Πηγή Εικόνας: απε - μπεΤου Θοδωρή Καραουλάνη
Όπως έγραψε αναλυτικά το economix, (δείτε εδώ και εδώ), το Συμβούλιο της Επικρατείας ανακοίνωσε την Παρασκευή την έκδοση 4 αποφάσεων που αφορούν την κρίση επί της αντισυνταγματικότητας του συστήματος κινήτρων του ΝΟΚ.
Παρότι το δικαστήριο ανακοίνωσε την δημοσίευση των αποφάσεων την Παρασκευή 24/1, αυτές μέχρι και την Κυριακή 26/1 δεν φαίνεται να έχουν αναρτηθεί πουθενά, ενώ από επικοινωνίες που κάναμε με νομικούς και διαδίκους που εμπλέκονται στην υπόθεση, ούτε εκείνοι είχαν λάβει ή έβρισκαν τις αποφάσεις.
Ενημέρωση – θρίλερ για τις αποφάσεις
Προφανώς για να καλύψει την έλλειψη αυτή και επειδή είχε προγραμματίσει το δικαστήριο την ανακοίνωση την ημέρα που το έκανε, ο εκπρόσωπος Τύπου του ΣτΕ έδωσε στη δημοσιότητα σχετική ανακοίνωση, η οποία περιλαμβάνει εμπλουτισμένο με πολλά περισσότερα σημεία το περιεχόμενο της αρχής ανακοίνωσης του ΣτΕ τον Δεκέμβρη, αλλά όχι πολλά σημεία ενδιαφέροντος της απόφασης.
Είχε προηγηθεί τις τελευταίες δύο ημέρες προ της ανακοίνωσης του ΣτΕ, το οποίο είχε προγραμματίσει και σχετική συνέντευξη τύπου, ένα θρίλερ για το πως θα δημοσιοποιηθεί η απόφαση. Και αυτό γιατί ήταν πρώτη φορά που το ΣτΕ αποφάσισε να καλέσει δημοσιογράφους για να απαντήσει και σε ερωτήσεις και μάλιστα το επέλεξε σε ένα κρίσιμο θέμα που απασχολεί έντονα την κοινωνία και την οικονομία.
Αυτό το ενδιαφέρον προκάλεσε και τα μέσα ενημέρωσης και δημοσιογράφους που παρακολουθούν το ζήτημα να ζητήσουν να συμμετέχουν στη συνέντευξη τύπου και να ρωτήσουν τους δικαστές λεπτομέρειες για τις αποφάσεις και το σκεπτικό τους. Ωστόσο το ΣτΕ, επικαλούμενο μια πρακτική που το ίδιο δεν είχε ακολουθήσει ποτέ και έχει εδώ και χρόνια (δεκαετίες, πλέον) αλλάξει σε όλους τους δημόσιους φορείς, επικαλέστηκε ότι μόνο οι συντάκτες που είναι διαπιστευμένοι στο Υπουργείο Δικαιοσύνης μπορούν να παρακολουθήσουν τη συνέντευξη τύπου. Αυτό προκάλεσε την έντονη αντίδραση δημοσιογράφων του ρεπορτάζ που καλύπτει θέματα περιβάλλοντος, ακινήτων, υποδομών, χωροταξίας, πολεοδομίας κλπ, κάποιων ΜΜΕ που δεν έχουν ειδικό δικαστικό συντάκτη και πολλών μικρών ή εξειδικευμένων μέσων ενημέρωσης που ήθελαν να καλύψουν αυτή τη συνέντευξη τύπου. Παρότι οι δημοσιογράφοι αυτοί απευθύνθηκαν στο ΣτΕ, εκείνο εγγράφως επέμεινε ότι θα παρακολουθήσουν μόνο οι συντάκτες του δικαστικού ρεπορτάζ. Το economix.gr και ο αρχισυντάκτης του ήταν μεταξύ αυτών που δήλωσαν ότι θέλουν να καλύψουν στο ΣτΕ την ανακοίνωση των αποφάσεων. Αρκετοί θιγόμενοι δημοσιογράφοι επικοινωνήσαν με την ΕΣΗΕΑ και ζήτησαν την παρέμβασή της προς το δικαστήριο ώστε να μπορέσουν να κάνουν τη δουλειά τους και να ενημερώσουν σφαιρικά την κοινή γνώμη για το θέμα. Πράγματι η διοίκηση της ΕΣΗΕΑ ζήτησε από τον Εκπρόσωπο Τύπου του ΣτΕ να συμμετέχουν στη συνέντευξη