Πηγή Εικόνας: Joanjo Puertos Muñoz - PixabayΝέα ευρήματα της Έκθεσης του ΟΗΕ για την Κατάσταση των Κτιρίων και των Κατασκευών 2024/2025, αποκαλύπτουν ότι οι εκπομπές του τομέα του δομημένου περιβάλλοντος δεν αυξήθηκαν το 2023 – παρά το γεγονός ότι οι κατασκευές παγκοσμίως συνεχίζουν να επεκτείνονται. Κι ενώ εκ πρώτης η παρατήρηση αυτή είναι ενθαρρυντική και δείχνει ότι οι δράσεις κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, μια πιο προσεκτική ματιά, καταδεικνύει ότι ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς.
Τα πιο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι τα κτίρια εξακολουθούν να καταναλώνουν το εντυπωσιακό 32% της παγκόσμιας ενέργειας και να συμβάλλουν στο 34% των παγκόσμιων εκπομπών CO₂, με τις λειτουργικές εκπομπές μόνο, να φτάνουν το 2023 στο επίπεδο ρεκόρ των 9,8 γιγατόνων. Επομένως, η Έκθεση για την Κατάσταση των Κτιρίων και των Κατασκευών 2024/2025 αυτή αποτελεί στην ουσία μία πρόκληση για δράση, που θα κινητοποιήσει την περαιτέρω δέσμευση για καινοτόμες λύσεις και για κτίρια με μηδενικό καθαρό κόστος. Αυτή η πορεία πρέπει να περιλαμβάνει μια προσέγγιση ολόκληρου του κύκλου ζωής του κτιρίου, όπου κάθε φάση – από το σχεδιασμό και την επιλογή υλικών έως την κατασκευή και τη λειτουργία – συμβάλλει στην πορεία του τομέα προς την επίτευξη του καθαρού μηδενικού άνθρακα, όπως σημειώνει και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ.
Η σταθεροποίηση είναι μόνο το πρώτο βήμα
Η σταθεροποίηση των εκπομπών, αν και σημαντική, είναι μόνο η μισή προσπάθεια. Ενώ η ενεργειακή ένταση των κτιρίων έχει μειωθεί από 146 kWh/m2 το 2015 σε 132,2 kWh/m2 το 2023, ωστόσο, υπολείπεται του στόχου για μείωσε σε 119,4 kWh/m2 που απαιτείται στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού. Επιπλέον, οι συνολικές εκπομπές που σχετίζονται με την ενέργεια από τον τομέα των κτιρίων αυξήθηκαν στην πραγματικότητα από 9,3 γιγατόνους CO2/έτος σε 9,8 γιγατόνους CO2/έτος και επομένως υπολείπονται σημαντικά του αναγκαίου στόχου μείωσης κατά 6,7 γιγατόνους CO2/έτος.
Το δομημένο περιβάλλον πρέπει να προχωρήσει γρήγορα από τη διατήρηση των σημερινών επιπέδων στη μείωση των εκπομπών σε ένα ταχέως αναπτυσσόμενο παγκόσμιο κατασκευαστικό αποτύπωμα. Οι τεχνολογίες για την υποστήριξη αυτής της αλλαγής υπάρχουν ήδη και, όπως λέει και το ρητό, η γνώση είναι δύναμη. Η εξελιγμένη ενεργειακή μοντελοποίηση και προσομοίωση μπορούν να εντοπίσουν τις ανεπάρκειες πριν από τη διάνοιξη του εδάφους ή την έναρξη ενός έργου αναβάθμισης ή νέας κατασκευής. Αξιολογώντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την αρχή, μέσω της λειτουργίας έως την επαναχρησιμοποίηση, οι κατασκευαστές, οι ιδιοκτήτες και οι φορείς εκμετάλλευσης κτιρίων μπορούν να αποφύγουν περιττές εκπομπές που θα ενσωματωθούν για δεκαετίες στο κτίσμα καθώς επίσης και τη σπατάλη πόρων, διασφαλίζοντας τη βέλτιστη απόδοση σε βάθος χρόνου.
