Πηγή Εικόνας: απε - μπεΑπό τα πέτρινα γεφύρια, έως τις τοξωτές γέφυρες από ωπλισμένο σκυρόδεμα και τη γέφυρα INGLIS στην Αιτωλοακαρνανία, τα δείγματα του τεχνικού πολιτισμού της χώρας έχουν ξεχωριστή ιστορική σημασία, όπως αναδείχθηκε στο πλαίσιο της ημερίδας «Ιστορικές Γέφυρες της Ελλάδας» που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός υπογράμμισε την ανάγκη συντήρησης και διάσωσής τους.
Κορυφαίοι καθηγητές, ανάμεσά τους ο Θεοδόσης Τάσιος και ο Μανόλης Κορρές καθώς και εκπρόσωποι του τεχνικού κόσμου παρουσίασαν δείγματα σημαντικών γεφυρών που υπάρχουν στην Ελλάδα, αναφέρθηκαν στην ιστορία τους και, μεταξύ άλλων, ανέλυσαν την κατάσταση που βρίσκονται και τις μεθόδους συντήρησης και διάσωσής τους.
Την ημερίδα διοργάνωσαν το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας και το Υπουργείο Πολιτισμού στο αμφιθέατρο του Μουσείου Ακρόπολης «Δημήτρης Παντερμαλής». Τον συντονισμό της εκδήλωσης είχε η Δρ. Ανδρουλιδάκη Αμαλία, Προϊσταμένη Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων ΥΠΠΟ. Σημειώνεται ότι τις εργασίες άνοιξε ο καθηγητής Αρχαιολογίας και Διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης Νίκος Σταμπολίδης ο οποίος ανέφερε ότι το Μουσείο της Ακρόπολης «είναι το σπίτι της προστασίας και ανάδειξης όλων των ευρημάτων της Ακρόπολης και πιο πρόσφατα του Μουσείου κάτω από το Μουσείο, δηλαδή της ανασκαφής που γεφυρώνει το ανθρώπινο και το θείο».
Γ. Στασινός: Ευθύνη μας δεν είναι απλά να βλέπουμε τα γεφύρια, πρέπει και να τα συντηρούμε
Κατά τον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός υπογράμμισε την ανάγκη να συντηρηθούν και να διασωθούν τα ιστορικά γεφύρια της Ελλάδας, ενώ αναφέρθηκε σε δύο δράσεις του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, τις Έξυπνες Γέφυρες και το Εθνικό Μητρώο Υποδομών, για τις νεότερες κατασκευές.
Το πρόγραμμα Έξυπνες Γέφυρες που εξελίσσεται και τον επόμενο χρόνο θα έχει ολοκληρωθεί, έχει στόχο τη ζωντανή παρακολούθηση περίπου 250 σιδηροδρομικών και οδικών γεφυρών των Περιφερειών, προκειμένου να καταγράφεται η κατάστασή τους, να προλαμβάνονται τυχόν κίνδυνοι και να γίνονται οι συντηρήσεις τους. Μάλιστα, ο Γιώργος Στασινός εξέφρασε την ελπίδα το πρόγραμμα να επεκταθεί.
Σε ό,τι αφορά το Εθνικό Μητρώο Υποδομών που αναπτύσσεται παράλληλα με τον Ενιαίο Ψηφιακό Χάρτη, ο Πρόεδρος του ΤΕΕ εξήγησε ότι πρόκειται για μία πλατφόρμα που ο κάθε «ιδιοκτήτης» θα πρέπει να εισάγει τα στοιχεία μίας υποδομής, όπως είναι οι γέφυρες, ώστε να καταγράφεται, μεταξύ άλλων, πότε κατασκευάστηκαν και εάν συντηρούνται. Σημείωσε ότι είναι σημαντικό να συμπληρωθεί η πλατφόρμα και να διεκδικήσει η χώρα στο ανώτατο επίπεδο ευρωπαϊκά κονδύλια για τη συντήρηση των υποδομών, που όπως παρατήρησε «δεν κόβουν κορδέλες» αλλά είναι εξαιρετικά σημαντική. Επανέλαβε ότι η συντήρηση είναι πιο σημαντική παρά τα νέα έργα.
Σχετικά με τα ιστορικά γεφύρια της Ελλάδας ο Πρόεδρος του ΤΕΕ έκανε μία προσωπική αναφορά καθώς λόγω καταγωγής μεγάλωσε κοντά στο γεφύρι της Πλάκας και πρόσθεσε ότι θα πρέπει «αντί να τα θυμόμαστε να κοιτάξουμε να τα σώσουμε».
