Διπλάσιο μέγεθος θα μπορούσε να αποκτήσει ώς το 2033 το οικοσύστημα εταιρειών μικροκυκλωμάτων και ημιαγωγών στην Ελλάδα, μέσα και από επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, που θα συνδυάζουν ιδιωτικά κεφάλαια και δημόσιες επιχορηγήσεις, όπως επισημαίνει σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Αναδυόμενων Τεχνολογιών (HETiA), Μανώλης Ζερβάκης.
Σε μια περίοδο που το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς μικροκυκλωμάτων εκτιμάται ότι θα φτάσει στο ασύλληπτο ύψος του 1 τρισ. δολαρίων ώς το 2030 και που ΗΠΑ και ΕΕ «ρίχνουν» πολλά δισεκατομμύρια στον στόχο της επαναφοράς της παραγωγής ημιαγωγών στη Δύση (από τη νοτιοανατολική Ασία όπου κυρίως γίνεται σήμερα), η Ελλάδα μπορεί να διεκδικήσει το δικό της κομμάτι της πίτας, με δυνατά της στοιχεία το ανθρώπινο ταλέντο και την τεχνογνωσία της στον σχεδιασμό ημιαγωγών.
Μάλιστα, η χώρα προσελκύει ήδη επενδυτικό ενδιαφέρον τόσο από ξένες εταιρείες που έχουν ήδη επενδύσει στην Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια, μεταφέροντας εδώ μέρος των δραστηριοτήτων Έρευνας και Ανάπτυξης μέσω εξαγορών ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων, όσο και από πολυεθνικές, που τώρα ανακαλύπτουν το ολοένα αναπτυσσόμενο ελληνικό οικοσύστημα των ημιαγωγών. Ενδεικτικό είναι ότι, κατά τον κ. Ζερβάκη, αυτή τη στιγμή γίνονται συζητήσεις με δύο-τρεις πολυεθνικές, που ιχνηλατούν επενδυτικά την αγορά της Ελλάδας, ακολουθώντας τα «χνάρια» κολοσσών όπως οι Applied Materials, Renesas και Ansys, οι οποίοι έχουν ήδη παρουσία στη χώρα.
«Έχουμε κάνει ανάλυση αγοράς για το τοπικό οικοσύστημα ημιαγωγών, κι όταν λέμε “τοπικό οικοσύστημα”, δεν μιλάμε μόνο για ελληνικές εταιρείες, αλλά συνολικά για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Οι εταιρείες που το αποτελούν, ελληνικές και ξένες, είμαστε περίπου 25, έναντι μόλις πέντε το 2005, όταν ιδρύθηκε η HETiA. Έχουμε καταθέσει πλάνο στρατηγικής στην κυβέρνηση τον περσινό Δεκέμβριο και θέλουμε στην επόμενη δεκαετία, με τις αντίστοιχες επενδύσεις, οι εταιρείες αυτές να διπλασιαστούν, δηλαδή να φτάσουμε στις 50 και ο αριθμός των εξειδικευμένων στους ημιαγωγούς μηχανικών, που αυτή τη στιγμή είναι περίπου 500, να φτάσει κοντά στους 1000. Αυτός είναι ο στόχος που έχουμε, βάσει ικανότητας, υποδομών και στρατηγικού πλάνου των εταιρειών που βρίσκονται ήδη στην Ελλάδα και είναι ρεαλιστικός» σημειώνει ο Μανώλης Στρατάκης, που μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και την Αλεξάνδρα Γούτα, ενόψει του 3ου Φόρουμ της ΗΕΤiΑ.
