Σε ολοκλήρωση οδηγείται μια από τις πιο επεισοδιακές και παράλογες (έτσι όπως εξελίχθηκε…) διαδικασίες ανάθεσης που έχουμε δει στη δημόσια διοίκηση τα τελευταία χρόνια (όπως αποκάλυψε πρώτο και μόνο το economix.gr) για μικρού μεγέθους μελέτες – και μάλιστα σε ένα τομέα εξαιρετικά μεγάλης σημασίας: τη μελέτη για το νέο χωροταξικό για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Η είδηση που φέρνει το economix στη δημοσιότητα σήμερα είναι ότι τα αρμόδια όργανα του ΥΠΕΝ ενέκριναν (επιτέλους) τα αποτελέσματα αξιολόγησης και της οικονομικής προσφοράς του ενός, πλέον, διεκδικητή αναδόχου και είναι θέμα ημερών η υπογραφή σύμβασης.
Όλοι όμηροι ενός ατόμου και ενός νόμου
Είχε μεσολαβήσει το απίθανο παρασκήνιο μηνών για την αποσφράγιση των τεχνικών προσφορών, που είχε αποκαλύψει το economix.gr και αποτελεί μνημείο αναποτελεσματικότητας των διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων, καθώς ένα ολόκληρο υπουργείο (και δύο κυβερνήσεις), ένας ολόκληρος κλάδος, επενδύσεις, τοπικές κοινωνίες, πολίτες και αυτοδιοίκηση έμειναν επί μήνες όμηροι μιας γραφειοκρατικής δυσλειτουργίας και ενός μόνο ατόμου… Για μελέτη λιγότερο των 150 χιλιάδων ευρώ, που ξεκίνησαν διαδικασίες τον Φλεβάρη του 2019 και δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί…
Και ο νόμος περί δημοσίων συμβάσεων μπορεί κατ’ όνομα να αποτελεί προσαρμογή σε κοινοτική οδηγία αλλά οι λεπτομέρειες εφαρμογής του που έχουν δημιουργήσει τα τελευταία 4 χρόνια ανυπέρβλητα εμπόδια (όχι ότι πριν ήταν λυμένα τα προβλήματα, βεβαίως – βεβαίως…) είναι ελληνικής εμπνεύσεως. Και η έμπνευση αυτή έχει ονοματεπώνυμο και υπογραφή: Χρήστος Σπίρτζης, που τον εισηγήθηκε και έφτιαξε ολόκληρο το πλαίσιο εφαρμογής του. Αν η χώρα θέλει να τρέξει, οφείλει να αποκτήσει ένα άλλο πλαίσιο δημοσίων συμβάσεων, όπως έχουν ζητήσει με επιμέρους παρατηρήσεις όλοι οι φορείς της αγοράς.
Γιατί είναι επείγουσα ανάγκη η αναθεώρηση του χωροταξικού των ΑΠΕ
Θυμίζουμε ότι οι ΑΠΕ αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο του νέου ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας, που βασίζεται στην απολιγνιτοποίηση, αλλά παραμένει εν έτει 2020 δέσμια ενός σχεδιασμού του 2009, με ρίζες πολύ πιο πίσω, σε άλλες τεχνολογίες και άλλες παραδοχές, καθώς τότε φτιάχθηκε το υφιστάμενο χωροταξικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ.
Ένα ειδικό χωροταξικό, όπως αυτό για τις ΑΠΕ, καθορίζει που και τί επιτρέπεται για αυτήν την ειδική χρήση σε όλη τη χώρα, με κατευθυντήριες γραμμές για όλα τα κατώτερα επίπεδα σχεδιασμού, όπως είναι τα περιφερειακά (αν και τυπικά είναι στο ίδιο επίπεδο) και τα τοπικά σχέδια.
Στη σημερινή συγκυρία, όχι μόνο λόγω των επιλογών της ΕΕ και της κυβέρνησης για ενίσχυση των ΑΠΕ (μέσω των Εθνικών Σχεδίων για την Ενέργεια και το Κλίμα), αλλά και λόγω των ελληνικών νομοθετικών πρωτοβουλιών, η καθιέρωση νέου χωροταξικού για τις ΑΠΕ αποτελεί όχι μόνο προτεραιότητα αλλά και ανάγκη.
