Ενώ το ΥΠΕΝ έχει θέσει σε διαβούλευση το νομοσχέδιο για τον εκσυγχρονισμό της χωροταξικής και πολεοδομικής μεταρρύθμισης, μία έμπνευση του υφυπουργού Δημήτρη Οικονόμου κινδυνεύει να τινάξει στον αέρα τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας. Και αυτό γιατί ενώ στο ΥΠΕΝ θέλουν να φτιάξουν τον νέο θεσμό της Ψηφιακής Τράπεζας Γης και της Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης, αποφασίζουν (για τα «μάτια του ΣτΕ», υποτίθεται…) να καταργήσουν την πρόβλεψη του νόμου για δήλωση και μετέπειτα νομιμοποίηση για τα μεγάλα και παντελώς αυθαίρετα που έχουν δηλωθεί από το 2011 μέχρι και σήμερα – και θα δηλώνονται και μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου με τις τελευταίες διατάξεις Χατζηδάκη!
Το θέμα ανέδειξε από την πλευρά της ανασφάλειας που δημιουργείται στους ιδιοκτήτες ακινήτων η εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ και ο δημοσιογράφος Προκόπης Γιόγακας σε ρεπορτάζ την Πέμπτη 6 Αυγούστου. Μάλιστα κάποιοι στους διαδρόμους του ΥΠΕΝ, έχοντας προφανώς πλήρη άγνοια κινδύνου και έλλειψη πολιτικού αισθητηρίου, πανηγύριζαν διότι υποτίθεται ότι το ρεπορτάζ έδειχνε ότι η κυβέρνηση είναι ανένδοτη στο θέμα των αυθαιρέτων! Λες και η πολιτική δήλωσης, καταγραφής και αντιμετώπισης της αυθαίρετης δόμησης είναι πολιτική κάποιων άλλων και όχι της Νέας Δημοκρατίας – με το νόμο 4178 του 2013, με τη σφραγίδα του Σταύρου Καλαφάτη και του Αντώνη Σαμαρά, του μόνου νόμου περί αυθαιρέτων που κρίθηκε συνταγματικά ανεκτός από το ΣτΕ μετά από εκείνον του αείμνηστου Αντώνη Τρίτση το 1983.
Το πρόβλημα δημιουργείται από την αλλαγή των διατάξεων του νόμου 4495 του 2017, που εισηγήθηκε ο Γιώργος Σταθάκης αλλά αποτελεί πιστή αντιγραφή των διατάξεων του νόμου 4178 (αν τόλμαγε, ας άλλαζε την καρδιά του συνταγματικού νόμου αυθαιρέτων….). Η σημερινή κυβέρνηση, αντί να επιλέξει τον δρόμο νέας διάταξης με βάση τις άλλες αλλαγές που κάνει, προωθεί αλλαγή του άρθρου για τις κατηγορίες αυθαιρέτων και τη δήλωσή τους! Και το πρόβλημα εντοπίζεται ειδικά στην κατηγορία 5, δηλαδή στα παντελώς αυθαίρετα κτίσματα και σε όσα έχουν μεγάλες υπερβάσεις δόμησης – κάλυψης – ύψους – όγου, πάνω από το 40% (κατά βάση) από την άδεια οικοδομής.
Με βάση όσα ισχύουν μέχρι τώρα και τα τέλη Σεπτεμβρίου, όσοι έχουν ένα παντελώς αυθαίρετο κτίσμα (ή μεγάλη υπέρβαση) οφείλουν (με ποινή κατεδάφισης και πλήρους αδυναμίας οποιασδήποτε μεταβίβασης ή αξιοποίησης) να το δηλώσουν και θα ανασταλούν όλες οι κυρώσεις για περίοδο 30 ετών, αλλά μέχρι τότε το κράτος οφείλει να έχει ολοκληρώσει τον πολεοδομικό σχεδιασμό και αν μπορεί, με βάση την κατάσταση κάθε περιοχής, κάθε αυθαίρετο θα νομιμοποιηθεί με ξεχωριστή εξατομικευμένη διαδικασία, εξαγορά του συντελεστή δόμησης που του λείπει και υπό την προϋπόθεση ότι ο σχεδιασμός επιτρέπει εκεί ακριβώς που βρίσκεται το ακίνητο τη χρήση και τη δόμηση.