Προσθέτει ότι η HETiA έχει χωρίσει το σχετικό στρατηγικό της πλάνο σε τρεις φάσεις: κατά την πρώτη, τριετούς διάρκειας, στόχος είναι να μοχλευτούν περίπου 150 εκατ. ευρώ, προερχόμενα κατά το ήμισυ από ιδιωτικά κεφάλαια και κατά το 50% από κρατικές επιχορηγήσεις. Στόχος, σε αυτή τη φάση, είναι η Ελλάδα να διεκδικήσει και να κερδίσει τη δημιουργία ενός από τα Competence Centers (κέντρα ικανοτήτων), για τα οποία η Κομισιόν θα βγάλει στον «αέρα» σχετικό διαγωνισμό το 2024. Μέσα το κέντρο αυτό στόχος είναι να λειτουργεί και Ακαδημία Μικροηλεκτρονικής.
Γιατί χρειάζεται μια τέτοια Ακαδημία; Όπως διευκρινίζει ο πρόεδρος της HETiA, για να αλλάξει το πρόγραμμα σπουδών ενός πανεπιστημίου χρειάζεται πολύς χρόνος κι αυτό είναι παγκόσμια παθογένεια: «Είναι χρονοβόρα διαδικασία και προφανώς η τεχνολογία και οι ανάγκες των εταιρειών τρέχουν πολύ ταχύτερα. Οπότε αυτό που έχουμε προτείνει εμείς είναι, προφανώς σε συνεργασία με τα ελληνικά πανεπιστήμια, να γίνει μια ακαδημία πολύ στοχευμένη, ώστε να μπορούμε να εκπαιδεύσουμε γρήγορα εκατοντάδες μηχανικούς, κάτι που θεωρούμε ικανή και αναγκαία συνθήκη για να έρθουν περισσότερες μεγάλες επενδύσεις στην Ελλάδα. Μάλιστα, η Ακαδημία θα μπορούσε να καλύπτει ανάγκες όχι μόνο εθνικές, αλλά και ευρωπαϊκές».
«Αγκάθι» για όλη την ΕΕ η έλλειψη ανθρώπινου ταλέντου
Σε μια εποχή που οι ημιαγωγοί και τα μικροκυκλώματα βρίσκονται στην «καρδιά» κάθε συσκευής και εξυπηρετούν τις ανάγκες ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης, το ανθρώπινο δυναμικό στον κλάδο τείνει να εξελιχθεί σε «αγκάθι» για την Ευρώπη. H Σαξονία στη Γερμανία, που προσελκύει επενδυτικά κεφάλαια πολλών δισ. για τη δημιουργία εργοστασίων ημιαγωγών, αντιμετωπίζει ένα υπολογίσιμο πρόβλημα: ενώ έχει πολυετή τεχνογνωσία, πιθανώς στα επόμενα χρόνια θα της λείψει το εξειδικευμένο δυναμικό. Μέχρι το 2030 η βιομηχανία ημιαγωγών της Σαξονίας -συν τα ερευνητικά ινστιτούτα, τα τεχνικά πανεπιστήμια και τις τοπικές startups- εκτιμάται ότι θα πρέπει να απασχολήσει 100.000 άτομα, έναντι 76.000 σήμερα, ενώ μεγάλο μέρος του εξειδικευμένου δυναμικού της συνταξιοδοτείται.
