Πηγή Εικόνας: wikimedia commonsΟ κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με μία εντεινόμενη κρίση, της έλλειψης νερού και οι αστικές περιοχές βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτής της κρίσης. Σήμερα, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε αστικές περιοχές όπου η ζήτηση για νερό υπερβαίνει συχνά την προσφορά. Μέχρι το 2050, καθώς ο αριθμός των κατοίκων των πόλεων αυξάνεται ραγδαία, η ζήτηση αναμένεται να αυξηθεί κατά 80%.
Καθώς αυξάνονται οι πιέσεις, όπως οι ξηρασίες, η γήρανση των υποδομών και η ταχεία αστικοποίηση, ένας αυξανόμενος αριθμός αστικών κέντρων μετατρέπει αυτές τις προκλήσεις σε ευκαιρίες με τον σωστό συνδυασμό διακυβέρνησης, επενδύσεων και συνεργασίας.
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, μέσω του Water Futures δημοσίευσε το 2025 μια λευκή βίβλο. Μεταξύ των προτεινόμενων τρόπων δράσης, ο σύνδεσμος πολιτικής-καινοτομίας αναγνωρίζεται ως κρίσιμος μοχλός, ο οποίος έχει επίσης διερευνηθεί μέσω της πρωτοβουλίας Aquapreneur Innovation Initiative της Uplink. Το Φόρουμε σε σχετική έκθεση παρουσίασε το Water-BOOST (Bridging Opportunities and Optimising Support Toolkit), ένα πλαίσιο συστημάτων που έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει τις πόλεις να κατανοήσουν και να ενισχύσουν τα ευνοϊκά περιβάλλοντα για την καινοτομία στον τομέα του νερού που απαιτούνται για να μετατραπούν τα πιλοτικά έργα σε επεκτάσιμα συστήματα καινοτομίας. Το ερώτημα που προέκυψε από αυτή την έκθεση είναι: ποιες συνθήκες επιτρέπουν την άνθηση της καινοτομίας στον τομέα του νερού στις πόλεις – και πώς πρέπει να αλληλεπιδρούν οι βασικοί παράγοντες και οι θεσμοί για να συμβεί αυτό.
Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων στον τομέα του νερού απαιτεί κάτι περισσότερο από καινοτόμες τεχνολογίες και μεμονωμένες πολιτικές, σύμφωνα με την έκθεση. Για να επεκτείνουν την καινοτομία στον τομέα του νερού, οι πόλεις χρειάζονται προσεγγίσεις βασισμένες σε συστήματα και συντονισμένη δράση σε όλους τους τομείς και τα οικοσυστήματα των ενδιαφερόμενων μερών.
Τα ευρήματα από τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών και την έρευνα πεδίου έδειξαν ότι η επιτυχής καινοτομία στον τομέα του νερού εξαρτάται από τη δύναμη των σχέσεων σε όλο το οικοσύστημα και από τους μηχανισμούς που την υποστηρίζουν — πλαίσια αδειοδότησης, επενδυτικές δομές, διατομεακές πλατφόρμες. Η έκθεση υποστηρίζει ότι η κλιμάκωση της καινοτομίας στον τομέα του νερού απαιτεί μια προσέγγιση βασισμένη σε συστήματα και συντονισμένη δράση μεταξύ των τομέων και των ομάδων ενδιαφερομένων.
Επισημαίνει τρία βασικά διδάγματα που προέκυψαν από την πρωτοβουλία Water-BOOST:
- Η καινοτομία απαιτεί τον σωστό συνδυασμό ενδιαφερομένων και μηχανισμών διευκόλυνσης.
- Η συνεργασία είναι εξίσου σημαντική με τη συμμετοχή.
- Οι πόλεις πρέπει να μαθαίνουν η μία από την άλλη μέσω δομημένης σύγκρισης, ώστε να προσαρμόζουν τους επιτυχημένους μηχανισμούς στο δικό τους τοπικό πλαίσιο.
Αυτά τα διδάγματα διαμόρφωσαν από κοινού τον σχεδιασμό του Water-BOOST. Με βάση τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών και την επιτόπια έρευνα σε έξι πόλεις, το πλαίσιο οργανώνεται γύρω από τρεις βασικές αρχές που βοηθούν τις πόλεις να κατανοήσουν, να συγκρίνουν και να ενισχύσουν το ευνοϊκό περιβάλλον για την καινοτομία στον τομέα του νερού.