Από όλα αυτά λοιπόν, που το ΣτΕ έκρινε ήδη ως σύμφωνα με το Σύνταγμα, το ΥΠΕΝ αφαιρεί όλες τις προϋποθέσεις και τη δυνατότητα μελλοντικής (σε 30 χρόνια…) νομιμοποίησης αλλά και την υποχρέωση να είναι συμβατή με τον σχεδιασμό! Δηλαδή αναιρεί τη βασική περιβαλλοντική πρόβλεψη του νόμου για τα παντελώς αυθαίρετα. Και αυτό το κάνει με αλλαγή της υφιστάμενης διάταξης, δηλαδή με εκ των υστέρων αλλαγή των όρων υπαγωγής στο νόμο όσων πείσθηκαν από το κράτος τα τελευταία 9 χρόνια και δήλωσαν τα αυθαίρετά τους!
Ειλικρινά είναι να απορεί κανείς για την έπαρση και την αλαζονεία ορισμένων στο ΥΠΕΝ που θεωρούν ότι είναι πιο καταρτισμένοι, πιο ειδικοί, πιο σχετικοί από τον Αντώνη Τρίτση (που έβαλε όρο ολοκλήρωσης του πολεοδομικού σχεδιασμού για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων, σε εκτελεστικό του Συντάγματος νόμο) αλλά και από όσους πέρασαν από το συγκεκριμένο υπουργείο από το 2013 έως σήμερα που υπηρέτησαν τις προβλέψεις του ν. 4178 και της συνέχειάς του. Αλλά ακόμη και από το Συμβούλιο της Επικρατείας που δέχθηκε το νόμο 4178 ακριβώς επειδή προέβλεπε, ως προϋπόθεση για την οριστική νομιμοποίηση, την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού, την εξατομικευμένη κρίση της διοίκησης για το κάθε ακίνητο με βάση τη μεταφορά συντελεστή δόμησης σε αυθαίρετα σε συνδυασμό με την επιβάρυνση κάθε περιοχής και τις ζώνες υποδοχής συντελεστή δόμησης.
Παράλληλα, η προσπάθεια νομοθέτησης διάταξης που αντιβαίνει τη βασική συνταγματική αρχή της «δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του διοικούμενου προς τη διοίκηση» τεκμαίρεται αυταπόδεικτα από την απλή σύγκριση των κειμένων….
Δημοσιονομική βόμβα
Το economix.gr αποκαλύπτει σήμερα ότι η έμπνευση αυτή του ΥΠΕΝ είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσει δημοσιονομική βόμβα στον κρατικό προϋπολογισμό. Και αυτό γιατί ήδη με τους νόμους 4014, 4178 και 4495 έχουν γίνει περίπου 2,5 εκατομμύρια δηλώσεις ακινήτων (με ή χωρίς αυθαιρεσία), έχουν εισπραχθεί πάνω από 2,5 δις ευρώ σε παράβολα και πρόστιμα αυθαιρέτων και εκκρεμούν περίπου 2,2 δις ευρώ σε δόσεις των προστίμων για τους επόμενους μήνες και χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος δηλώσεων αυθαιρέτων που διαχειρίζεται το ΤΕΕ, πάνω από 550 χιλιάδες ακίνητα ανήκουν στην κατηγορία 5, δηλαδή στα παντελώς αυθαίρετα ή αυθαίρετα με μεγάλες αυθαιρεσίες που τώρα αλλάζει τις διατάξεις το ΥΠΕΝ.
Σημειώνουμε ότι από τους τρεις νόμους ο πρώτος (4014, του Γιώργου Παπακωνσταντίνου επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ – ΓΑΠ, το 2011, που είχε μόνο ένα άρθρο ως αναφορά στα αυθαίρετα) κρίθηκε αντισυνταγματικός σε ό,τι αφορούσε τα αυθαίρετα. Ο νόμος όμως 4178 του 2013, που ήταν ολοκληρωμένος για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης, με κατηγοριοποίηση αυθαιρέτων, ηλεκτρονικά εργαλεία εντοπισμού και εξατομικευμένη κρίση επί κάθε ακινήτου, με ενίσχυση της κόκκινης γραμμής για την αυθαίρετη δόμηση του Ιούλιου του 2011, κρίθηκε συνταγματικά ανεκτός από το ΣτΕ. Ο νόμος Καλαφάτη προέβλεπε και μεταφορά – συμπλήρωση των δηλώσεων του 4014 για να καλυφθούν συνταγματικά και εκείνες οι δηλώσεις που είχαν ήδη γίνει. Ο νόμος 4495 του Γιώργου Σταθάκη δεν έχει κριθεί ακόμη από το ΣτΕ για τις διατάξεις περί αυθαιρέτων – κυρίως επειδή αποτελεί αντιγραφή του 4178 και κανείς δεν έκανε προσφυγή αφού είχε ήδη κριθεί.