Πού βρισκόμαστε στην Ελλάδα; Μπορούμε να κρατήσουμε το εξειδικευμένο δυναμικό στη χώρα, όταν πιθανότατα θα το διεκδικήσουν παραδοσιακές βιομηχανικές δυνάμεις, όπως η Γερμανία, που «διψάνε» για ανθρώπινο ταλέντο; Κατά τον κ. Ζερβάκη η δημιουργία του Κέντρου Δεξιοτήτων και της Ακαδημίας, εφόσον προχωρήσουν, είναι πολύ σημαντικό βήμα, ενώ προς την ίδια κατεύθυνση βοηθά κι η μεγέθυνση του οικοσυστήματος. Το γεγονός ότι μεγάλες πολυεθνικές επενδύουν στην Ελλάδα και υπάρχουν εν εξελίξει συζητήσεις για να έρθουν περισσότερες, λέει, δίδει κίνητρα στους εξειδικευμένους εργαζόμενους να παραμείνουν ή να επιστρέψουν, καθώς υπάρχει οικοσύστημα. Η ύπαρξη οικοσυστήματος δεν σημαίνει μόνο μισθούς, αλλά και δυνατότητα κινητικότητας: αν ένας/μια μηχανικός για κάποιο λόγο δεν είναι ευχαριστημένος σε κάποια εταιρεία στην Ελλάδα, υπάρχει πλέον οικοσύστημα, ώστε να βρει δουλειά σε άλλη εταιρεία στην πατρίδα του, δεν χρειάζεται να ξενιτευτεί. «Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ιδιαίτερα μεγάλη ροή (Ελλήνων) μηχανικών προς το εξωτερικό στο χώρο των μικροκυκλωμάτων» εκτιμά και προσθέτει ότι αν δοθούν τα αναγκαία κίνητρα όχι μόνο θα σταματήσει το brain drain, αλλά θα έρχονται ξένοι να εργαστούν στην Ελλάδα. «Αρκεί να κινηθούμε γρήγορα» λέει και προσθέτει: «Θα πρέπει τώρα να γίνει διαβούλευση, για να αποκτήσουμε εθνική στρατηγική για τα μικροκυκλώματα. Και έπειτα θα πρέπει, πέραν των ευρωπαϊκών προγραμμάτων που θα τρέξουν, να κάνουμε και εθνικό πρόγραμμα».
Οι άλλες δύο φάσεις της πρότασης της HETiA, τετραετούς και τριετούς διάρκειας αντίστοιχα και προϋπολογισμού πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, προβλέπουν τα εξής: η δεύτερη αφορά τη δημιουργία πιλοτικών γραμμών, οι οποίες θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να επεκταθεί σε μια εξειδικευμένη περιοχή της κατασκευής μικρών κομματιών και εξαρτημάτων ημιαγωγών, ώστε σταδιακά ν΄«ακουμπήσει» το κομμάτι της κατασκευής. Στην τρίτη φάση, γύρω στο 2033, η Ελλάδα θα μπορεί ενδεχομένως να διεκδικήσει τη δημιουργία εργοστασίου παραγωγής ημιαγωγών από έναν μεγάλο διεθνή παίκτη: «Τότε το οικοσύστημα πιθανώς θα έχει ήδη “ακουμπήσει” περισσότερους κρίκους της αλυσίδας παραγωγής ημιαγωγών και θα έχει ωριμάσει αρκετά, ώστε ένας μεγάλος παίκτης να κάνει εργοστάσιο μαζικής παραγωγής ημιαγωγών στην Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή δεν είμαστε ώριμοι για κάτι τέτοιο. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν συζητήσεις για να γίνει μελλοντικά, εφόσον υπάρξουν οι αντίστοιχες κρατικές επιχορηγήσεις. Αυτό είναι ξεκάθαρο θέμα πολιτικής πλέον» διευκρινίζει.
Η μεγαλύτερη επένδυση μεταπολεμικά στη Γερμανία και οι κρίσιμες πρώτες ύλες στην Ελλάδα
Χώρες όπως η Γερμανία βάζουν ήδη βαθιά το χέρι στην τσέπη, για να προσελκύσουν τα λεγόμενα fabs ημιαγωγών στο έδαφός τους. «Η (αμερικανική) Intel έχει πει ότι θα κάνει ένα εργοστάσιο στη Γερμανία, ύψους επένδυσης 30 δισεκατομμυρίων, που θα συνιστά τη μεγαλύτερη επένδυση στη χώρα μεταπολεμικά. Από αυτά τα χρήματα, τα 10 δισ. ευρώ θα προέλθουν από (γερμανική) κρατική επιχορήγηση. Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να κάνουμε τέτοιου ύψους επένδυση, δεν είναι ούτε ώριμο ούτε ρεαλιστικό να μιλάμε σήμερα για κατασκευή εργοστασίου στην Ελλάδα. Πρέπει να κάνουμε τα μεγάλα βήματα, δηλαδή να δυναμώσουμε ακόμα πιο πολύ τον σχεδιασμό, να κάνουμε το κέντρο εκπαίδευσης, να δημιουργήσουμε ένα κέντρο χαρακτηρισμού και συσκευασίας ημιαγωγών και πιλοτικές γραμμές, να μεγαλώσει περαιτέρω το οικοσύστημα και να δοθούν κρατικές επιχορηγήσεις».
