η νέα πρόταση αναθεωρεί τους κανόνες αυτούς προκειμένου να καθοριστούν υψηλότερα όρια βάρους για τα οχήματα που χρησιμοποιούν τεχνολογίες μηδενικών εκπομπών, δεδομένου ότι αυτές αυξάνουν κατά κανόνα το βάρος ενός οχήματος. Αυτό θα δώσει κίνητρα για την υιοθέτηση καθαρότερων οχημάτων και τεχνολογιών. Μόλις αναπτυχθεί η τεχνολογία και καταστούν ελαφρύτερα τα συστήματα πρόωσης μηδενικών εκπομπών, και χάρη στη χρήση αεροδυναμικών διατάξεων και θαλάμων οδήγησης, τα καθαρότερα οχήματα, σε σχέση με τα συμβατικά φορτηγά, θα έχουν το πλεονέκτημα του πρόσθετου ωφέλιμου φορτίου.
Θα ενθαρρυνθεί επίσης η υιοθέτηση πιο αεροδυναμικών θαλάμων οδήγησης και άλλων διατάξεων εξοικονόμησης ενέργειας, όχι μόνο για τη βελτίωση της άνεσης και της ασφάλειας του οδηγού, αλλά και για την αύξηση της απόδοσης των συστημάτων μετάδοσης κίνησης μηδενικών εκπομπών — δηλαδή του μηχανισμού που μεταφέρει την ισχύ του κινητήρα για την κίνηση του οχήματος.
Η πρόταση θα διασαφηνίσει επίσης τη χρήση στη διασυνοριακή κυκλοφορία, υπό ορισμένες συνθήκες, βαρύτερων και μακρύτερων οχημάτων, τα οποία επιτρέπονται σήμερα σε ορισμένα κράτη μέλη. Θα διευκρινίσει ιδίως ότι τα κράτη μέλη που επιτρέπουν τα ευρωπαϊκά αρθρωτά συστήματα (EMS) στην επικράτειά τους θα μπορούν επίσης να τα χρησιμοποιούν στο πλαίσιο διεθνών μεταφορών μεταξύ γειτονικών κρατών μελών, χωρίς να απαιτείται η σύναψη διμερούς συμφωνίας και χωρίς να υπάρχει περιορισμός ως προς τη διέλευση ενός μόνο συνόρου. Αυτό σημαίνει ότι η ίδια ποσότητα φορτίου μπορεί να μεταφέρεται σε λιγότερες διαδρομές.
Για να ενθαρρυνθούν οι διατροπικές μεταφορές, στο πλαίσιο των οποίων τα εμπορεύματα διακινούνται με δύο ή περισσότερους τρόπους μεταφοράς αλλά με τυποποιημένη μονάδα φορτίου (όπως π.χ. με ρυμουλκούμενο εμπορευματοκιβώτιο ή άλλο), τα φορτηγά, τα ρυμουλκούμενα και τα ημιρυμουλκούμενα θα επιτρέπεται να μεταφέρουν επιπλέον βάρος. Η αύξηση του ύψους θα διευκολύνει επίσης τη μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων μεγάλου όγκου με τυποποιημένα οχήματα.
CountEmissionsEU: Σύγκριση αποτυπωμάτων άνθρακα
Η Επιτροπή προτείνει μια κοινή μεθοδολογική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες θα υπολογίζουν τις οικείες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, εάν επιλέξουν να δημοσιεύσουν τις πληροφορίες αυτές ή εάν τους ζητηθεί να τις κοινοποιήσουν για συμβατικούς λόγους. Η προτεινόμενη μεθοδολογία βασίζεται στο πρόσφατα εγκριθέν πρότυπο ISO/CEN για τον ποσοτικό προσδιορισμό και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκύπτουν από τη λειτουργία των αλυσίδων μεταφοράς επιβατών και εμπορευμάτων. Αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με τις εκπομπές από πόρτα σε πόρτα θα δώσουν τη δυνατότητα στους φορείς εκμετάλλευσης να συγκρίνουν τις υπηρεσίες τους και θα επιτρέψουν στους καταναλωτές να κάνουν συνειδητές επιλογές σχετικά με τις δυνατότητες μεταφοράς και παράδοσης.
Επόμενα βήματα
Οι προτάσεις θα εξεταστούν τώρα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας.
Ο κ. Φρανς Τίμερμανς, εκτελεστικός αντιπρόεδρος αρμόδιος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, δήλωσε: «Με τις σημερινές προτάσεις, κάνουμε ένα ακόμη βήμα στην πορεία προς τις βιώσιμες μεταφορές. Κάθε μέρα, δισεκατομμύρια αγαθά ταξιδεύουν στους ευρωπαϊκούς δρόμους και σιδηροδρομικές γραμμές, από λιμάνια και τελωνεία μέχρι καταστήματα και σπίτια. Οι προτάσεις μας θα βοηθήσουν να κυκλοφορήσουν περισσότερα φορτηγά μηδενικών εκπομπών στο δρόμο και να διασφαλιστεί ότι η διαχείριση αυτού του φορτίου γίνεται με τον πιο βιώσιμο δυνατό τρόπο, είτε ταξιδεύει με φορτηγό, τρένο ή φορτηγίδα».
