Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την πρώτη της έκθεση με τίτλο Παρακολούθηση και προοπτικές της μηδενικής ρύπανσης και την τρίτη της έκθεση με τίτλο Προοπτική για καθαρό αέρα, οι οποίες ορίζουν τρόπους για την επίτευξη καθαρότερου αέρα, υδάτων και εδάφους. Σύμφωνα με τις εκθέσεις οι πολιτικές της ΕΕ έχουν συμβάλει στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ρύπανσης από φυτοφάρμακα. Ωστόσο, τα επίπεδα ρύπανσης παραμένουν υπερβολικά υψηλά. Σε άλλους τομείς, όπως η επιβλαβής ηχορύπανση, η ρύπανση από θρεπτικές ουσίες και η παραγωγή αστικών αποβλήτων, η πρόοδος παραμένει στάσιμη. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι απαιτείται μια συνολικά πολύ ισχυρότερη δράση προκειμένου η ΕΕ να επιτύχει τους στόχους της για μείωση της ρύπανσης έως το 2030, μέσω της θέσπισης νέας νομοθεσίας κατά της ρύπανσης και της καλύτερης εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας.
Έως τώρα η Επιτροπή έχει υλοποιήσει ή προχωρήσει και τις 33 δράσεις που εξαγγέλθηκαν στο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση του 2021. Προκειμένου οι δράσεις αυτές να έχουν αποτέλεσμα, η έκθεση ζητεί την ταχεία συμφωνία επί των νομοθετικών προτάσεων για τη μείωση της επιβλαβούς ρύπανσης και την έγκρισή τους, καθώς και τη βελτίωση της εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας σε τοπικό, εθνικό και διασυνοριακό επίπεδο.
Πρόοδος προς την επίτευξη των στόχων για το 2030, αλλά με ακόμη υπερβολικά υψηλά επίπεδα ρύπανσης
Συγκεκριμένα, όπως τονίζεται σε ανακοίνωση της Επιτροπής, η πρόοδος προς την επίτευξη των έξι στόχων «μηδενικής ρύπανσης» είναι ανάμικτη. Η ρύπανση από τα φυτοφάρμακα, τα αντιμικροβιακά και τα θαλάσσια απορρίμματα μειώνεται. Δεν έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος όσον αφορά την ηχορύπανση, τη ρύπανση από τις θρεπτικές ουσίες και τα απόβλητα. Από την άλλη πλευρά, τα συνολικά υψηλά ποσοστά συμμόρφωσης με τα πρότυπα της ΕΕ για τη ρύπανση του πόσιμου νερού και των υδάτων κολύμβησης (>99 % και >93 % αντίστοιχα) είναι ενθαρρυντικά. Για το 2030 μπορούμε να επιτύχουμε τους περισσότερους από τους στόχους, εάν καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες.
Ωστόσο, τα τρέχοντα επίπεδα ρύπανσης εξακολουθούν να είναι υπερβολικά υψηλά: πάνω από το 10 % των πρόωρων θανάτων στην ΕΕ κάθε χρόνο εξακολουθούν να σχετίζονται με την περιβαλλοντική ρύπανση. Αυτό οφείλεται κυρίως στην ατμοσφαιρική ρύπανση, αλλά και στην ηχορύπανση και την έκθεση σε χημικές ουσίες, οι οποίες είναι πιθανό να υποτιμηθούν. Η ρύπανση βλάπτει ομοίως τη βιοποικιλότητα. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών, με επίπεδα πρόωρων θανάτων περίπου 5-6 % στον Βορρά και 12-14 % στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη.
Η Επιτροπή έχει πλέον υλοποιήσει ή σημειώσει πρόοδο και στις 33 από τις δράσεις που εξαγγέλθηκαν στο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση του 2021. Προκειμένου να έχουν αντίκτυπο, η έκθεση ζητεί την ταχεία συμφωνία και έγκριση των νομοθετικών προτάσεων για τη μείωση της επιβλαβούς ρύπανσης, καθώς και τη βελτίωση της εφαρμογής της υφιστάμενης νομοθεσίας σε τοπικό, εθνικό και διασυνοριακό επίπεδο. Ειδικότερα, διαπιστώνει ότι, εάν η ΕΕ εφαρμόσει όλα τα σχετικά μέτρα που προτείνει η Επιτροπή, ο αριθμός των πρόωρων θανάτων λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης θα μειωθεί πάνω από 70 % το 2030 σε σύγκριση με το 2005, με τα οφέλη των μέτρων για καθαρό αέρα να υπερβαίνουν το κόστος και να οδηγούν σε συνολική αύξηση του ΑΕΠ. Η έκθεση επισημαίνει, επίσης, τη σημασία της προώθησης παγκόσμιων πρωτοβουλιών και της στήριξης των τρίτων χωρών στις προσπάθειές τους για τη μείωση της ρύπανσης.
