Την πεποίθηση ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ηγέτιδα καινοτομίας σε συγκεκριμένους τομείς της ψηφιακής οικονομίας, υπό την προϋπόθεση ότι θα γίνουν οι σωστές επενδύσεις και θα στηριχθούν επαρκώς οι ελληνικές startups, εκφράζει σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο διευθύνων σύμβουλος του ΕΙΤ Digital, Φεντερίκο Μένα (Federico Menna), ενώ προσθέτει ότι η λεγόμενη «βαθιά τεχνολογία*» αποτελεί συναρπαστική ευκαιρία για τη χώρα, δεδομένου του ισχυρού ανθρώπινου ταλέντου που αποφοιτά από τα ελληνικά πανεπιστήμια στον τομέα της μηχανικής. Ο διευθύνων σύμβουλος του ΕΙΤ Digital, «παιδιού» του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Καινοτομία και την Τεχνολογία (ΕΙΤ), το οποίο έχει ως αποστολή να διατηρήσει την ΕE στην αιχμή της ψηφιακής καινοτομίας, μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ με αφορμή το άνοιγμα γραφείου του φορέα στη Θεσσαλονίκη, μια πόλη «με ακμάζουσα τεχνολογική σκηνή και ταλαντούχο εργατικό δυναμικό», όπως λέει.
«(H ανάπτυξη καινοτομίας) στους τομείς της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) και της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech) στην Ελλάδα είναι σίγουρα εφικτή, δεδομένου του ισχυρού ακαδημαϊκού υπόβαθρου της χώρας στα μαθηματικά και την επιστήμη των υπολογιστών. Η Ελλάδα διαθέτει δεξαμενή ταλέντων με υψηλή εκπαίδευση, που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει την καινοτομία στον χώρο του fintech, ιδίως σε τομείς όπως το blockchain, οι (ψηφιακές) πληρωμές, το regtech** και το insurtech (τεχνολογία στον κλάδο των ασφαλιστικών εταιρειών)» επισημαίνει. Προσθέτει πως ο τουρισμός προσφέρει επίσης άφθονες ευκαιρίες για καινοτομία, καθώς οι ελληνικές startups θα μπορούσαν να δημιουργήσουν καινοτόμες εφαρμογές, υπηρεσίες και εργαλεία ανάλυσης δεδομένων, για να βελτιώσουν τις ταξιδιωτικές εμπειρίες και να κάνουν διάφορες λειτουργίες πιο αποτελεσματικές.
Επιπλέον, η στρατηγική γεωγραφική θέση της Ελλάδας θα μπορούσε να συμβάλει στην προώθηση της τεχνολογικής καινοτομίας στον χώρο των logistics σχετικά με τη διαχείριση στόλου, τους αισθητήρες IoT (Ιντερνετ των Πραγμάτων), τη βελτιστοποίηση της παράδοσης προϊόντων κλπ. «Ο ναυτιλιακός κλάδος παρέχει επίσης ευκαιρίες, όπως και ο αγροτικός τομέας, που θα μπορούσε επίσης να επωφεληθεί από καινοτομίες όπως η παρακολούθηση που βασίζεται σε drone και η γεωργία ακριβείας. Η εστίαση, τέλος, της Ελλάδας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στους άφθονους ηλιακούς και αιολικούς πόρους, θα μπορούσε να καταστήσει τη χώρα “hotspot” για καινοτομίες τεχνολογίας καθαρής ενέργειας. Με τις σωστές επενδύσεις και την υποστήριξη των startups, η Ελλάδα μπορεί να γίνει ηγέτιδα στην καινοτομία σε αυτούς και άλλους ψηφιακούς τομείς» συμπληρώνει ο CEO του EIT Digital, το οποίο έχει χαρτοφυλάκιο άνω των 250 εταιρειών deep tech στην Ευρώπη (ως επενδυτής και εταίρος), έχει υποστηρίξει τη συγκέντρωση κεφαλαίων άνω του 1 δισ. ευρώ για ευρωπαϊκές scaleups και έχει διευκολύνει την έναρξη πολλών ελληνικών startups, μεταξύ των οποίων ορισμένες από τις πιο υποσχόμενες είναι -όπως λέει- οι Oliveex, Nereid και Ozzy Robotics.