Η κ. Adina Vălean, επίτροπος Μεταφορών, δήλωσε: «Με τις νέες προτάσεις, διασφαλίζουμε ότι αξιοποιούμε στο έπακρο την ενιαία αγορά της ΕΕ. Οι εμπορευματικές μεταφορές στην ΕΕ έχουν ετήσιο κύκλο εργασιών ύψους 938 δισεκατομμυρίων ευρώ και, μέσω των πρωτοβουλιών μας, θέλουμε να αυξήσουμε τη διαθεσιμότητα σιδηροδρομικής χωρητικότητας για εμπορευματικές και διασυνοριακές αμαξοστοιχίες· Καθιερώνουμε ένα ακριβές, ομοιογενές σύστημα μέτρησης των εκπομπών από τις μεταφορές και κάνουμε τις οδικές μεταφορές πιο αποτελεσματικές».
Οι εμπορευματικές ευθύνονται για το 30% των εκπομπών CO2 που προέρχονται από τον τομέα των μεταφορών
Οι εμπορευματικές μεταφορές αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ενιαίας αγοράς της ΕΕ — διασφαλίζουν τον εφοδιασμό των σουπερμάρκετ, των εργοστασίων και των φαρμακείων και παρέχουν τη δυνατότητα στις ευρωπαϊκές εταιρείες να πωλούν τα προϊόντα τους σε ολόκληρη την ήπειρο και πέραν αυτής. Το 2020 απασχολούνταν στον τομέα των εμπορευματικών μεταφορών της ΕΕ περίπου 6 εκατομμύρια άτομα.
Ωστόσο, οι εμπορευματικές μεταφορές ευθύνονται επίσης για πάνω από το 30% των εκπομπών CO2 που προέρχονται από τις μεταφορές. Δεδομένης της ανάπτυξης της οικονομίας της ΕΕ, οι εκπομπές είναι πιθανό να αυξηθούν εάν δεν τεθούν σε εφαρμογή μέτρα απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές: οι εμπορευματικές μεταφορές αναμένεται να αυξηθούν περίπου κατά 25% έως το 2030 και κατά 50% έως το 2050.
Η νέα δέσμη προτάσεων αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας να καταστούν η κινητικότητα και οι μεταφορές πιο βιώσιμες. Αποτελεί συνέχεια των βασικών συνιστωσών της δέσμης προσαρμογής στον στόχο του 55%, όπως οι στόχοι για τους σταθμούς επαναφόρτισης και ανεφοδιασμού, και για την ανάπτυξη βιώσιμων καυσίμων στις αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές.
Για τη συμπλήρωση των προτάσεων, η Επιτροπή σχεδιάζει να αναθεωρήσει την οδηγία για τις συνδυασμένες μεταφορές εντός του μήνα. Η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο συμπερίληψης μιας σειράς ρυθμιστικών, επιχειρησιακών και οικονομικών μέτρων για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των διατροπικών μεταφορών.
Η νέα δέσμη μέτρων συμπληρώνει επίσης την πρόταση της Επιτροπής για την επικαιροποίηση της πολιτικής της σχετικά με το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) μέσω κινήτρων και απαιτήσεων για την ανάπτυξη υποδομών, καθώς και μέσω της καλύτερης ενσωμάτωσης των διαφόρων τρόπων μεταφοράς σε ένα πολυτροπικό σύστημα μεταφορών. Οι ψηφιακές τεχνολογίες συμβάλλουν επίσης στην αύξηση της αποδοτικότητας, μεταξύ των οποίων το ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας και η ψηφιακή αυτόματη ζεύξη για τις σιδηροδρομικές μεταφορές, ο κανονισμός για τις ηλεκτρονικές πληροφορίες σχετικά με τις εμπορευματικές μεταφορές και το ευρωπαϊκό περιβάλλον ναυτιλιακής ενιαίας θυρίδας.
Ο «οικολογικός προσανατολισμός των εμπορευματικών μεταφορών» είναι η εμβληματική πρωτοβουλία 4 της στρατηγικής για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα. Η στρατηγική αποτελεί χάρτη πορείας που αποσκοπεί στη μείωση των εκπομπών από τις μεταφορές κατά 90 % έως το 2050, όπως ζητείται από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Πολλά από τα ορόσημα της στρατηγικής περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο οι εμπορευματικές μεταφορές πρέπει να καταστούν πιο οικολογικές, για παράδειγμα με τον διπλασιασμό της σιδηροδρομικής εμπορευματικής κυκλοφορίας έως το 2050, τη διασφάλιση ότι τα νέα βαρέα οχήματα θα έχουν μηδενικές εκπομπές έως την ημερομηνία αυτή και ότι έως το 2030 θα είναι έτοιμα για την αγορά ποντοπόρα πλοία μηδενικών εκπομπών.