Με τις νέες διατάξεις, το ΥΠΕΝ διακινδυνεύει νέες προσφυγές στο ΣτΕ, αφού αλλάζει την καρδιά, την ουσία, του νόμου 4495 πλέον και αφαιρεί τις προϋποθέσεις πολεοδομικού σχεδιασμού ειδικά και μόνο για τα μεγάλα αυθαίρετα!
Νομικοί κύκλοι που μίλησαν στο economix σημειώνουν την αστοχία, αν υπερψηφισθεί όπως έχει η διάταξη του ΥΠΕΝ, καθώς τυχόν προσφυγή (από τις δεκάδες που θα μπορούσαν καθώς βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη δικαστικές διαμάχες αντιδίκων, γειτόνων, οικογενειών κυρίως για περιουσιακά ζητήματα κλπ) με την επίκληση της αλλαγής αυτής, σίγουρα θα φέρει διαφορετικού περιεχομένου απόφαση του ΣτΕ, αφού πλέον θα κριθεί αν είναι συνταγματική μόνο η εξαίρεση από κατεδάφιση – αφού δεν έχει μείνει καμία άλλη προϋπόθεση σχεδιασμού και εξατομικευμένη κρίση. Αυτό μοιραία, με βάση τη νομολογία του ΣτΕ, θα φέρει νέα κρίση αντισυνταγματικότητας, και έτσι οι πολίτες που έχουν δηλώσει αυθαίρετα κατηγορίας 5 (τουλάχιστον…) είναι πιθανότατο ότι θα μπορούν να διεκδικήσουν από το κράτος επιστροφή (και ίσως εντόκως…) των χρημάτων που έχουν καταβάλει! Δημιουργώντας ένα τεράστιο δημοσιονομικό πρόβλημα στο Κράτος!
Ας σημειώσουμε εδώ ότι τα χρήματα από τα αυθαίρετα δεν χρησιμοποιούνται, με βάση τη νομολογία του ΣτΕ και τις προβλέψεις του νόμου, για κανέναν άλλο σκοπό πέρα από έργα περιβαλλοντικού ισοζυγίου – περιβαλλοντικής αναβάθμισης από τις επιπτώσεις της αυθαίρετης δόμησης. Παραμένουν σε ειδικό λογαριασμό και συνυπολογίζονται ως έσοδα για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων (έλλειμμα και χρέος) αλλά δεν χρησιμοποιούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Μόνο κάθε χρόνο 2,5% των εσόδων διατίθενται από το Πράσινο Ταμείο για έργα περιβαλλοντικού ισοζυγίου (αποτελούν την πλειοψηφία του ετήσιου προϋπολογισμού του φορέα) έως ότου τελειώσει η δέσμευση της χώρας σε Μακροπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Πολιτικής (αυτή τη στιγμή το 2023) όπως προβλέπει η συμφωνία με τους δανειστές. Έτσι, τυχόν δικαστική απόφαση (ή αποφάσεις…) για την επιστροφή χρημάτων θα δημιουργήσουν τεράστιο πρόβλημα στους δείκτες του Κρατικού Προϋπολογισμού, θα μειώσουν τα διαθέσιμα χρήματα που έχει το ΥΠΕΝ μέσω Πράσινου Ταμείου για πράσινα έργα και θα φέρει ξανά στο τραπέζι το ΥΠΟΙΚ με τους δανειστές για προσαρμογή του προγράμματος της Ελληνικής Οικονομίας. Πολύ μεγάλη οικονομική επίπτωση, λοιπόν, για μια έμπνευση αμφιβόλου αποτελεσματικότητας κάποιων «επαϊόντων» του ΥΠΕΝ…
Βαθύ ιδεολογικό και πολιτικό πρόβλημα
Και δεν είναι μόνο το οικονομικό πρόβλημα που δημιουργείται. Η προσπάθεια αυτή του ΥΠΕΝ δημιουργεί μείζον ιδεολογικό και πολιτικό πρόβλημα. Διότι η «κοροϊδια» των πολιτών που πείστηκαν ότι το κράτος θα τηρήσει τις δεσμεύσεις του, η αναδρομική αλλαγή διατάξεων, η ανασφάλεια δικαίου που προκύπτουν αποτελούν τον αντίποδα του κράτους δικαίου και της φιλελεύθερης ιδεολογίας που πρεσβεύει η ΝΔ. Είναι απορίας άξιον πως ένας συνεπής στη φιλελεύθερη