Η Ελλάδα θα μπορούσε να «γεννήσει» παγκοσμίως πρωτοποριακές καινοτομίες στον τομέα του deeptech
Οι νεοφυείς επιχειρήσεις «βαθιάς τεχνολογίας (deeptech)» μπορεί να αποδίδουν εντυπωσιακά αποτελέσματα αν πετύχουν, αλλά χρειάζονται περισσότερο χρόνο και πολύ περισσότερα χρήματα για να ευδοκιμήσουν -αν ευδοκιμήσουν ποτέ. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει μια startup βαθιάς τεχνολογίας, προκειμένου να προσελκύσει κεφάλαια και να ευδοκιμήσει και πώς μπορεί να αξιοποιήσει η Ελλάδα αυτή την ευκαιρία; «Πιστεύω ότι υπάρχουν μερικά βασικά χαρακτηριστικά που χρειάζονται οι startups βαθιάς τεχνολογίας για να ευδοκιμήσουν: πρώτον, χρειάζεται μια πραγματικά καινοτόμος και ανατρεπτική τεχνολογία, που λύνει ένα πραγματικό πρόβλημα της αγοράς (…). Δεύτερον, απαιτείται μια ισχυρή, διεπιστημονική ιδρυτική ομάδα, που συνδυάζει επιχειρηματική εμπειρία με ταλέντα βαθιάς επιστήμης και μηχανικής. Τρίτον, είναι απαραίτητη μια σαφής στρατηγική εμπορικής αξιοποίησης και ένα επιχειρηματικό μοντέλο, που να διατυπώνει το σχέδιο για τη μετάβαση στην αγορά και τη δημιουργία εσόδων. Η συνεχής υποστήριξη από επενδυτές, εταιρικούς συνεργάτες και προγράμματα, όπως το EIT Digital Growth Services, είναι απαραίτητα για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις deeptech, ώστε να έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση, ταλέντο και τεχνογνωσία κατά τη διάρκεια της μακράς διαδρομής τους» υπογραμμίζει.
Προσθέτει ότι η βαθιά τεχνολογία αντιπροσωπεύει μια συναρπαστική ευκαιρία για την Ελλάδα: «Με τη σωστή επιχειρηματική κουλτούρα, τα οικοσυστήματα χρηματοδότησης και τις στοχευμένες κυβερνητικές πρωτοβουλίες, η Ελλάδα θα μπορούσε να “γεννήσει” παγκοσμίως πρωτοποριακές καινοτομίες βαθιάς τεχνολογίας. Το EIT Digital στοχεύει να υποστηρίξει εταιρείες deeptech σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, μέσω στοχευμένων προγραμμάτων επιτάχυνσης και γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ έρευνας και εμπορικής αξιοποίησης. Αυτό μπορεί να βοηθήσει να ξεκλειδώσουμε το δυναμικό της Ελλάδας, ώστε να γίνει μια ατμομηχανή της βαθιάς τεχνολογίας» εκτιμά.
Αλήθεια, τι σημαίνει στην πράξη για τις ελληνικές startups, scaleups*** και ερευνητές το άνοιγμα του γραφείου του EIT Digital στη Θεσσαλονίκη; «Το νέο γραφείο θα μας επιτρέψει να υποστηρίξουμε καλύτερα τις ελληνικές startups, scaleups και ερευνητές, παρέχοντας αμεσότερη πρόσβαση στα προγράμματα, το δίκτυο και τις ευκαιρίες οικονομικής υποστήριξης του EIT Digital. Αναμένουμε να δούμε περισσότερους Έλληνες να συμβάλλουν στο πανευρωπαϊκό οικοσύστημα γνώσης, ταλέντου και κεφαλαίου. Ελπίζουμε ότι η αυξημένη τοπική παρουσία μας θα ενθαρρύνει περισσότερες αιτήσεις από ελληνικούς οργανισμούς στα προγράμματά μας (…) Προσβλέπουμε επίσης σε μεγαλύτερη συνεργασία με ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα. Τα κέντρα μας στις ευρωπαϊκές χώρες συνδέουν τη βιομηχανία και την ακαδημαϊκή κοινότητα, επιτρέποντας την ταχεία μεταφορά των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην αγορά» λέει.