Αυτή η ανάγκη για διορατικότητα με βάση τα δεδομένα γίνεται πιο επιτακτική με κάθε νέο έργο – αλλά και όταν πρόκειται για τη βελτιστοποίηση των υφιστάμενων κτιρίων, ιδίως καθώς ο τομέας της αρχιτεκτονικής, της μηχανικής και των κατασκευών (AEC) προσπαθεί να επιτύχει τους στόχους net-zero σε κλίμακα. Τα αστικά κέντρα και οι πληθυσμοί αυξάνονται, όπως επίσης και η ζήτηση για κατασκευές. Επομένως είναι προς το συμφέρον όλων η υιοθέτηση μίας ολιστικής προσέγγισης που θα συνεκτιμά τους παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση ενός κτιρίου καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Η αυστηρή ανάλυση όχι μόνο βοηθά στη βελτιστοποίηση της απόδοσης σε επίπεδο μεμονωμένου κτιρίου, αλλά μπορεί επίσης να αποκαλύψει πώς οι διαφορετικές ενεργειακές απαιτήσεις μπορούν να εξισορροπηθούν σε πολλαπλές ιδιοκτησίες – βελτιστοποιώντας την ηλιακή παραγωγή, την κοινή αποθήκευση και ακόμη και την τοπική εμπορία ενέργειας. Αυτή η συνεργατική στρατηγική όχι μόνο μειώνει το λειτουργικό κόστος και ενισχύει την άνεση των ενοίκων, αλλά και διασφαλίζει τον πλανήτη για τις επόμενες γενιές.
Οι στρατηγικές κλειδιά με βάση τα δεδομένα
Η Παγκόσμια Έκθεση για την Κατάσταση των Κτιρίων και των Κατασκευών προσδιορίζει βασικές στρατηγικές, όπως η αναβάθμιση παλαιότερων κτιρίων, η επιβολή αυστηρότερων ενεργειακών κωδίκων για τα κτίρια και η μείωση του ενσωματωμένου άνθρακα σε υλικά όπως ο χάλυβας και το τσιμέντο, για τη στήριξη της περαιτέρω προόδου. Η επιτυχής εφαρμογή, ωστόσο, εξαρτάται από την αξιοποίηση της δύναμης των δεδομένων ακριβείας και της προσομοίωσης σε πραγματικό χρόνο, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι λύσεις δεν είναι απλώς καλοπροαίρετες, αλλά πραγματικά αποτελεσματικές.
Οι προηγμένες πλατφόρμες προσομοίωσης μπορούν να αναπαράγουν πραγματικές συνθήκες κτιρίου για να δοκιμάσουν τα αποτελέσματα πολλαπλών σεναρίων, από τις αποφάσεις σχεδιασμού σε πρώιμο στάδιο έως τη λειτουργική χρήση ενέργειας και ακόμη και τα αποτελέσματα στο τέλος του κύκλου ζωής. Τέτοιες γνώσεις επιτρέπουν τόσο στους ιδιοκτήτες κτιρίων όσο και στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να δίνουν προτεραιότητα στις παρεμβάσεις, να κατευθύνουν τις επενδύσεις με σύνεση και να παρακολουθούν τα μετρήσιμα αποτελέσματα. Με αυτόν τον τρόπο, τα δεδομένα αποτελούν τον άξονα για την επιτάχυνση των φιλικών προς το κλίμα παρεμβάσεων και πρακτικών σε ολόκληρο τον τομέα – αποδίδοντας επαληθεύσιμες μειώσεις τόσο στις ενσωματωμένες όσο και στις λειτουργικές εκπομπές.
Μια στρατηγική που επικεντρώνεται σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής σημαίνει ότι ξεπερνά τις βραχυπρόθεσμες λύσεις. Με την ενσωμάτωση της αξιολόγησης ολόκληρου του κύκλου ζωής από τις πρώτες φάσεις σχεδιασμού έως τη λειτουργία, μπορούμε να επιλέξουμε υλικά με χαμηλότερες εκπομπές άνθρακα, να ενσωματώσουμε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, να βελτιστοποιήσουμε τις επιχειρησιακές στρατηγικές και να διασφαλίσουμε ότι τα κτίρια είναι ανθεκτικά στο μέλλον έναντι πιθανών κλιματικών σεναρίων και αλλαγών στη χρήση. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο μειώνει τις άμεσες εκπομπές, αλλά διασφαλίζει επίσης τις ανεπιθύμητες συνέπειες, όπως η ανάγκη για δαπανηρές μετασκευές ή κατεδαφίσεις.