Σαν Φρανσίσκο
Το Σαν Φρανσίσκο, όπως και η υπόλοιπη Καλιφόρνια, αντιμετωπίζει επαναλαμβανόμενο και αυξανόμενο κίνδυνο ξηρασίας. Ανταποκρίνεται στην πρόκληση με ένα κανονιστικό πλαίσιο τόσο σε επίπεδο Πολιτείας όσο και σε επίπεδο πόλης που διευκολύνει ενεργά την καινοτομία.
Το 2015, έγινε η πρώτη πόλη των ΗΠΑ που επέβαλε την υποχρεωτική επαναχρησιμοποίηση νερού στις εγκαταστάσεις για τα νέα κτίρια. Οι κανόνες ορίζουν ότι όλα τα νέα κτίρια άνω των περίπου 9.000τ.μ. πρέπει να εγκαταστήσουν συστήματα συλλογής και επεξεργασίας γκρίζου νερού, βρόχινου νερού ή αποστράγγισης θεμελίων για μη πόσιμες χρήσεις, όπως η έκπλυση τουαλετών και η άρδευση.
Αυτό μετέτρεψε την επιτόπια επαναχρησιμοποίηση του νερού από μια εθελοντική πρωτοβουλία σε ένα δεσμευτικό κανονιστικό πρότυπο. Βοήθησε επίσης να υποστηριχθεί η μετάβαση της πόλης προς κυκλικά, αποκεντρωμένα συστήματα ύδρευσης και να προωθηθεί η διαρκής ζήτηση για τεχνολογίες επαναχρησιμοποίησης.
Ένα παράδειγμα αυτού στην πράξη είναι η Epic Cleantec – μια αναγνωρισμένη κορυφαία καινοτόμος εταιρεία από την πρωτοβουλία UpLink Aquapreneur του Φόρουμ – η οποία τώρα λειτουργεί το μεγαλύτερο σύστημα ανακύκλωσης νερού εντός κτιρίων της χώρας στον 61όροφο πύργο Salesforce Tower, δείχνοντας πώς η πολιτική που υποστηρίζεται από πλαίσια αδειοδότησης και επιχορηγήσεις μειώνει τους κινδύνους εισόδου στην αγορά για τους καινοτόμους.
Βαλένθια
Η ισπανική πόλη της Βαλένθια έχει ιστορικό τολμηρών αποφάσεων σε θέματα μεγάλων υποδομών – μετά τις καταστροφικές πλημμύρες του 1957, εξέτρεψε τον ποταμό Turia μακριά από την πόλη. Ωστόσο, πρόσφατα γεγονότα, όπως οι σοβαρές πλημμύρες στα τέλη του 2024, έχουν αναδείξει την ανάγκη για συνεχή καινοτομία στον τομέα του νερού.
Ο ιδιωτικός τομέας της πόλης αποτελεί πρότυπο για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να υιοθετηθεί και να επεκταθεί η καινοτομία στον τομέα του νερού, με την εταιρεία ύδρευσης Global Omnium να πρωτοστατεί. Σε διάστημα 15 ετών, έχει ψηφιοποιήσει τις λειτουργίες της με περισσότερους από 1 εκατομμύριο αισθητήρες και έχει υιοθετήσει προηγμένες αναλύσεις δεδομένων για τη βελτιστοποίηση της παροχής υπηρεσιών.
Αυτό οδήγησε στη δημιουργία της Idrica, μιας ψηφιακής spin-off εταιρείας που ανέπτυξε την πλατφόρμα Xylem Vue, ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης για τη διαχείριση του δικτύου ύδρευσης σε πραγματικό χρόνο. Για να ενισχύσει περαιτέρω την καινοτομία, η Global Omnium ίδρυσε το 2019 την GoHub Ventures, επενδύοντας πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια σε νεοφυείς επιχειρήσεις.
Αυτό δημιούργησε έναν ενισχυτικό κύκλο: οι νεοφυείς επιχειρήσεις αναπτύσσουν λύσεις που η Global Omnium ενσωματώνει στις δραστηριότητές της, με τις επιχειρησιακές πληροφορίες να επηρεάζουν τις μελλοντικές επενδύσεις. Τα αποτελέσματα περιλαμβάνουν μείωση κατά 30% του νερού που δεν αποφέρει έσοδα (μη τιμολογούμενου), μείωση κατά 15% της κατανάλωσης ενέργειας και μείωση κατά 20% των λειτουργικών εξόδων.
