Του Θοδωρή Καραουλάνη
Όπως ήδη έγραψε το economix.gr, η ειδική έκθεση του ΙΕΑ (International Energy Agency – Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, ΔΟΕ), η οποία κυκλοφόρησε φέτος για πρώτη φορά μετά το 2017 (όταν έγινε η τελευταία επιθεώρηση του ΙΕΑ) αποδίδει εύσημα στην Ελλάδα για την ενεργειακή της πολιτική τα τελευταία χρόνια αλλά ζητά παράλληλα συγκεκριμένες πολιτικές για να βελτιωθεί η αγορά ενέργειας και να επιτευχθούν οι στόχοι που η ίδια η Ελλάδα έχει θέσει. Ο ΙΕΑ θεωρεί ότι αυτό θα επιτευχθεί μέσα από ένα πλαίσιο πολιτικών που θα ενσωματώνουν μια πληθώρα συστάσεων που κάνει στην Ελληνική Κυβέρνηση.
Το economix.gr παρουσιάζει αναλυτικά αυτές τις συστάσεις διότι στην πραγματικότητα περιγράφουν αυτά που πρέπει να γίνουν (με απαλό βέβαια τρόπο) και μέσα από αυτά θα μπορεί ο αναγνώστης να αξιολογεί τις κυβερνητικές και κομματικές προτάσεις και αποφάσεις τα επόμενα χρόνια.
Φατίχ Μπιρόλ: Οι συστάσεις του ΙΕΑ θα βοηθήσουν την Ελλάδα να επιταχύνει την ενεργειακή της μετάβαση
Στον πρόλογο της αναλυτικής έκθεσης του ΙΕΑ, ο Εκετελεστικός Διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, Φατίχ Μπιρόλ, σε επιστολή του, αναφέρει πολλά ενδιαφέροντα σημεία. Συγκεκριμένα γράφει: « Η αποστολή του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA) είναι να διαμορφώσει ένα ασφαλές και βιώσιμο ενεργειακό μέλλον για όλους. Συνεργαζόμαστε με χώρες σε όλο τον κόσμο για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών. Οι εμπεριστατωμένες αναθεωρήσεις μας είναι ένα απαραίτητο εργαλείο του IEA για παροχή πληροφοριών και συμβουλών στις κυβερνήσεις σχετικά με τον καλύτερο τρόπο επίτευξης των ενεργειακών και κλιματικών στόχων τους.
Η Ελλάδα πρέπει να επαινεθεί για την απάντησή της στην παγκόσμια ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Προσπάθησε να μειώσει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια αυξάνοντας τις εισαγωγές από άλλες χώρες, αυξάνοντας την εγχώρια παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και μειώνοντας τη ζήτηση ενέργειας μέσω μεγαλύτερης απόδοσης. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτες είναι οι ενέργειές της για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών από τις υψηλές τιμές ενέργειας. Χαίρομαι που είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστα Σκρέκα και άλλα μέλη της κυβέρνησης τον περασμένο χρόνο για να αξιολογήσουν τις εξελίξεις στην κρίση και να μοιραστούν την ανάλυση και τις συμβουλές του IEA.
Η τελευταία μας ανασκόπηση επαινεί την Ελλάδα για τον Εθνικό της Νόμο για το Κλίμα, ο οποίος θέτει φιλόδοξους στόχους δεκαετία προς δεκαετία για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στο καθαρό μηδέν έως το 2050. Η Ελλάδα έχει σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο προς την επίτευξη αυτών των στόχων, συμπεριλαμβανομένης της σημαντικής μείωσης του μεριδίου του λιγνίτη Το ενεργειακό της μείγμα και θέτοντας έναν δεσμευτικό στόχο για τον τερματισμό της χρήσης λιγνίτη για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2028. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα έχει λάβει σαφή βήματα για να διασφαλίσει μια δίκαιη μετάβαση στις λιγνιτικές περιοχές της. Παρά αυτές τις επιτυχίες, οι προκλήσεις παραμένουν – τα ορυκτά καύσιμα εξακολουθούν να αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του ενεργειακού εφοδιασμού της Ελλάδας και απαιτούνται μεγαλύτερες προσπάθειες για την ενεργειακή απόδοση.
Ελπίζω ότι οι συστάσεις που εκτίθενται σε αυτήν την έκθεση θα βοηθήσουν την Ελλάδα να επιταχύνει την ενεργειακή της μετάβαση, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα προσιτό και ασφαλή ενεργειακό εφοδιασμό.»