Ο «πόλεμος» Δύσης- Ανατολής και οι συνεργασίες ΕΕ-ΗΠΑ
Σήμερα, αναπτύσσεται ισχυρή εταιρική σχέση ΕΕ-ΗΠΑ, προκειμένου h κρίσιμη τεχνολογική καινοτομία να διατηρηθεί κυρίως στη Δύση, ενώ υπάρχουν ορισμένοι περιορισμοί και εμπάργκο που επιβάλλονται στην Κίνα. Πώς αναμένεται να εξελιχθεί αυτός ο «πόλεμος» και τι είδους εργαλεία προσφέρει το EIT Digital σε ευρωπαϊκές startups, scaleups και ερευνητές, που θα ήθελαν να χτίσουν συνεργασίες με αμερικανικές εταιρείες;
«Οι τεχνολογικές εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ, Ευρώπης και Κίνας παρουσιάζουν σύνθετες γεωπολιτικές προκλήσεις. Ενώ η οικονομική αποσύνδεση μπορεί να συμβεί σε ορισμένους τεχνολογικούς τομείς, δεν είναι δεδομένη. Καθώς ΗΠΑ και ΕΕ μοιράζονται πολλά κοινά συμφέροντα και αξίες, η παρουσία μας στη Silicon Valley (το EIT Digital διαθέτει εκεί γραφείο) αποσκοπεί στην ενίσχυση των δεσμών και των συνεργασιών καινοτομίας. Η Ευρώπη παράγει εξαιρετικό ταλέντο βαθιάς επιστήμης και μηχανικής, που μπορεί να συνδυαστεί με το αμερικανικό επιχειρείν και τα ιδιωτικά κεφάλαια των HΠA για την προώθηση μετασχηματιστικών τεχνολογιών» επισημαίνει.
Εν μέσω εντάσεων, συμπληρώνει, η ισορροπημένη προσέγγιση της Ευρώπης όσον αφορά την ηθική στην τεχνολογία και τη ρύθμιση της ψηφιακής σφαίρας προσφέρει επίσης ένα πρότυπο για τις ΗΠΑ. «Το γραφείο μας στη Silicon Valley συνδέει τις ευρωπαϊκές startup και scaleup με το αμερικανικό οικοσύστημα τεχνολογίας με πολλαπλούς τρόπους. Μέσω του προγράμματός μας, “US Landing”, παρέχουμε υπηρεσίες εισόδου στην αγορά, όπως διασυνδέσεις με τη βιομηχανία, αξιολογήσεις της ετοιμότητας των επενδυτών και υποστήριξη για την πιλοτική εφαρμογή, επιχειρηματική έναρξη και ανάπτυξη στις ΗΠΑ» εξηγεί.
Ο ρόλος της ΕΕ στην ανάπτυξη ανθρωποκεντρικής ΤΝ και οι κρίσιμες αλλαγές της επόμενης δεκαετίας
Κατά πολλές πλευρές, η ΕΕ υστερεί στον αγώνα δρόμου για την ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης και ιδίως της Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης (ΓΤΝ).