Σιγκαπούρη
Η Σιγκαπούρη διαχειρίζεται τους περιορισμένους υδάτινους πόρους της με ένα οικοσύστημα καινοτομίας που είναι αναγνωρισμένο σε όλο τον κόσμο για την ολοκληρωμένη, κρατική προσέγγισή του.
Η μεταμόρφωσή της σε κέντρο καινοτομίας στον τομέα του νερού έχει διαμορφωθεί από την ηγεσία του Public Utilities Board (PUB), το οποίο λειτουργεί με μοναδικό τρόπο τόσο ως εθνικός φορέας ύδρευσης όσο και ως ρυθμιστική αρχή.
Ο ακρογωνιαίος λίθος αυτής της προσέγγισης είναι η πρωτοβουλία Living Lab, η οποία παρέχει πραγματικά πεδία δοκιμών για αναδυόμενες τεχνολογίες σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού και αστικές υποδομές.
Προσφέροντας ελεγχόμενα περιβάλλοντα και απλοποιημένες ρυθμιστικές διαδικασίες, το Living Lab μειώνει τα εμπόδια υιοθέτησης και επιταχύνει τη μετάβαση από το πρωτότυπο στην εφαρμογή.
Αυτό επέτρεψε στη νεοφυή επιχείρηση Wateroam – αναγνωρισμένη ως κορυφαία καινοτόμος από την πρωτοβουλία UpLink Aquapreneur του Φόρουμ – να δοκιμάσει και να βελτιώσει τις φορητές τεχνολογίες φιλτραρίσματος που χρησιμοποιεί, οι οποίες τώρα χρησιμοποιούνται σε περισσότερες από 40 χώρες για την παροχή καθαρού πόσιμου νερού σε ανθρωπιστικές συνθήκες. Αυτή η επιτυχία δείχνει πώς οι μηχανισμοί μείωσης του κινδύνου και τεχνικής επικύρωσης του δημόσιου τομέα μπορούν να ενδυναμώσουν τις νεοφυείς επιχειρήσεις ώστε να επεκταθούν πέρα από τα εθνικά σύνορα.
Άκρα
Η καινοτομία της Άκρα στον τομέα του νερού διαμορφώνεται από λύσεις που προέρχονται από την βάση και τη συμμετοχή ΜΚΟ. Αποτελεί απάντηση στις συνεχιζόμενες προκλήσεις στον τομέα της ύδρευσης, οι οποίες επιδεινώνονται από ζητήματα όπως η μεγάλη απώλεια νερού πριν φτάσει στους καταναλωτές, τα κενά στις υποδομές και οι απειλές από την κλιματική αλλαγή και τη ρύπανση.
Ενώ η ασυνέπεια των κανονισμών και οι προκλήσεις στην εφαρμογή τους περιορίζουν την καινοτομία σε μεγάλη κλίμακα, οι δημόσιες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας δοκιμάζουν αλλαγές, όπως έξυπνοι μετρητές και ψηφιακή τιμολόγηση. Οι πιέσεις που αντιμετωπίζει η πόλη έχουν οδηγήσει σε αποκεντρωμένες απαντήσεις και νέες μορφές συνεργασίας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και των κοινοτήτων.
Η Pure Home Water, μια κοινωνική επιχείρηση της Γκάνας, για παράδειγμα, παράγει κεραμικά φίλτρα από τοπικό πηλό και φλοιό ρυζιού για την απομάκρυνση βακτηρίων και τη μείωση των ασθενειών που μεταδίδονται μέσω του νερού. Αυτά τα φίλτρα, τα οποία αναπτύχθηκαν αρχικά σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, προσφέρουν οικονομικά προσιτή και κατάλληλη για τις τοπικές συνθήκες επεξεργασία νερού για οικιακή χρήση και μέχρι σήμερα έχουν φτάσει σε περισσότερους από 800.000 ανθρώπους σε όλη τη Γκάνα.
Οργανώσεις όπως η WaterAid Ghana και η UNICEF λειτουργούν ως βασικοί καταλύτες, καλύπτοντας τα κενά στη χρηματοδότηση και την τεχνική ικανότητα για την υποστήριξη γεωτρήσεων με ηλιακή ενέργεια, προπληρωμένων συστημάτων ύδρευσης και επαγγελματικής παράδοσης σε αγροτικές περιοχές.
Βαρκελώνη
Με την αυξανόμενη πίεση από την κλιματική αλλαγή, την αύξηση του πληθυσμού και τον τουρισμό, η ανθεκτικότητα στην ξηρασία έχει καταστεί κεντρική πολιτική προτεραιότητα σε ολόκληρη την Καταλονία.
