Ως γεωπολιτικό τέχνασμα προκειμένου να αποκτήσει μερίδιο λόγου στην κατασκευή του διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου East Med αξιοποιεί η Άγκυρα το μνημόνιο κατανόησης (Memorandum of Understanding) που έχει υπογράψει με την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Λιβύης. Το σκεπτικό της τουρκικής κυβέρνησης παρουσιάζεται αναλυτικά σε πρόσφατο άρθρο που έχει δημοσιεύσει η φιλοκυβερνητική Daily Sabah και το οποίο παρουσιάζει τη γειτονική χώρα ως θύμα των ενεργειών Αθήνας και Λευκωσίας.
Το άρθρο επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι είναι ανοιχτή η δυνατότητα σύναψης διμερών και πολυμερών συμφωνιών μεταξύ κρατών, υπό την προϋπόθεση ότι αυτές δεν παραβιάζουν ή, έστω, δεν επηρεάζουν το διεθνές δίκαιο ή κάποια τρίτη χώρα ενώ συμπληρώνει πως το μνημόνιο μεταξύ Άγκυρας και Λιβύης δεν παραβιάζει τα δικαιώματα καμίας τρίτης χώρας.
Το αξιοσημείωτο είναι ότι, παρά τη διεθνή καταδίκη της συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών, το άρθρο αναφέρει πως σε μάκρο-επίπεδο η κριτική δεν ήταν ιδιαίτερα ενθουσιώδης καθώς περιορίστηκε μόνο στην Ελλάδα, τους συμμάχους της, Κύπρο και Ισραήλ, και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ δεν περιλαμβάνει ακόμη και άμεσα ενδιαφερόμενη Αίγυπτο.
Σε κάθε περίπτωση, το άρθρο αγνοεί τη σαφή καταδίκη του μνημονίου κατανόησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες που σημείωσαν ότι «η οριοθέτηση μεταξύ Τουρκίας – GNA έχει προκαλέσει εντάσεις στην περιοχή και είναι μη υποβοηθητική και προκλητική» ενώ, για δικούς της λόγους, και η Ρωσία κρατάει αποστάσεις σημειώνοντας πως «ευελπιστούμε ότι τα μέρη που υπέγραψαν τα προαναφερθέντα μνημόνια θα επιδείξουν πολιτική σύνεση και δεν θα προβούν σε βήματα τα οποία είναι ικανά να οξύνουν ακόμα περισσότερο την ούτως ή άλλως δύσκολη κατάσταση στη Λιβύη και συνολικά στη Μεσόγειο».
Το «πράσινο φως»
Από τις 3 Μαρτίου έχει ξεκινήσει, με απόφαση ου υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Άδωνι Γεωργιάδη, ο αδειοδοτικός κύκλος του αγωγού προκειμένου αυτός να ολοκληρωθεί εντός των επόμενων 3,5 ετών. Ο υπουργός ενέκρινε το ελληνικό χερσαίο τμήμα του αγωγού προκειμένου ο φορέας υλοποίησής του IGI Poseidon (ΔΕΠΑ και Edison) να προχωρήσει, σύμφωνα και με τον σχετικό φάκελο που είχε κατατεθή στο υπουργείο, στην ολοκλήρωση της αδειοδοτικής διαδικασίας στο τελευταίο τρίμηνο του επόμενου έτους προκειμένου η υλοποίηση του αγωγού να ολοκληρωθεί έως το 2024.
Ο φάκελος της IGI Poseidon περιελάμβανε το χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση της διαδικασίας αδειοδότησης, τη Μελέτη Προκαταρκτικού Προσδιορισμού Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων για το επίμαχο τμήμα και τον Φάκελλο κοινοποιήσης ενώ, μέσα στους επόμενους δύο περίπου μήνες, θα υποβληθεί προς έγκριση στη γ.γ. Στρατηγικών Επενδύσεων σχέδιο για την πληροφόρηση του κοινού αναφορικά με τον αγωγό. Εξάλλου, ο φορέας θα πρέπει εντός διετίας να υποβάλει και τον σχετικό φάκελο με τις απαραίτητες άδειες για την υλοποίησή του, που θα πρέπει να μην υπερβαίνει το ενάμιση έτος από την ημέρα αποδοχής του φακέλου.