Όχι μόνο για την αποτελεσματική προώθηση επενδύσεων σε ΑΠΕ αλλά και για την προστασία του περιβάλλοντος. Σημειώνουμε, για παράδειγμα, δηλώσεις του Υφυπουργού Περιβάλλοντος, αρμόδιου για την χωροταξία, Δημήτρη Οικονόμου «Το Ειδικό Χωροταξικό των ΑΠΕ του 2009 (το σχετικό ΦΕΚ) είχε βασιστεί στην τότε τεχνολογία για τα αιολικά. Σύμφωνα με εκείνη την τεχνολογία τα πιο μεγάλα αιολικά, οι τουρμπίνες, έφταναν σε ογδόντα πέντε μέτρα. Με αυτήν την υπόθεση, λοιπόν, έχουν γίνει και οι σχεδιασμοί για το τοπίο και οι αποστάσεις κ.λπ. Σήμερα οι αντίστοιχες ανεμογεννήτριες, δηλαδή το state of the art, είναι γύρω στα εκατόν εβδομήντα μέτρα και αυτά αλλάζουν χρόνο με τον χρόνο. Άρα, λοιπόν, αντικειμενικά αυτό το Ειδικό Χωροταξικό του 2009 είναι παρωχημένο. Δεν είχε προβλέψει τέτοιες δυνατότητες. Με βάση αυτό το χωροταξικό μπορεί όντως να πάει κάποιος στη Σέριφο και νομίμως, με όλες τις διαδικασίες, να εγκαταστήσει μία τουρμπίνα ή περισσότερες, των 170 μέτρων. Αυτό προφανώς θα ήταν καταστροφικό, δεν υπάρχει αμφιβολία. Θέλουμε, λοιπόν, να φέρουμε παράλληλα με την προώθηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου μία άμεση νομοθετική παρέμβαση που θα αντιμετωπίσει κάποια τέτοια επείγοντα προβλήματα που τίθενται κυρίως από τις νέες τεχνολογίες, που έχουν τροποποιήσει τελείως τα δεδομένα πάνω στα οποία βασίστηκε το χωροταξικό του 2009».
Ακόμη πιο επείγουσα είναι η σύνταξη νέου ειδικού χωροταξικού για τις ΑΠΕ λόγω των επιλογών της παρούσας κυβέρνησης της ΝΔ. Και αυτό γιατί είναι εκπεφρασμένη βούληση να απλοποιήσει όλες τις διαδικασίες αδειοδότησης ΑΠΕ. Ήδη έχει κάνει νομοθετικές παρεμβάσεις για να παίρνουν πιο εύκολα άδεια οι ΑΠΕ, με ακόμη πιο σημαντικές να έρχονται σε λίγο με την απλοποίηση συνολικά της περιβαλλοντικής αδειοδότησης στο περιβαλλοντικό νομοσχέδιο.
Η απορρύθμιση, όπως λέγεται, που προωθεί το ΥΠΕΝ στην αδειοδότηση των ΑΠΕ έχει ξεσηκώσει θύελλα διαμαρτυριών σε τοπικές κοινωνίες και φορείς, οι οποίοι, όπως πολύ συχνά συμβαίνει, απαιτούν όλα τα χρήσιμα έργα υποδομών να μη γίνουν στην περιοχή τους αλλά στην «αυλή του γείτονα», συμφωνώντας κατά τα άλλα με το γενικό σκεπτικό για την ανάγκη ΑΠΕ. Σε αυτή την περίπτωση, μαζί με τις τοπικές κοινωνίες (οι εικόνες με αστυνομικούς σε επενδύσεις ΑΠΕ σε νησιά του Αιγαίου είναι πρόσφατες…), διαμαρτύρονται και πολλές περιβαλλοντικές ΜΚΟ, η κάθε μία με το δικό της σκεπτικό. Οι περισσότερες ανησυχούν για τη σύμπτωση της αλλαγής του θεσμικού πλαισίου για τις περιοχές Natura και τον κίνδυνο που φέρνουν τα αιολικά στην ορνιθοπανίδα, ενώ άλλες ανησυχούν για τη μείωση της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας που μπορεί να καταλάβουν φωτοβολταϊκά πάρκα. Ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι οι μονάδες παραγωγής ενέργειας από βιομάζα μολύνουν το περιβάλλον. Γενικά, οι περισσότεροι διαμαρτυρόμενοι θεωρούν ότι οι ΑΠΕ καταστρέφουν τοπικά το περιβάλλον ή τη βιοποικιλότητα ή το τοπίο αλλά σε γενικό επίπεδο ωφελούν, λόγω της μείωσης της καύσης υδρογονανθράκων για παραγωγή ενέργειας… Κοινώς, καλές οι ΑΠΕ αλλά μακριά από εδώ…
Ακόμη όμως και αν κάποιες από τις αντιδράσεις είναι υπερβολικές, το επιχείρημα το ΥΠΕΝ για ανάγκη προώθησης επενδύσεων με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος δεν ισχύει πλέον σήμερα, όταν το ίδιο παραδέχεται ότι το βασικό εργαλείο σχεδιασμού που έχει, το Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ, ώστε να ορίζει πού και τί είδους ΑΠΕ επιτρέπονται, είναι παρωχημένο.