Αναλυτικές συστάσεις
Στην έκθεσή του ο ΙΕΑ αναλύδει την υπάρχουσα κατάσταση με βάση πληθώρα πηγών και αναφορών, ενώ αξιολογεί ταυτόχρονα την απόδοση πολιτικών και μέτρων που είτε εφαρμόνται είτε έχουν ανακοινωθεί. Και με βάση αυτή την ανάλυση προχωρά σε συγκεκριμένες συστάσεις είτε για άλλες πολιτικές, είτε για αλλαγές είτε για εμβάθυνση μέτρων και πολιτικών, ώστε να επιτευχθούν ταχύτερα οι στόχοι ενεργειακής μετάβασης είτε να υιοθετηθούν νέες κατευθύνσεις.
Ας τις δούμε αναλυτικά:
Βασικές συστάσεις
Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει:
- Να επαναξιολογήσει την ανάγκη για επενδύσεις σε υποδομές ορυκτών καυσίμων, λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο λανθάνοντων περιουσιακών στοιχείων και την ανάγκη να κατευθυνθούν περιορισμένα κεφάλαια σε επενδύσεις που υποστηρίζουν την ενεργειακή μετάβαση.
- Να εξασφαλίσει διαφανείς και σταθερά νομικά και κανονιστικά πλαίσια, τα οποία επιτρέπουν την υλοποίηση έργων υποδομής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ηλεκτρικής ενέργειας εντός εύλογου χρονικού πλαισίου. Εξορθολογισμός των διαδικασιών χωροταξικού σχεδιασμού και αδειών για τη διευκόλυνση της έγκαιρης υλοποίησης των έργων.
- Να προσαρμόσει τους φόρους, τους κανονισμούς της αγοράς και τα μέτρα χρηματοοικονομικής στήριξης, έτσι ώστε οι τιμές της ενέργειας να οδηγήσουν τη συμπεριφορά και τις επενδύσεις προς μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, να αυξήσουν την ευελιξία του συστήματος και να μειώσουν τον κίνδυνο λανθάνοντων περιουσιακών στοιχείων.
- Να εστιάσει τα προγράμματα ανακαίνισης κτιρίων σε βαθιές ανακαινίσεις που συνδυάζουν τη θερμομόνωση με αντλίες θερμότητας για να αποφέρουν τα μέγιστα οφέλη για εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση των λογαριασμών. Τα ευάλωτα νοικοκυριά θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα και επαρκείς πόρους.
- Να προωθήσει την αντικατάσταση παλαιών οχημάτων, ιδιαίτερα φορτηγών μεταφοράς φορτίων, παρέχοντας κίνητρα, συμπεριλαμβανομένου ενός προγράμματος απόσυρσης και διάλυσης για την ανταλλαγή παλαιών οχημάτων για πιο αποδοτικά.
Ειδικότερα, οι αναλυτικές συστάσεις του ΙΕΑ ανά θεματική ενότητα έχουν ως εξής:
ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Ενέργεια και κλιματική αλλαγή
Συστάσεις: Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει:
- Να προσαρμόσει τα μέτρα στην αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, ώστε να ευθυγραμμίζονται με τον Εθνικό Νόμο για το Κλίμα και να αυξηθούν οι φιλοδοξίες της ΕΕ για το κλίμα.
- Να επαναξιολογήσει την ανάγκη για επενδύσεις σε υποδομές ορυκτών καυσίμων, λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο λανθάνοντων περιουσιακών στοιχείων και την ανάγκη να κατευθυνθούν περιορισμένα κεφάλαια σε επενδύσεις που υποστηρίζουν την ενεργειακή μετάβαση.
- Να διασφαλίσει ότι τουλάχιστον το 50% των εσόδων από δημοπρασίες δικαιωμάτων εκπομπών στηρίζει την ενεργειακή μετάβαση.
- Να καθορίσει με σαφήνεια τους τομείς που θα έχουν προϋπολογισμό άνθρακα από το 2026 και μετά, ώστε να διασφαλιστεί ότι καλύπτονται όλες οι κύριες πηγές εκπομπών.