Το οικοσύστημα της Βαρκελώνης επωφελείται επίσης από την ισχυρή ηγεσία του δημόσιου τομέα, με θεσμούς όπως η Κυβέρνηση της Καταλονίας και το Δημοτικό Συμβούλιο της Βαρκελώνης να επενδύουν σε μεγάλης κλίμακας επαναχρησιμοποίηση και αναπλήρωση υδροφορέων. Ωστόσο, οι περιορισμένες επενδύσεις σε αρχικό στάδιο και οι λίγες δυνατότητες επέκτασης συνεχίζουν να περιορίζουν το τοπίο των νεοφυών επιχειρήσεων στον τομέα του νερού στην πόλη.
Η Καταλανική Σύμπραξη για το Νερό της Βαρκελώνης, που ιδρύθηκε το 2008, συγκεντρώνει πάνω από 170 μέλη από τον δημόσιο, τον ιδιωτικό και τον ακαδημαϊκό τομέα.
Λειτουργώντας ως ουδέτερος καταλύτης, προωθεί τη συνεργασία σε όλη την αλυσίδα αξίας του νερού, από μεγάλες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας έως ΜΜΕ, πανεπιστήμια και κυβερνητικές υπηρεσίες.
Οι δραστηριότητές της κυμαίνονται από συνεργατικά ερευνητικά προγράμματα έως στρατηγική σύζευξη, χρηματοδοτική υποστήριξη και εκδηλώσεις ανταλλαγής γνώσεων, ενώ κάθε χρόνο η εταιρική σχέση προωθεί πάνω από 20 προγράμματα, τοποθετώντας την Καταλονία ως παγκόσμιο κέντρο τεχνολογίας νερού.
Μπανγκαλόρ
Η «Σίλικον Βάλεϊ» της Ινδίας βρίσκεται σε ιδανική θέση για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της πόλης σε σχέση με το νερό, χάρη στην καινοτομία και το επιχειρηματικό πνεύμα. Ωστόσο, οι αδυναμίες της κυβέρνησης και των επενδύσεων συχνά εμποδίζουν την πρόοδο.
Δεκαετίες ταχείας, συχνά απρογραμμάτιστης αστικής επέκτασης έχουν εξαντλήσει τους πόρους της πόλης. Αλλά ακόμη και καθώς η περιβαλλοντική υποβάθμιση επιδεινώνεται, ένα κύμα τοπικής καινοτομίας αναδιαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο η πόλη αντιμετωπίζει τον πιο θεμελιώδη πόρο της.
Σε όλη τη Μπανγκαλόρ, οι συλλογικότητες των γειτονιών αναλαμβάνουν την ευθύνη για την ανθεκτικότητα των υδάτινων πόρων, αναζωογονώντας λίμνες, κατασκευάζοντας κοινοτικά συστήματα συλλογής βρόχινου νερού και πειραματιζόμενες με αποκεντρωμένες λύσεις αποχέτευσης. Το Ίδρυμα Paani Earth παρέχει στις κοινότητες δεδομένα για τους ποταμούς και εργαλεία ανοιχτού κώδικα για την αξιολόγηση της ποιότητας του νερού, ενώ το WELL Labs αναλύει το αστικό σύστημα ύδρευσης για να ενημερώσει τις πολιτικές δράσεις.
Πρωτοβουλίες όπως αυτές αποκαλύπτουν μια από κάτω προς τα πάνω ώθηση για αλλαγή, καλύπτοντας τα κενά που αφήνει η κατακερματισμένη διακυβέρνηση. Για να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό τους, αυτές οι λύσεις της βάσης πρέπει στη συνέχεια να ενσωματωθούν σε επίσημα πλαίσια σχεδιασμού.
Αυτές οι έξι πόλεις αποδεικνύουν ότι τα οικοσυστήματα καινοτομίας στον τομέα του νερού ευδοκιμούν όταν διαφορετικοί ενδιαφερόμενοι συντονίζονται γύρω από κοινούς στόχους.
Η ανάγκη για δράση είναι σαφής. Μέχρι το 2050, σχεδόν το 31% του παγκόσμιου ΑΕΠ θα εκτίθεται σε υψηλή υδατική πίεση. Μετατρέποντας τα πολύπλοκα συστήματα σε σαφείς διαδρομές δράσης, το Water-BOOST υποστηρίζει τις πόλεις στο σχεδιασμό των ευνοϊκών περιβαλλόντων που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων που σχετίζονται με το νερό με αυτοπεποίθηση και κλίμακα.