τύπου και οι συντάκτες του περιβαλλοντικού ρεπορτάζ. Μόλις όμως συνέβη αυτό, αντέδρασαν έντονα 20 συγκεκριμένοι δικαστικοί συντάκτες (και όχι όλη η λίστα των διαπιστευμένων δημοσιογράφων του Υπουργείου Δικαιοσύνης), οι οποίοι με κοινή τους δημόσια ανακοίνωση κατήγγειλαν την ΕΣΗΕΑ για παρέμβαση στο έργο τους και προσβολή και επιτέθηκαν στη διοίκηση της δημοσιογραφικής ένωσης, αποσιωπώντας από σχετικό κείμενο που δημοσίευσαν στα μέσα στα οποία εργάζονται (και αναπαρήχθη ευρέως λόγω του ΑΠΕ-ΜΠΕ) να καταγράψουν ότι η ΕΣΗΕΑ παρενέβη για να υπερασπιστεί απέναντι στην δικαστική εξουσία έναν αριθμό μελών της που θίγονταν από τις επιλογές του δικαστηρίου και εμπόδιζαν την άσκηση του δημοσιογραφικού έργου. Μπροστά στις έντονες αντιδράσεις για τον τρόπο διεξαγωγής της συνέντευξης τύπου και καθώς το θέμα που δημιουργήθηκε άγγιζε θεμελιώδεις ελευθερίες και αρχές που προστατεύονται από το Σύνταγμα (αλλά δεν ρυθμίζονται από νόμο) και τυχόν επιλογές θα είχαν βαθύτερες επιπτώσεις, το δικαστήριο αποφάσισε να μην πάρει θέση και επέλεξε να ακυρώσει τη συνέντευξη τύπου αντί να καλέσει τους δημοσιογράφους.
Κάτι πάει να κάνει το ΣτΕ για ενημέρωση και διαφάνεια αλλά…
Όσα μεσολάβησαν σχετικά με τη συνέντευξη τύπου οδήγησαν το δικαστήριο να κυκλοφορήσει ενημέρωση σχετικά με τις αποφάσεις, η οποία όπως αναφέραμε ήταν εξαιρετικά περιληπτική και δεν κάλυπτε όλα τα θέματα αλλά αποτέλεσε τη βάση της ενημέρωσης από όλα τα ΜΜΕ το τελευταίο διήμερο – και φυσικά δεν έγιναν ποτέ ερωτήσεις στους δικαστές. Ωστόσο το ΣτΕ για να διευκολύνει την κάλυψη του σοβαρού και εξειδικευμένου θέματος αποφάσισε να διαμοιράσει και μερικές ερωτοαπαντήσεις σχετικά με τη διαδικασία και το περιεχόμενο των αποφάσεών του για τον ΝΟΚ.
Θυμίζουμε ότι το ΣτΕ βρίσκεται υπό διαμαρτυρίες από δικηγορικούς συλλόγους για τον τρόπο πρόσβασης στις αποφάσεις, στο κείμενο, στο υλικό κλπ των δικών αλλά και στις διαδικασίες που ακολουθούνται για την ενημέρωση επί των αποφάσεων και στις προθεσμίες και τον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι δικογόροι κατά την έρευνά τους στις αποφάσεις και τη νομολογία του ΣτΕ.
Η κυκλοφορία ερωτήσεων και απαντήσεων, παρότι στο συγκεκριμένο ζήτημα δεν καλύπτουν ούτε το σύνολο ούτε καν ένα μεγάλο εύρος των ερωτημάτων που έχουν προκύψει από τη στιγμή που το ΣτΕ προ-ανακοίνωσε το περιεχόμενο της απόφασης στις 11 Δεκεμβρίου 2024, για την οποία θυμίζουμε το economix.gr έχει δημοσιεύσει πληθώρα ρεπορτάζ και έχει διατυπώσει δημοσίως ερωτήματα που εξακολουθούν να έχουν σε μεγάλο βαθμό η αγορά και οι εμπλεκόμενοι, είναι μια πρωτοβουλία που για πρώτη φορά υλοποιεί το ΣτΕ για να διευκολύνει την ενημέρωση των πολιτών. Και αποδεικνύει ότι θα ήταν χρήσιμη και μια συνέντευξη τύπου προς τους συντάκτες που καλύπτουν τα ειδικά αυτά θέματα.