Ενεργειακή απόδοση
Συστάσεις: Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει:
- Να προχωρήσει σε γρήγορη-άμεση ενίσχυση των μέτρων ενεργειακής απόδοσης και διατήρησης για τη μείωση της ζήτησης ορυκτών καυσίμων σε όλους τους τομείς. Αυτό θα προσφέρει άμεσα οφέλη για την ενεργειακή ασφάλεια και θα συμβάλει στον μακροπρόθεσμο στόχο της ουδετερότητας των εκπομπών άνθρακα.
- Να επιτρέψει σε τρίτους να συμμετέχουν στην Υποχρέωση Ενεργειακής Απόδοσης, να εισάγει έναν μηχανισμό αγοράς για διαπραγμάτευση πιστοποιητικών και να ενθαρρύνει την επίτευξη μόνιμης εξοικονόμησης. Αυτό θα αυξήσει τον αντίκτυπο της Υποχρέωσης Ενεργειακής Απόδοσης και θα οδηγήσει σε οικονομική εξοικονόμηση ενέργειας σε ολόκληρη την οικονομία.
- Να εστιάσει τα προγράμματα ανακαίνισης κτιρίων σε βαθιές, ριζικές ανακαινίσεις που συνδυάζουν τη θερμομόνωση με αντλίες θερμότητας για να αποφέρουν τα μέγιστα οφέλη για την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση των λογαριασμών ενέργειας. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα και επαρκείς πόροι στα ευάλωτα νοικοκυριά.
- Να προωθήσει την αντικατάσταση παλαιών οχημάτων, ιδιαίτερα φορτηγών μεταφοράς φορτίων, παρέχοντας κίνητρα, συμπεριλαμβανομένου ενός προγράμματος απόσυρσης και διάλυσης για την ανταλλαγή παλαιών οχημάτων με άλλα πιο αποδοτικά.
- Να προετοιμάσει κατευθυντήριες γραμμές για αποδοτικές τεχνολογίες και πρακτικές για υποτομείς της βιομηχανίας έντασης ενέργειας. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της συνεργασίας με ενώσεις του κλάδου για την αύξηση της ευαισθητοποίησης και της δέσμευσης του κλάδου.
Ανανεώσιμη ενέργεια
Συστάσεις: Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει:
- Να συμβουλευτεί τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και διανομής για να διασφαλίσει ότι οι επερχόμενες επενδύσεις στο δίκτυο επικεντρώνονται στα πιο πιεστικά σημεία συμφόρησης στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας για να διασφαλιστεί η έγκαιρη σύνδεση των έργων με άδειες σύνδεσης στο δίκτυο και τα τουλάχιστον 4 GW νέων έργων που αναμένονται έως το 2025.
- Να συνεργαστεί με τις κοινότητες και τους ενδιαφερόμενους του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας για την ανάπτυξη τομέων προτεραιότητας για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τη διασφάλιση γρήγορης αδειοδότησης και συνδέσεων στο δίκτυο, ενώ παράλληλα εξισορροπείται η ποιότητα των πόρων, το κόστος του δικτύου, τα περιβαλλοντικά και πολιτιστικά ζητήματα και οι χρήσεις γης.
- Να εφαρμόσει γρήγορα το PSAPE one-stop shop και να παρακολουθεί την απόδοσή του για να διασφαλίσει ότι υποστηρίζει αποτελεσματικά όλες τις διαδικασίες αδειοδότησης.
- Να συντονίσει τα μέτρα για την ανάπτυξη της παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ηλεκτροδότησης των τελικών χρήσεων και να διασφαλίσει τη συνοχή με την επέκταση του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας
Ενεργειακή Έρευνα και Ανάπτυξη
Συστάσεις: Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει:
- Να προχωρήσει σε κατανομή δεσμευτικών προϋπολογισμών σε καθένα από τα μέσα που επιλέχθηκαν για τη χρηματοδότηση της ενεργειακής έρευνας και ανάπτυξης για την περίοδο 2021-2027, λαμβάνοντας υπόψη τις προτεραιότητες της Εθνικής Στρατηγικής Έρευνας και Καινοτομίας. Η κατανομή του προϋπολογισμού θα πρέπει να επαναξιολογείται τακτικά ανάλογα με την εξέλιξη των προτεραιοτήτων της ενεργειακής πολιτικής και τις αναδυόμενες ανάγκες.