Ειδικά τώρα, που οι προϋποθέσεις και διαδικασίες αδειοδότησης των εγκαταστάσεων ΑΠΕ μειώνονται, αποτελεί εξαιρετικά κρίσιμο, σχεδόν καθοριστικό σημείο προστασίας του περιβάλλοντος, από τη μία, και ασφάλειας δικαίου για τους επενδυτές, από την άλλη, ένα σύγχρονο, επιστημονικά ορθό και μελετημένο ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ σε όλη τη χώρα.
Το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης
Με βάση τις ρεαλιστικές εκτιμήσεις – αλλά και το ενδιαφέρον που δείχνει το Υπουργείο για ολοκλήρωση, ο διαγωνισμός, όπως ακριβώς είχε προβλέψει το economix, θα ολοκληρωθεί σε λίγες εβδομάδες, μέσα στο πρώτο εξάμηνο του έτους. Και με ορίζοντα υλοποίησης το 18μηνο που ορίζει η προκήρυξη του διαγωνισμού, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η χώρα θα αποκτήσει νέο χωροταξικό για τις ΑΠΕ στις αρχές του 2022 – στην καλύτερη των περιπτώσεων… Οι κυβερνητικές δηλώσεις όλων των αρμοδίων τους προηγούμενους μήνες για νέο Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ εντός 2019 ή 2020 (ακόμη και τον Πρωθυπουργό βγάζουν ανακόλουθο…), προφανώς δεν ισχύουν…
Σημειώνουμε ότι με βάση την έγκριση της χρηματοδότησης (και μάλιστα με απόφαση τροποποίησης…) από το ΥΜΕΠΕΡΑΑ, η ολοκλήρωση θα πρέπει να γίνει μέχρι τις 30 Ιουνίου 2021, αλλά αυτό μάλλον πλέον είναι λεπτομέρεια: θα γίνει νέα τροποποίηση…
Τουλάχιστον μέχρι τότε, καθώς το έργο περιλαμβάνει την εκπόνηση και κατάθεση των παραδοτέων σε στάδια, θα έχουμε κάποια εικόνα (αλλά όχι το τελικό κείμενο) αφού θα έχει προηγηθεί η κατάθεση προσχεδίων και Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αλλά και δημόσια διαβούλευση. Αν πειστούν οι μελετητές και είναι εφικτό στην πράξη, ίσως οι χρόνοι συντομεύσουν λίγο…
Ο ανάδοχος και το έργο
Για την ιστορία, το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο – πλην της περίπτωσης ακύρωσης του διαγωνισμού για κάποιον λόγο… – θα αναλάβει η ένωση οικονομικών φορέων (δεν είναι ακόμη γνωστό αν θα προτιμήσουν τη μορφή κοινοπραξίας) που αποτελείται από τους:
- Τσακίρης Στυλιανός
- Γιαννακού Αθηνά
- ΓΕΩΧΩΡΟΣ Α.Ε.
- Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ και Συνεργάτες Ο.Ε.
- Μωυσιάδη Θεοδούλη
- Μουτσιάκης Ευθύμιος
καθώς οι άλλοι δύο προσφέροντες αποκλείστηκαν κατά την αξιολόγηση της τεχνικής προσφοράς – για τυπικούς λόγους, όπως γράψαμε εγκαίρως.