Τη νέα έκθεση υποστηρίζει διεξοδική ανάλυση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος όσον αφορά το σκέλος της παρακολούθησης, ενώ το Κοινό Κέντρο Ερευνών παρείχε την έρευνα που αποτέλεσε τη βάση του σκέλους των προοπτικών. Τα κύρια πορίσματα της τρίτης προοπτικής για καθαρό αέρα συμπεριλήφθηκαν επίσης στην έκθεση για την παρακολούθηση και τις προοπτικές μηδενικής ρύπανσης. Η διαδικτυακή αξιολόγηση της παρακολούθησης της μηδενικής ρύπανσης, η οποία εκπονήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, παρέχει οριζόντια αξιολόγηση της ρύπανσης με επίκεντρο τα θέματα της παραγωγής και της κατανάλωσης, της υγείας και των οικοσυστημάτων.
Η ρύπανση είναι η μεγαλύτερη περιβαλλοντική αιτία πολλών νόσων και πρόωρων θανάτων, ιδίως μεταξύ των παιδιών, των ατόμων με ορισμένες παθήσεις και των ηλικιωμένων. Η ρύπανση αποτελεί επίσης μία από τις πέντε κύριες απειλές για τη βιοποικιλότητα.
Στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση, η Επιτροπή δρομολόγησε εννέα εμβληματικές πρωτοβουλίες και 33 ειδικές δράσεις για την πρόληψη και τη μείωση της ρύπανσης, με πιο πρόσφατη τη δέσμη μέτρων μηδενικής ρύπανσης για καθαρότερο αέρα και νερό.
Όλες οι εκθέσεις θα συζητηθούν κατά την επικείμενη διάσκεψη των ενδιαφερόμενων μερών για μηδενική ρύπανση σήμερα, στις 14 Δεκεμβρίου 2022.
Δηλώσεις
«Για να εξαλειφθεί η επιβλαβής ρύπανση, πρέπει να εντείνουμε τη δράση μας σήμερα. Πληρώνουμε ήδη τη ρύπανση, με φόρους, την υγεία μας και ανθρώπινες ζωές. Όσο περισσότερο καθυστερούμε να μειώσουμε τη ρύπανση, τόσο υψηλότερο είναι το κόστος για την κοινωνία. Η πρώτη έκθεση παρακολούθησης της μηδενικής ρύπανσης μάς δείχνει ότι τα οφέλη από τον καθαρό αέρα, το νερό και το υγιές έδαφος είναι πολύ μεγαλύτερα από το κόστος της επένδυσης» τόνισε ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, Φρανς Τίμερμανς.
«Η πρώτη έκθεση παρακολούθησης μηδενικής ρύπανσης του ΕΟΠ δείχνει ότι η Ευρώπη σημειώνει πρόοδο όσον αφορά τη μείωση και την πρόληψη της ρύπανσης σε βασικούς τομείς, όπως ο αέρας, τα ύδατα κολύμβησης και το πόσιμο νερό, ενώ χρησιμοποιεί λιγότερο επικίνδυνα φυτοφάρμακα. Ωστόσο, προκειμένου να υλοποιήσουμε το όραμά μας για το 2050, χρειαζόμαστε πρόοδο όσον αφορά τη μείωση των πλεοναζουσών θρεπτικών ουσιών στο περιβάλλον και των επιπτώσεων του θορύβου και των χημικών ουσιών στην υγεία, καθώς και τον έγκαιρο εντοπισμό αναδυόμενων ζητημάτων» δήλωσε ο εκτελεστικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, Χανς Μπρούινικς.
«Σήμερα παρουσιάζουμε τα αδιάσειστα στοιχεία που μας ωθούν να αναλάβουμε φιλόδοξη δράση για τη μείωση της ρύπανσης. Οι εκθέσεις δείχνουν ότι η φιλοδοξία της ΕΕ για μηδενική ρύπανση είναι ρεαλιστική και εφικτή, αλλά μόνο εάν επιταχύνουμε αφενός την έγκριση νομοθετικών προτάσεων και αφετέρου την εφαρμογή της ισχύουσας ενωσιακής νομοθεσίας για τη ρύπανση. Ελπίζω επίσης ότι οι σημερινές εκθέσεις θα βοηθήσουν τους εταίρους μας ανά την υφήλιο να συμφωνήσουν σε εξίσου φιλόδοξους στόχους στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων διαπραγματεύσεων της COP15 για τη βιοποικιλότητα» σημείωσε από την πλευρά του ο επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους.
