Κοινή αποδοχή από το σύνολο των κατασκευαστικών ομίλων συναντούν οι πρότυπες προτάσεις (unsolicited proposals -USP), το εργαλείο χρηματοδότησης και υλοποίησης νέων έργων υποδομής, που αποτελεί βασικό τμήμα των αξόνων στρατηγικής προτεραιότητας του νέου υπουργού Υποδομών Κώστα Αχ. Καραμανλή.
Η ελληνική αγορά είχε ακούσει, για πρώτη φορά, τον όρο από τα χείλη του Αναστάσιου Καλλιτσάντση, διευθύνοντα συμβούλου της Ελλάκτωρ σε τοποθέτησή του στο 4ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, την περασμένη άνοιξη.
Οι πρότυπες προτάσεις
Ο όρος μεταφράζεται ως «αυτόκλητες προτάσεις» αλλά στην ορολογία αποδίδεται ως «πρότυπες προτάσεις» ή ως «προτάσεις καινοτομίας». Τον τελευταίο όρο έχει επιλέξει η ΝΔ στο πρόγραμμά της.
Τι είναι όμως, οι unsolicited proposals; Σύμφωνα με όσα είχε αναφέρει ο κ. Καλλιτσάντσης, ο ιδιώτης διαμορφώνει μία πρόταση για ένα έργο που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν εντάσσεται στον κρατικό σχεδιασμό.
Έστω, για παράδειγμα, ότι ο προτείνων έχει καταλήξει σε ένα έργο υποδομής ανταποδοτικό, με σαφή αναπτυξιακά πλεονεκτήματα, το οποίο είναι χρηματοδοτήσιμο από ιδιωτικά κεφάλαια και διεθνείς χρηματαγορές. Παρόλ’ αυτά, δεν έχει ενταχθεί στις προτεραιότητες της δημόσιας διοίκησης. Μετά από μία συγκεκριμένη διαδικασία, ο προτείνων μπορεί να υποβάλει σε ειδική υπηρεσία του αρμόδιου Υπουργείου που θα είναι επιφορτισμένη με την αξιολόγηση πρότυπων προτάσεων, μία προκαταρκτική προμελέτη βιωσιμότητας – σε συνεργασία και με οικονομικό σύμβουλο – καθώς κι ένα οδικό χάρτη με όλα τα στάδια. Ένα σχέδιο χρηματοδότησης, το οποίο μπορεί να προβλέπει ακόμα και μηδενική συμβολή από το κράτος.
Στη συνεχεία, εφόσον η αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου κρίνει πως η πρότυπη πρόταση εναρμονίζεται με το αναπτυξιακό πρόγραμμα της χώρας στον τομέα των Υποδομών και δημιουργεί οφέλη, μπορεί να ζητήσει από τον προτείνοντα να την εξειδικεύσει, υποβάλλοντας προμελέτες και αναλυτικό οδικό χάρτη, καθώς και επιστολές δέσμευσης από χρηματοδοτικούς οργανισμούς. Ακολούθως, το υπουργείο δρομολογεί μία διαγωνιστική διαδικασία η οποία θα διεξαχθεί με βάση το νόμο για τα ΣΔΙΤ ή και τις παραχωρήσεις. Να διευκρινίσουμε ότι μία πρότυπη πρόταση οδηγεί, κατά βάση, στη συμβασιοποίηση είτε ως ΣΔΙΤ είτε ως παραχώρηση ενός έργου υποδομής.
Τι ισχύει όμως, εάν μειοδότης ανακηρυχθεί όχι αυτός που έχει καταθέσει την πρότυπη πρόταση, αλλά κάποιος ανταγωνιστής του; Στην περίπτωση αυτή είτε ο ανάδοχος του έργου αναλαμβάνει να αποζημιώσει τον προτείνοντα για το κόστος των μελετών και της προπαρασκευής, είτε στον προτείνοντα προσφέρονται άλλα κίνητρα όπως π.χ. δικαίωμα προαίρεσης. Έχει, δηλαδή, τη δυνατότητα να αναλάβει το έργο αν είναι διατεθειμένος να δώσει την ίδια προσφορά με αυτή που αναδείχθηκε ως μειοδότρια στο διαγωνισμό από τον ανταγωνιστή του.
Η διεθνής εμπειρία
Παρότι η πρακτική των πρότυπων προτάσεων εφαρμόζεται διεθνώς, σε τουλάχιστον 15 χώρες (Ιταλία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Χιλή, Κολομβία, Φιλιππίνες κτλ), δεν έχει γλυτώσει από τα βέλη της κριτικής. Ίσως και βάσιμης, ως ένα βαθμό, καθώς η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι αριθμός έργων που προέρχονται μέσω USP απορροφούν πόρους από το στρατηγικό σχεδιασμό της κυβέρνησης και στερούνται διαφάνειας. Γι’ αυτό έχει δημιουργήσει ειδικό οδηγό καλών πρακτικών, με την Παγκόσμια Τράπεζα να αναφέρει ότι μία πρότυπη πρόταση, που στηρίζεται σε δικλείδες ασφαλείας και διαφάνειας, μπορεί να ενθαρρύνει ιδιώτες επενδυτές να προτείνουν καινοτόμες λύσεις.
Παράλληλα, στην αρχική φάση της εκτίμησης βιωσιμότητας ενός project, μέσω μίας πρότυπης πρότασης, δίνεται η δυνατότητα στην κυβέρνηση να προσδιορίζει, με μεγαλύτερη ευκολία, ποια είναι η βέλτιστη μέθοδος για ένα έργο υποδομής.
Εν γένει, το οφέλη των πρότυπων προτάσεων είναι περισσότερα από τα πιθανά μειονεκτήματα, τα οποία θα μπορούσαν να ελαχιστοποιηθούν, εάν τηρηθούν, όπως αναφέρει η Παγκόσμια Τράπεζα, συγκεκριμένες αρχές, όπως:
-η υπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος
-το κριτήριο της οικονομικής αποδοτικότητας
-η χρηματοοικονομική βιωσιμότητα
-η εύλογη τιμολόγηση ενός έργου με βάση τους όρους της αγοράς
-η διαφάνεια και η λογοδοσία και
-η εναρμόνιση των διαδικασιών μεταξύ των Συμπράξεων Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) και των πρότυπων προτάσεων.