Ταυτόχρονα όμως, είναι παγκόσμιος πρωτοπόρος στη διασφάλιση προϋποθέσεων, ώστε οι τεχνολογίες αυτές ν’ αναπτύσσονται πιο ανθρωποκεντρικά και ηθικά. Μπορεί η ΕΕ να «πουλήσει» παγκοσμίως τη φόρμουλα της «χρυσής τομής» μεταξύ ταχείας εμπορικής ανάπτυξης τέτοιων λύσεων και ηθικής προσέγγισης;
«Πιστεύω ότι η ΕΕ μπορεί οπωσδήποτε να βρει τη σωστή ισορροπία μεταξύ της ταχείας ανάπτυξης καινοτομίας στους τομείς της ΤΝ/ ΓΤΝ και μιας ανθρωποκεντρικής, ηθικής προσέγγισης. Παρότι υπάρχουν κίνδυνοι, η Ευρώπη διαθέτει ισχυρά πλεονεκτήματα, που θα μπορούσαν να την καταστήσουν πρότυπο για την ηθική και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη της ΤΝ παγκοσμίως. Πρώτον, η ευρωπαϊκή κοινωνία αποδίδει μεγάλη αξία στα ανθρώπινα δικαιώματα, την προστασία της ιδιωτικής ζωής, τη διαφάνεια και λογοδοσία. Αυτό το ηθικό θεμέλιο δίνει στην ΕΕ προβάδισμα στη δημιουργία ΤΝ που οι άνθρωποι μπορούν να εμπιστευτούν. Δεύτερον, η ΕΕ είναι προορατική όσον αφορά τη ρύθμιση και τη νομοθεσία. Τρίτον, η Ευρώπη διαθέτει εξαιρετικούς ερευνητές και προγραμματιστές ΤΝ/ΓΤΝ, που συνδυάζουν τεχνικές ικανότητες και ηθική ευαισθησία. Φυσικά, υπάρχουν προκλήσεις, όπως ο κατακερματισμός, η τάση αποστροφής του ρίσκου και η υστέρηση στις ιδιωτικές επενδύσεις στην Ευρώπη. Αλλά με συντονισμένη δράση, έξυπνη ρύθμιση και κατάλληλα κίνητρα, η Ευρώπη μπορεί να πρωτοπορήσει στην ΤΝ χωρίς αποκλεισμούς και παράλληλα να είναι ανταγωνιστική παγκοσμίως» εκτιμά.
Ποιες αλλαγές είναι πιθανότερο να συμβούν την επόμενη πενταετία-δεκαετία στους τομείς της ΤΝ και της κβαντικής πληροφορικής; «Ουδείς μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα τι θα συμβεί, αλλά μπορούν να γίνουν κάποιες “υποψιασμένες” εικασίες. Στον τομέα της ΤΝ, μπορεί να δούμε πιο προηγμένους “συνομιλητικούς πράκτορες” και συστήματα λήψης αποφάσεων, γεγονός που θα μπορούσε να καταστήσει την ΕΕ κόμβο για την ηθική και τη διακυβέρνηση της Tεχνητής Νοημοσύνης. Η κβαντική πληροφορική θα μπορούσε να φέρει επανάσταση στην κρυπτογράφηση δεδομένων και στις πολύπλοκες προσομοιώσεις. Αυτές οι εξελίξεις θα μπορούσαν συλλογικά να καταστήσουν την ΕΕ παγκόσμιο ηγέτη στην τεχνολογία και την ηθική. Με μια στοχαστική προορατική προσέγγιση, η Ευρώπη μπορεί να στοχεύσει να ηγηθεί στην καθοδήγηση αυτών των τομέων προς εφαρμογές με κοινωνική συνείδηση, αν και πολλά εξαρτώνται από την αποτελεσματική εκτέλεση και τον δημόσιο διάλογο. Το μέλλον μένει να γραφτεί» καταλήγει.
*Η βαθιά τεχνολογία έχει ως στόχο την παροχή προηγμένων και αναδυόμενων τεχνολογικών λύσεων για κοινωνικές προκλήσεις. Απαιτεί μακροχρόνια έρευνα και ανάπτυξη και μεγάλες κεφαλαιακές επενδύσεις, πριν ένα προϊόν καταλήξει στην αγορά.
**RegTech: επίσης γνωστή ως «ρυθμιστική τεχνολογία», είναι μια κατηγορία εφαρμογών λογισμικού για τη διαχείριση της κανονιστικής συμμόρφωσης.
***Βάσει ορισμού του ΟΟΣΑ πρόκειται για startups που έχουν αναπτύξει τον τζίρο ή τους εργαζόμενούς τους κατά τουλάχιστον 20% την τελευταία τριετία.
