Τα μέλη της ΕΕ είναι πάλι αντιμέτωπα με τον επταετή προϋπολογισμό τους και το σχέδιο ανάκαμψης του κορονωϊού, καθώς η Ουγγαρία και η Πολωνία προσπαθούν να μπλοκάρουν τις διατάξεις που εμπλέκουν τις πληρωμές με την τήρηση του κράτους δικαίου.
Ας δούμε εδώ τί διακυβεύεται και πώς οι Βρυξέλλες θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τη νέα κρίση.
Ποιο είναι το πρόβλημα?
Ο προϋπολογισμός και το σχέδιο ανάκαμψης πρέπει να συμφωνηθούν ομόφωνα μεταξύ των 27 κρατών μελών της ΕΕ, αλλά η Ουγγαρία και η Πολωνία τους κρατούν «ομήρους» λόγω του ολοκαίνουργιου «μηχανισμού κράτους δικαίου».
Σύμφωνα με αυτό το καθεστώς, τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα παρακρατούνται από χώρες που παραβιάζουν τα πρότυπα της ΕΕ σε τομείς όπως η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και τα θεμελιώδη δικαιώματα.
Τόσο η Βουδαπέστη όσο και η Βαρσοβία συγκρούονται τακτικά με τις Βρυξέλλες και τους Ευρωπαίους δικαστές σε αυτούς ακριβώς τους τομείς.
Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν θέλει να αποφύγει να γίνει στόχος για παραβιάσεις του κράτους δικαίου πριν από τις εκλογές την άνοιξη του 2022, και παραπονέθηκε ότι το νέο καθεστώς συνιστά «εκβιασμό» από μια «φιλο-μεταναστευτική» ΕΕ.
Εν τω μεταξύ, η Βαρσοβία βλέπει την απόπειρα επιβολής κανόνων σε όλη την ΕΕ ως παραβίαση της κυριαρχίας της, χαρακτηρίζοντας τον μηχανισμό «δικτατορία» από ισχυρότερα κράτη μέλη.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι;
Η Ουγγαρία και η Πολωνία θα είναι μεταξύ των μεγαλύτερων καθαρών δικαιούχων του νέου προϋπολογισμού της ΕΕ – ακριβώς τη στιγμή που αισθάνονται την πλήρη δύναμη του οικονομικού αντίκτυπου της πανδημίας κορονωϊού.
Το 2019, Ευρωπαϊκά κονδύλια ύψους 3,3% του πολωνικού ΑΕΠ διατέθηκαν στη Βαρσοβία και το αντίστοιχο του 4,5% του ουγγρικού ΑΕΠ στη Βουδαπέστη.
Η Ιταλία και η Ισπανία θα κερδίσουν τα περισσότερα από το σχέδιο ανάκαμψης από τον ιό, αλλά η Πολωνία θα εξακολουθήσει να βάζει να βάζει στη τσέπη επιχορηγήσεις και δάνεια 63,8 δισεκατομμυρίων ευρώ, και η Ουγγαρία 16,7 δισεκατομμύρια ευρώ.
Μόνο οι επιχορηγήσεις του σχεδίου θα προωθήσουν την αύξηση του Πολωνικού ΑΕΠ κατά μία έως δύο εκατοστιαίες μονάδες ετησίως από το 2022, εκτιμά ο επικεφαλής αναλυτής της ING Bank Slaski, Rafal Benecki.
Πώς θα σπάσει το αδιέξοδο;
Η Γερμανία κατέχει την εκ περιτροπής εξάμηνη προεδρία της ΕΕ, κάτι που της δίνει το προβάδισμα στην εξεύρεση ενός συμβιβασμού.
Το μπλοκάρισμα του προϋπολογισμού είναι πιθανό να συζητηθεί την Πέμπτη σε τηλεδιάσκεψη μεταξύ ηγετών, που καλούνται να συζητήσουν την κρίση Covid-19.
Αρκετά κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν ήδη αποκλείσει την υποχώρηση στις προϋποθέσεις του κράτους δικαίου του σχεδίου ανάκαμψης.
Σε Ουγγαρία και Πολωνία θα μπορούσαν να προσφερθεί μια μη-δεσμευτική πολιτική δήλωση, με την οποία θα ξεκαθαρίζεται ότι δεν θα χρησιμοποιηθεί ο μηχανισμός του κράτους δικαίου παρά μόνο σε περίπτωση σοβαρών παραβιάσεων, πρότεινε η ερευνητής του Ινστιτούτου Jacques Delors, Eulalia Rubio.
Εναλλακτικά, τα δύο κράτη θα μπορούσαν να στριμωχτούν σε περίπτωση που οι άλλες χώρες υιοθετήσουν το σχέδιο για το κράτος δικαίου, το οποίο – σε αντίθεση με τον προϋπολογισμό – δεν απαιτεί ομοφωνία, αλλά μόνο μια «ειδική πλειοψηφία» από τους 27 αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων.
«Αυτό θα απαιτούσε λίγο πολιτικό θάρρος και ρίσκο ότι οι απειλές τους δεν θα είναι αξιόπιστες» για το μπλοκάρισμα του προϋπολογισμού, είπε η Ρούμπιο.
Εν τω μεταξύ, θα ήταν δύσκολο να γίνει το σχέδιο ανάκαμψης μια διακυβερνητική συμφωνία που παρακάμπτει τις δομές της ΕΕ και το βέτο της Πολωνίας-Ουγγαρίας, κρίνει η ίδια.
Θα εξαντληθούν τα χρήματα της ΕΕ;
Η ΕΕ μπορεί να λειτουργήσει με προϋπολογισμό έκτακτης ανάγκης εάν τα 1,074 τρισεκατομμύρια ευρώ που έχουν προγραμματιστεί για το 2021-27 δεν εγκριθούν έως το τέλος του έτους.
Σε αυτήν την περίπτωση, θα επιτρέπεται να δαπανά το ένα δωδέκατο του συνολικού προϋπολογισμού 2020 κάθε μήνα (δωδεκαρτημόριο).
Αλλά τότε ορισμένα μόνο προγράμματα θα συνεχιστούν, συμπεριλαμβανομένων των γεωργικών επιδοτήσεων.
Δεν θα υπάρχουν όμως μετρητά για το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus, ούτε για την έρευνα ή για βοήθεια σε μειονεκτικές περιοχές.
Και ο προϋπολογισμός συνδέεται με το σχέδιο ανάκαμψης, του οποίου η πυροσβεστική δύναμη των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, που χρηματοδοτείται από τον πρώτο στο είδος του κοινό δανεισμό μεταξύ των κρατών μελών, πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα στις Βρυξέλλες και στη συνέχεια από τα εθνικά κοινοβούλια.
[Ρεπορτάζ EurActiv-AFP. Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στην EurActiv.com και στην ελληνική EurΑctiv και αναδημοσιεύεται στο economix.gr στα πλαίσια της συνεργασίας περιεχομένου των δύο ΜΜΕ. Επιμέλεια στα Ελληνικά Θοδωρής Καραουλάνης]