Σε ποιον από τους τέσσερις κρίκους της παραγωγής ημιαγωγών -σχεδιασμός, κατασκευή, χαρακτηρισμός, συσκευασία- διαθέτει σήμερα τεχνογνωσία η Ελλάδα; Το τοπικό οικοσύστημα έχει αναπτύξει εξειδίκευση στον σχεδιασμό μικροκυκλωμάτων, χάρη σε δύο παράγοντες: στους μηχανικούς πολύ υψηλής ποιότητας που διαθέτει («έχω ταξιδέψει πολύ, έχω δει διάφορα και μπορώ να πω ότι το επίπεδο των Ελλήνων και Ελληνίδων μηχανικών και των ελληνικών πανεπιστημίων είναι πραγματικά πολύ υψηλό») και στο γεγονός ότι ο σχεδιασμός μικροκυκλωμάτων είναι επένδυση σχετικά χαμηλού κόστους, σε αντίθεση με την κατασκευή, για την οποία ένα εργοστάσιο στοιχίζει δισεκατομμύρια. Οι ελληνικές εταιρείες, λοιπόν, χρησιμοποιούν τα διαθέσιμα λογισμικά σχεδίασης για να σχεδιάσουν τα μικροκυκλώματα και σε αυτόν τον κρίκο της αλυσίδας η Ελλάδα είναι δυνατή. Επόμενος κρίκος είναι η κατασκευή του προϊόντος (τα εργοστάσια παραγωγής αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε ποσοστό άνω του 80% σε Ταϊβάν και Κορέα, γεγονός που έχει θορυβήσει τόσο την Ευρώπη, όσο και τις ΗΠΑ, που δεν διαθέτουν αυτάρκεια στα τσιπάκια, το “ιερό δισκοπότηρο” της παγκόσμιας τεχνολογίας και οικονομίας). Ο τρίτος κρίκος είναι ο χαρακτηρισμός και συσκευασία των μικροκυκλωμάτων, χώρος στον οποίο η Ελλάδα θα μπορούσε να μπει και ο τελευταίος η πώληση στις αγορές.
Η Ελλάδα διαθέτει επίσης κρίσιμες πρώτες ύλες για την παραγωγή ημιαγωγών, όπως το γάλλιο και το γερμάνιο, παράγωγα άλλων προϊόντων. Μάλιστα, διαθέτει το γάλλιο σε ποσότητες που θα μπορούσαν να καλύψουν τις ευρωπαϊκές ανάγκες. Για παράδειγμα, η Mytilineos γνωστοποίησε πρόσφατα, σύμφωνα με το Reuters, ότι έχει αναλάβει πιλοτικό έργο για να αξιολογήσει τον οικονομικότερο τρόπο εξαγωγής γαλλίου, με στόχο να παράγει 40-45 μετρικούς τόνους μετάλλου ετησίως, ποσότητα περίπου ίση με την τρέχουσα ζήτηση στην ΕΕ.
Κατά τον κ. Ζερβάκη, αν οι κρίσιμες αυτές πρώτες ύλες όντως κατορθωθεί να εξαχθούν με αποδοτικό τρόπο, αυτό θα δώσει περαιτέρω ώθηση στη βιομηχανία ημιαγωγών της Ελλάδας, λειτουργώντας ως συγκριτικό πλεονέκτημα για να δημιουργηθεί στη χώρα κάποιο από τα επόμενα εργοστάσια παραγωγής, καθώς όσο πιο πολλοί κρίκοι της παραγωγής συνυπάρχουν σε μια χώρα, τόσο δελεαστικότερη γίνεται. Αν δε, η ύπαρξη πρώτων υλών συνδυάζεται με τις απαιτούμενες υποδομές logistics, το πλεονέκτημα μεγαλώνει.