Φυσικό αντικείμενο της πράξης που χρηματοδοτεί το ΥΜΕΠΕΡΑΑ και αναθέτει το ΥΠΕΝ – και συγκεκριμένα η Διεύθυνση Χωροταξικού Σχεδιασμού – είναι η εκπόνηση της μελέτης αξιολόγησης και αναθεώρησης του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου (Ε.Χ.Π.) για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.),
Το υφιστάμενο Ε.Χ.Π. για τις Α.Π.Ε. εγκρίθηκε με την υπ’ αριθμ. 49828/2008 απόφαση της Επιτροπής Συντονισμού της Κυβερνητικής Πολιτικής στον Τομέα του Χωροταξικού Σχεδιασμού και της Αειφόρου Ανάπτυξης (δημοσιευμένη στο ΦΕΚ Β’ 2464 του ιδίου έτους) και, δεδομένου ότι έχει παρέλθει ο προβλεπόμενος από το αρθ. 5, παρ. 3(β) του ν.4447/2016 χρόνος, απαιτείται η αξιολόγησή του.
Για να το πούμε απλά: το 2018 έπρεπε να αναθεωρηθεί το Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ, αλλά η τότε κυβέρνηση μόλις το 2018 εξέδωσε νέο ΠΔ με τις απαραίτητες προδιαγραφές, λεπτομέρειες κλπ – καθώς είχε αλλάξει και το θεσμικό πλαίσιο, δηλαδή τον νόμο που προβλέπει πως γίνονται τα χωροταξικά σχέδια, οπότε η προκήρυξη διαγωνισμού πήγε ακόμη πιο πίσω. Έμεινε δηλαδή η χώρα με ένα χωροταξικό σχεδιασμό απαρχαιωμένο και νομικά ληγμένο, λόγω των πολιτικών επιλογών που έγιναν…
Το έργο που αφορά εκπόνηση μελετών περιλαμβάνει τις παρακάτω μελετητικές εργασίες:
- εκπόνηση μελέτης αξιολόγησης της εφαρμογής του Ε.Χ.Π. για τις Α.Π.Ε. η οποία θα περιλαμβάνει: α) ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης χωρικής ανάπτυξης και οργάνωσης των εγκαταστάσεων Α.Π.Ε. και, β) αξιολόγηση των χωρικών επιπτώσεων, του τρόπου και των προβλημάτων εφαρμογής του υφιστάμενου Ε.Χ.Π. για τις Α.Π.Ε.
- εκπόνηση μελέτης αναθεώρησης του Ε.Χ.Π. για τις Α.Π.Ε. βάσει των πορισμάτων της ανωτέρω ανάλυσης/αξιολόγησης
- σύνταξη σχεδίου Κοινής Υπουργικής Απόφασης (Κ.Υ.Α.) του Ε.Χ.Π. για τις Α.Π.Ε. και σχεδίου εισηγητικής έκθεσης
- εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) του Ε.Χ.Π. για τις Α.Π.Ε.
- σύνταξη έκθεσης αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της δημόσιας διαβούλευσης επί του σχεδίου Κ.Υ.Α. και επί της Σ.Μ.Π.Ε. και κωδικοποίησή τους, ανά άρθρο του σχεδίου Κ.Υ.Α.
- αναδιαμόρφωση της μελέτης αναθεώρησης του Ε.Χ.Π. για τις Α.Π.Ε., του οικείου σχεδίου Κ.Υ.Α. και του οικείου σχεδίου εισηγητικής έκθεσης, βάσει των αποτελεσμάτων της διαβούλευσης και τις διαφοροποιήσεις που επιβάλλει η εισήγηση έγκρισης της Σ.Μ.Π.Ε.
- τελική μελέτη αναθεώρησης του Ε.Χ.Π. για τις Α.Π.Ε., τελικό σχέδιο Κ.Υ.Α. και τελικό σχέδιο εισηγητικής έκθεσης, κατόπιν διατύπωσης γνώμης του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας.
Μόλις ολοκληρωθούν όλα αυτά – επαναλαμβάνουμε την εκτίμηση για 2 χρόνια από σήμερα… – ευελπιστούμε ότι το ΥΠΕΝ τότε θα προχωρήσει άμεσα στη θεσμοθέτηση.
Και σημειώνουμε ταυτόχρονα ότι τότε θα ξεκινήσει μία νέα φάση αβεβαιότητας, αφού ως ΚΥΑ το Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ θα μένει να κριθεί ως προς τη συνταγματικότητα των προβλέψεών του και της διαδικασίας στο ΣτΕ, μετά από την πρώτη – βέβαια – προσφυγή…