- Να αναθεωρήσει τα κριτήρια για την κατανομή χρηματοδότησης σε έργα έρευνας και ανάπτυξης για να αποφευχθεί ο διαχωρισμός των προϋπολογισμών σε μικρά ποσά σε πολλά ρεύματα και να μειωθεί το κόστος συναλλαγών. Αυτό θα ενισχύσει το ενδιαφέρον των βιομηχανικών εταίρων και θα αυξήσει το μερίδιο των μεσαίων και μεγάλων έργων επίδειξης που λαμβάνουν στήριξη.
- Να διευκολύνει τη μεταφορά γνώσης από τα πανεπιστήμια και τα δημόσια ερευνητικά κέντρα σε εταιρείες μέσω μέτρων για την επιτάχυνση της υιοθέτησης από την αγορά, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης αρχών ανοιχτής πρόσβασης, της προσφυγής στην τυποποίηση και της εφαρμογής προγραμμάτων συνεχούς εκπαίδευσης.
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
Ηλεκτρική ενέργεια
Συστάσεις: Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει σε:
- Επιτάχυνση των εκκρεμών μεταρρυθμίσεων στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας για την επίτευξη της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια με δίκαιο και οικονομικά αποδοτικό τρόπο, διατηρώντας παράλληλα την ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια.
- Θέσπιση και εφαρμογή των νομικών και κανονιστικών πλαισίων για τα έξυπνα δίκτυα, την αποθήκευση ενέργειας, την υπεράκτια αιολική ενέργεια και το ανανεώσιμο υδρογόνο.
- Ενδυνάμωση και προστασία των καταναλωτών συμπληρώνοντας τα σχετικά νομικά και κανονιστικά πλαίσια. Ενεργοποίηση της συμμετοχής των αγοραστών και της ανταπόκρισης της ζήτησης στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας επιταχύνοντας τις απαραίτητες υποδομές, ιδιαίτερα τους έξυπνους μετρητές.
- Απλοποίηση στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας αφαιρώντας όλα τα κόστη που δεν σχετίζονται με την ενέργεια.
Φυσικό αέριο
Συστάσεις: Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει σε:
- Ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας με τη διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου ανά προέλευση και διαδρομή παράδοσης και με τη μείωση της ζήτησης αερίου μέσω της αυξημένης ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης.
- Επανεξέταση της σχεδιαζόμενης επέκτασης της υποδομής φυσικού αερίου με βάση την ανάλυση που προσδιορίζει τον πιο αποδοτικό από πλευράς κόστους τρόπο για την απομάκρυνση της ζήτησης ενέργειας από άνθρακα, αποφεύγοντας τα λανθάνοντα περιουσιακά στοιχεία και υποστηρίζοντας την ενεργειακή ασφάλεια.
- Βελτίωση της λειτουργία της αγοράς δημιουργώντας μια πλατφόρμα συναλλαγών για συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης αερίου, ώστε οι συμμετέχοντες στην αγορά να μπορούν να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο. Επίσης, να δημιουργήσει μια διαφανή δευτερογενή αγορά για δεσμευμένη ικανότητα εισαγωγής
Πετρέλαιο
Συστάσεις: Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει:
- Αύξηση της υποστήριξης για την ηλεκτροκίνηση και τα προηγμένα καύσιμα βιοκαυσίμων και καταβολή μεγαλύτερων προσπαθειών για την αντιμετώπιση της αναμενόμενης αύξησης των αεροπορικών και θαλάσσιων μεταφορών.
- Παροχή κινήτρων για την αντικατάσταση του στόλου παλαιών αυτοκινήτων, διασφαλίζοντας ότι τα παλιά αυτοκίνητα θα αποσυρθούν από την κυκλοφορία και θα αντικατασταθούν με πιο αποδοτικά οχήματα και ηλεκτρικά οχήματα.
- Επανεξέταση των πολιτικών φορολογίας του πετρελαίου για τη μείωση των επιδοτήσεων για τα ορυκτά καύσιμα και τον τερματισμό της ευνοϊκής φορολόγησης του ντίζελ, έτσι ώστε τα σήματα τιμών να κατευθύνουν τους καταναλωτές σε λιγότερο ρυπογόνες και πιο αποτελεσματικές επιλογές.
- Περαιτέρω προώθηση του ανταγωνισμού στις αγορές λιανικής καυσίμων πετρελαίου με αύξηση του αριθμού των νέων εταιρειών και ευαισθητοποίηση σχετικά με την ύπαρξη του μηχανισμού παρακολούθησης των τιμών μέσω ενημερωτικών εκστρατειών.