Ας δούμε λοιπόν αναλυτικά τις 9 ερωτήσεις και απαντήσεις του ΣτΕ (κάποιες από τις οποίες γεννούν περισσότερα ερωτηματικά) σχετικά με την αναμενόμενη ακόμη δημοσιοποίηση των αποφάσεων για τις εκκρεμείς δίκες πάνω στις διατάξεις κινήτρων του ΝΟΚ:
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ και ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ για τον ΝΟΚ
- Τι ακριβώς κρίθηκε με τις αποφάσεις 146-9/2025 της Ολομέλειας του ΣτΕ;
Κρίθηκε ότι το σύστημα των διατάξεων του ΝΟΚ με το οποίο θεσπίζονται κίνητρα προσαύξησης των όρων δόμησης (συντελεστή δόμησης, ύψους) για την ανέγερση των κτηρίων, θα μπορούσε να εισαχθεί στον πολεοδομικό σχεδιασμό συγκεκριμένων περιοχών ανάλογα με τα ειδικότερα χαρακτηριστικά τους αλλά δεν μπορεί, κατά το Σύνταγμα, να θεσπιστεί με διάταξη γενικής εφαρμογής, όπως στην προκειμένη περίπτωση, διότι αυτό οδηγεί στην ανατροπή του ισχύοντος πολεοδομικού σχεδιασμού κάθε περιοχής.
- Είναι η πρώτη φορά που δημοσιεύεται απόφαση του ΣτΕ με τέτοιο περιεχόμενο;
Οι σημερινές αποφάσεις αναφέρονται στο ζήτημα της σχέσης των γενικών οικοδομικών
κανονισμών και των ειδικότερων όρων δόμησης της κάθε περιοχής. Παρόμοια ζητήματα έχουν τεθεί πολλές φορές κατά το παρελθόν και το Δικαστήριο δεχόταν πάντοτε ότι υπερισχύουν και εφαρμόζονται οι ειδικότεροι όροι δόμησης κάθε περιοχής, εφόσον είναι περιβαλλοντικά ευμενέστεροι. Το ζήτημα αυτό έχει κριθεί και για διατάξεις του ισχύοντος ΝΟΚ με την 705/2020 απόφαση της Ολομέλειας.
- Γιατί πήρε τόσο καιρό να κριθεί η συνταγματικότητα; Ο ΝΟΚ υπάρχει από το 2012.
Κατ’ αρχάς, λόγω της οικονομικής κρίσης υπήρξε καθίζηση στην οικοδομική δραστηριότητα και περιορισμός στην έκδοση οικοδομικών αδειών, με αποτέλεσμα να μην έχουν ανοίξει σχετικές δίκες. Οι οικοδομικές άδειες που οδήγησαν στις σημερινές αποφάσεις της Ολομέλειας εκδόθηκαν το 2022, δηλαδή 10 χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του ΝΟΚ, οι παραπεμπτικές αποφάσεις του Ε ́ τμήματος δημοσιεύθηκαν το 2024, οι υποθέσεις συζητήθηκαν στην Ολομέλεια τον Οκτώβριο του 2024 και το διατακτικό δημοσιεύθηκε δυο μήνες μετά, τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους.
- Εκκρεμούν στο ΣτΕ υποθέσεις για τη συνταγματικότητα άλλων οικοδομικών κινήτρων του ΝΟΚ;
Ναι. Εκκρεμούν και άλλες υποθέσεις με οικοδομικές άδειες στις οποίες τίθεται το ζήτημα της αντισυνταγματικότητας άλλων διατάξεων του ΝΟΚ (πχ υπόσκαφα, διεύρυνση υπογείων γκαράζ κλπ).