Το κρίσιμο έργο
Μόνο ως ένα κρίσιμο έργο με ιδιαίτερο στρατηγικό ενδιαφέρον και ενεργειακά οφέλη για την Ελλάδα και, γενικότερα, την Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπιστεί ο East Med Pipeline. Ο διασυνδετήριος αγωγός για τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Ισραήλ, στην Κύπρο κι από εκεί στην Κρήτη, την Πελοπόννησο και, μέσω Θεσπρωτίας, στην Ανατολική Ιταλία τυγχάνει απόλυτης στήριξης από την Ευρωπαϊκή Ένωση -γι’ αυτό και η ένταξή του στο PCI- αλλά και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η έντονη προκλητικότητα με τις παράνομες γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και τη συμφωνία με τη Λιβύη έχει επισπεύσει τις διαδικασίες για την ολοκλήρωση των μελετών του αγωγού. Η πολιτική πρωτοβουλία για τη διακρατική υπογραφή του αγωγού από τις πολιτικές ηγεσίες της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ στις αρχές του έτους, παρείχε ένα επιπλέον κίνητρο για να δρομολογηθούν εξελίξεις σε εταιρικό επίπεδο. Από εκεί και πέρα, ωστόσο, όλες οι πλευρές γνωρίζουν και κατανοούν τις αντικειμενικές συνθήκες για την κατασκευή του αγωγού.
Ο αγωγός βρίσκεται ακόμη σε στάδιο μελετών ενώ εκκρεμεί η Μελέτη Εφαρμογής και, αμέσως έπειτα, η λήψη της Τελικής Επενδυτικής Απόφασης. Η διαδικασία αυτή μπορεί να ολοκληρωθεί, μετά το προπαρασκευαστικό στάδιο, περίπου σε μια διετία. Για την κατασκευή του απαιτείται συνολικά χρονικό διάστημα δύο – τρία έτη ενώ άλλα τόσα θα χρειαστούν προκειμένου να τεθεί σε λειτουργία.
Εκτός, όμως, από το ζήτημα του χρόνου, ο αγωγός απαιτεί να δαπανηθούν και μεγάλα ποσά που αγγίζουν περίπου τα 7 δισ. δολάρια. Ο λόγος είναι ότι ο αγωγός έχει συνολική έκταση 1.900 χλμ. με τα 1.300 να είναι υποθαλάσσια ενώ το βάθος του ενδέχεται σε ορισμένα σημεία να ξεπεράσει και τα τρία χιλιόμετρα. Το ελπιδοφόρο σ’ αυτό το σενάριο είναι η ένταξή του στο Projects of Common Interest (PCI) της Ε.Ε. και η χρηματοδότησή του από κοινοτικούς πόρους. Αξίζει να σημειωθεί πως η Κομισιόν έχει δώσει έγκριση για τη συγχρηματοδότηση σταδίων ωρίμανσης του έργου παρέχοντας 34,5 εκατ. ευρώ.
Στη λίστα των προβλημάτων εντάσσεται και η πολιτική αντιπαράθεση που γεννά, με δεδομένο ότι ορισμένες χώρες δεν επιθυμούν, η καθεμιά για δικούς της λόγους, την ολοκλήρωσή του. Μία εξ’ αυτών η Ρωσία που θέλει να έχει το μονοπώλιο στην παροχή φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ η άλλη η Τουρκία που, εκτός από το γεωπολιτικό διακύβευμα, δεν παύει να «καλοβλέπει» το σενάριο να περάσει από τα εδάφη της το φυσικό αέριο για να κατευθυνθεί προς την Ευρώπη. Τέλος, υπάρχουν και εταιρείες που ενδέχεται να έβλεπαν με θετικό βλέμμα μια τέτοια εξέλιξη ενώ ο αγωγός περνάει από ύδατα της Μεσογείου που δεν έχουν οριοθετηθεί.