ιδεολογία πολιτικός, όπως ο Κωστής Χατζηδάκης, παρασύρεται τόσο εύκολα από κεντροαριστερές – και υποτίθεται «τεχνοκρατικές» – αναλύσεις που βρίσκονται είτε πιο κάτω στο υπουργείο του (πχ Δημήτρης Οικονόμου) είτε αλλού στην κυβέρνηση (πχ Άκης Σκέρτσος, που επιχειρηματολογεί υπέρ του νομοσχεδίου σε αριστερές εφημερίδες), σύμφωνα με τις οποίες ο «σκοπός αγιάζει τα μέσα», και οι νόμοι προσαρμόζονται στις επιδιώξεις των πολιτικών. Εν τέλει, για αυτό δεν κατηγορεί εδώ και χρόνια η ΝΔ τον ΣΥΡΙΖΑ; Για εργαλειοποίηση των θεσμών; Ίδιοι και όμοιοι έγιναν μέσα σε λίγους μήνες, άραγε;
Στο δρόμο της θεσμικής εκτροπής
Και δεν είναι μόνο ιδεολογικοπολιτικό ζήτημα, είναι και θέμα δημοκρατίας που δημιουργείται. Όχι για τα αυθαίρετα φυσικά, που αποτελούν παράνομη δόμηση με την ανοχή και με ευθύνη του κράτους, αλλά για το σκεπτικό που αναπτύσσει το ΥΠΕΝ, η οποία υπονοεί παρασκηνιακή συνεννόηση με το ΣτΕ εκ των προτέρων…
Διότι επισήμως το ΥΠΕΝ διακυρρήσει ότι προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του ΣτΕ (αναφέρεται στη νομολογία για μεταφορά συντελεστή δόμησης) – ξεχνώντας την απόφαση του ΣτΕ για τον 4178. Ανεπίσημα όμως από την Αμαλιάδος – και αυτό είναι η βάση της έπνευσης του υφυπουργού – κυρίως τονίζουν ότι έπρεπε να θυσιαστούν τα αυθαίρετα για να δουλέψει ο θεσμός της μεταφοράς συντελεστή δόμησης. Και λένε ότι με την αφαίρεση των αυθαιρέτων από την κατηγορία των ακινήτων που υποδέχονται συντελεστή δόμησης το ΣτΕ δεν θα έχει πρόβλημα με τον νέο θεσμό. Ξεχνούν ωστόσο ότι καταργούν και την προϋπόθεση ολοκλήρωσης του πολεοδομικού σχεδιασμού για την κρίση επί των αυθαιρέτων κατηγορίας 5…
Και είναι στο δρόμο της θεσμικής εκτροπής όσοι από το ΥΠΕΝ κυκλοφορούν τέτοιες φήμες διότι δεν έχει καμία δουλειά η κυβέρνηση να συνομιλεί με το ΣτΕ επί της νομοθετικής της πρωτοβουλίας. Το ΣτΕ είναι διοικητικό, ακυρωτικό δικαστήριο, κρίνει δηλαδή της πράξεις της διοίκησης, ενώ η νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης ανήκει στο κομμάτι της νομοθετικής εξουσίας της Πολιτείας. Κοινώς, στο ΥΠΕΝ δεν φαίνεται να ξέρουν πολλά από διαχωρισμό των εξουσιών – για φιλελεύθερη αστική δημοκρατία το ψάχνουμε ακόμη…
Αλλά και κάτι ακόμη: αλήθεια, με ποιους από το ΣτΕ μπορεί να έχει συζητηθεί κάτι, οι οποίοι μάλιστα «ξεχνούν» την απόφαση για τον 4178 με το συγκεκριμένο σκεπτικό, που ανέπτυξε ο Σύμβουλος κ. Βασιλειάδης, με πρόεδρο του 5ου Τμήματος τον μέχρι πρότινος πρόεδρο του ΣτΕ κ. Α. Ράντο (και μειοψηφούσα, τότε, στην Ολομέλεια, τη νυν Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Α. Σακελλαροπούλου); Και είναι δυνατόν να υπάρχει ένα παράκεντρο εκτελεστικής-δικαστικής εξουσίας που αντικαθιστά την νομοθετική; Δεν είναι αυτό ο ορισμός της εκτροπής από το Σύνταγμα; Για συνεννοήσεις με δικαστικούς δεν κατηγορεί επί μήνες η ΝΔ τον ΣΥΡΙΖΑ;
ΥΓ: που ήσουν, δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν κρατούσες… Αν δεν μας κάνει ο νόμος, τον αλλάζουμε – δάσκαλος να σου πετύχει….