- Ποιον δεσμεύουν οι αποφάσεις τις Ολομέλειας;
Τυπικά μόνο τους διαδίκους των συγκεκριμένων υποθέσεων. Επειδή, όμως, η παρανομία των οικοδομικών αδειών οφείλεται σε αντισυνταγματικότητα του νόμου, οι αποφάσεις αυτές μπορούν να έχουν συνέπειες στη νομιμότητα όλων των αδειών που εκδόθηκαν με βάση τις διατάξεις που κρίθηκαν αντισυνταγματικές. Για τον λόγο αυτό, οι σημερινές αποφάσεις, με ρητή σκέψη τους, περιόρισαν τα αποτελέσματα της αντισυνταγματικότητας. Έτσι, οι άδειες για τις οποίες οι οικοδομικές εργασίες έχουν ξεκινήσει και, πολύ περισσότερο, έχουν ολοκληρωθεί, δεν μπορούν να ακυρωθούν ή να ανακληθούν εξαιτίας της αντισυνταγματικότητας αυτής. Εντούτοις, άδειες οι
οποίες είχαν ήδη προσβληθεί στα δικαστήρια έως και τις 11.12.2024, μπορούν να ακυρωθούν για τον λόγο αυτό, έστω και αν είχαν ήδη αρχίσει οι οικοδομικές εργασίες, διότι το αντίθετο θα παραβίαζε το δικαίωμα δικαστικής προστασίας.
- Οι άδειες που έχουν εκδοθεί και για τις οποίες υπάρχει ακόμη προθεσμία για δικαστική προσβολή τους κινδυνεύουν;
Οι άδειες για τις οποίες δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη οι οικοδομικές εργασίες μπορούν να ακυρωθούν για τους λόγους που αναφέρονται στις αποφάσεις. Οι άδειες για τις οποίες έχουν ξεκινήσει οι οικοδομικές εργασίες δεν κινδυνεύουν εξαιτίας της εφαρμογής των αντισυνταγματικών κινήτρων του ΝΟΚ, αλλά κινδυνεύουν μόνο εφόσον έχουν άλλες πλημμέλειες.
- Τι εννοούμε με τον όρο έναρξη οικοδομικών εργασιών; Πώς αποδεικνύεται αυτή;
Ως έναρξη υλοποίησης των οικοδομικών αδειών νοούνται οι εργασίες εκσκαφής για την ανέγερση της οικοδομής, ο χρόνος πραγματοποίησης των οποίων πρέπει να αποδεικνύεται με κάθε πρόσφορο τρόπο, όπως, μεταξύ άλλων, α) με τη γνωστοποίηση, καθ ́ οιονδήποτε τρόπο, της έναρξης των εργασιών εκσκαφής σε οποιαδήποτε διοικητική αρχή, β) με την ηλεκτρονική υποβολή Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης (ΑΠΔ) από τον εργοδότη στη βάση δεδομένων του ΕΦΚΑ κ.ο.κ., εφόσον η γνωστοποίηση ή η υποβολή των ως άνω στοιχείων έχει γίνει έως και την 11η Δεκεμβρίου 2024. Δεν αρκούν, όμως, η ηλεκτρονική αυτόματη έκδοση της οικοδομικής άδειας και η λήψη αριθμού άδειας ούτε η ηλεκτρονική ενημέρωση άλλων Υπηρεσιών, καθώς αφορούν μόνο το γεγονός της έκδοσης της άδειας και δεν αποδεικνύουν τον χρόνο έναρξης των οικοδομικών εργασιών.
- Η άδειά μου κρίθηκε αντισυνταγματική από τα δικαστήρια. Έχω δικαίωμα αποζημίωσης;
Όταν προκαλείται ζημία από αντισυνταγματικότητα νόμου υπάρχει κατ’ αρχήν δικαίωμα
αποζημίωσης, εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις για την αστική ευθύνη του Κράτους. Το δικαίωμα για αποζημίωση κρίνεται ανάλογα με τις ειδικότερες περιστάσεις της κάθε υπόθεσης από τα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια.
- Το ΣτΕ έλαβε υπόψη του τον αντίκτυπο των αποφάσεων αυτών στις επενδύσεις και στην ασφάλεια των συναλλαγών;
Ναι. Το Δικαστήριο εφάρμοσε τη νομοθεσία που δίνει τη δυνατότητα συνεκτίμησης των συνεπειών της κρίσης περί αντισυνταγματικότητας και, στη συγκεκριμένη περίπτωση, εξάντλησε τα περιθώρια της νομοθεσίας αυτής για τον περιορισμό της βλάβης που μπορεί να επέλθει από τις αποφάσεις στην οικονομική δραστηριότητα και την ασφάλεια των συναλλαγών.