Από τη στασιμότητα στην πραγματική απεξάρτηση από τον άνθρακα
Στη φετινή έκθεση, πάντως, περιέχεται και ένα σπάνιο σημάδι αισιοδοξίας. Δείχνει ότι οι εμπροσθοβαρείς πολιτικές, τα καινοτόμα χρηματοοικονομικά μοντέλα και οι αναδυόμενες τεχνολογίες μπορούν να συνεργαστούν για τη σταθεροποίηση των εκπομπών – απλώς δεν εφαρμόζονται με την κλίμακα και τον επείγοντα χαρακτήρα που απαιτείται. Ο απώτερος στόχος παραμένει φιλόδοξος. Πέρα από τις νέες κατασκευές, οι υφιστάμενες δομές πρέπει να αναβαθμιστούν, τα υλικά να επανεξεταστούν και τα χρηματοδοτικά μέσα να βελτιωθούν ώστε να δοθούν κίνητρα. Οι επαγγελματίες, οι ιδιοκτήτες και οι φορείς εκμετάλλευσης κτιρίων έχουν μεγάλη ευθύνη να δράσουν και να επιτύχουν απτές αλλαγές.
Η υποστήριξη αυτής της πορείας θα απαιτήσει την ευθυγράμμιση όλων των ενδιαφερομένων με ένα ήθος συνεχούς βελτίωσης και λογοδοσίας βάσει δεδομένων. Και δεν είναι μόνο οι ομάδες σχεδιασμού και λειτουργίας που πρέπει να ενδιαφέρονται. Η προσέγγιση ολόκληρου του κύκλου ζωής του κτιρίου προσφέρει ισχυρά επιχειρηματικά οφέλη: Οι επενδυτές μπορούν επίσης να επωφεληθούν: Το αρχικό κόστος συχνά αντισταθμίζεται από τη μακροπρόθεσμη εξοικονόμηση και τα πιθανά μερίσματα.
Τα πράσινα ομόλογα, τα προσαρμοσμένα δάνεια και άλλα καινοτόμα μοντέλα χρηματοδότησης μπορούν να ενισχύσουν τις προσπάθειες αναβάθμισης, παρέχοντας το κεφάλαιο που απαιτείται για τον εκσυγχρονισμό του γηρασμένου κτιριακού αποθέματος. Εξάλλου, η προηγμένη προσομοίωση και η συνεχής παρακολούθηση των επιδόσεων διασφαλίζουν ότι οι προθέσεις του σχεδιασμού ισχύουν καθ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργικής ζωής ενός κτιρίου. Με τα δεδομένα να διαφωτίζουν κάθε βήμα, το δομημένο περιβάλλον μπορεί να μετατραπεί από πρωταρχικό υπεύθυνο για τις εκπομπές ρύπων σε βασικό παράγοντα για την ανθεκτικότητα του κλίματος.
Επομένως, μπορεί το 2023 σε επίπεδο εκπομπών να υπήρξε ενθαρρυντικό, η πραγματική πρόκληση, όμως, θα είναι πόσο γρήγορα μπορούμε να μετατρέψουμε την ακινησία σε ταχεία μείωση. Αξιοποιώντας ισχυρές τεχνολογίες μοντελοποίησης, ανταλλάσσοντας τα διδάγματα σε ολόκληρο τον κλάδο και πιέζοντας για ισχυρότερο πλαίσιο πολιτικής και επενδύσεις, ο τομέας του δομημένου περιβάλλοντος μπορεί να κινηθεί αποφασιστικά προς ένα καθαρό μηδενικό μέλλον. Ο κλάδος βρίσκεται στο κατώφλι του μετασχηματισμού – πρέπει τώρα να επιλέξει να αδράξει τη στιγμή.