«Ευθύνη μας δεν είναι απλά να τα βλέπουμε αλλά ο καθένας από τη θέση του να τονίζει ότι είναι ο πλούτος μας και πρέπει να τα συντηρούμε» συνέχισε ο Γιώργος Στασινός και τόνισε την ανάγκη να παραχθούν αποτελέσματα.
Σε χαιρετισμό που απέστειλε στην ημερίδα, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού Γιώργος Διδασκάλου, σημείωσε ότι οι ιστορικές γέφυρες αποτελούν μαρτυρίες πολιτισμού και συλλογικής μνήμης, ενώ σε όλη την ελληνική επικράτεια σώζονται γέφυρες από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα. «Τα έργα αυτά δεν εξυπηρέτησαν μόνο πρακτικές ανάγκες μετακίνησης, εξέφρασαν επίσης την ικανότητα των κοινωνιών να δημιουργούν, να εκφράζονται και να αφήνουν το αποτύπωμά τους που αντέχει στον χρόνο» σημείωσε.
Υπογράμμισε την αξία του διεπιστημονικού διαλόγου γύρω από τις προκλήσεις διάσωσης, αποκατάστασης και ανάδειξης των ιστορικών γεφυρών της χώρας. «Η πρόοδος απαιτεί συνέργειες, τεκμηριωμένη επιστημονική γνώση και διαρκή συνεργασία με φορείς όπως το ΤΕΕ που συνεισφέρει αποφασιστικά με την εμπειρία του και την τεχνική του κατάρτιση» τόνισε και πρόσθεσε ότι «στόχος είναι να διαφυλάξουμε και να αναδείξουμε τις ιστορικές γέφυρες ως ενεργά στοιχεία του πολιτισμικού παρόντος και μέλλοντος που δεν είναι μόνο τεχνική πρόκληση αλλά και ηθική υποχρέωση απέναντι στις επόμενες γενιές που αξίζει να γνωρίσουν και να αγαπήσουν αυτές τις σιωπηλές αλλά και εύγλωττες κατασκευές».
Ιδιαίτερο ήταν το ενδιαφέρον για την ομιλία του Ομότιμου Καθηγητή Ε.Μ.Π Θεοδόση Τάσιου με θέμα: «Εύριπος: 2500 χρόνια συνεχούς γεφύρωσης». Όπως παρατήρησε ο καθηγητής «το εύρος του Ευρίπου δεν ήταν ποτέ σταθερό, μεταβάλλονταν σχεδόν κάθε 50 χρόνια από ανθρώπινες παρεμβάσεις. Ωστόσο, είναι το μόνο τοπόσημο στον κόσμο που ξέρουμε να γεφυρώνεται συνεχώς επί 2.500 χρόνια».
Ο κ. Τάσιος ξεκίνησε την ιστορική αναδρομή από την εποχή που οι Χαλκιδείς αποσκίρτησαν από την Αθηναϊκή Συμμαχία και καθώς ανέμεναν τον ναυτικό αποκλεισμό της χερσονήσου «έσπευσαν να μπαζώσουν τον πορθμό» φτάνοντας σε σημείο όπου περνούσε μόνο ένα πλοίο. Το άνοιγμα ήταν περίπου 6 μέτρα και ενώνονταν με ξύλινη γέφυρα η οποία διέθετε δύο ζευγάρια τροχούς και μπορούσε να ανοιγοκλείνει με μικρή προσπάθεια, όπως εξήγησε ο καθηγητής.
Η ιστορική αναδρομή έφτασε μέχρι τα νεότερα χρόνια και τη λύση της συρταρωτής γέφυρας η οποία θα μπορούσε να «κρύβεται» μέσα σε δύο σήραγγες, απαντώντας στη λογική ότι «ουδείς δικαιούται να στερήσει μία σύγχρονη πόλη από το δικαίωμα που έχει να εκμεταλλεύεται πλήρως τις ακτές του πορθμού και να σέβεται πλήρως τον ουρανό της πόλης» όπως τόνισε ο κ. Τάσιος υπογραμμίζοντας ότι πρόκειται για «σχεδόν τη μόνη αστική κινητή γέφυρα». Η κατασκευή της έγινε με παράλληλη λειτουργία της προϋπάρχουσας ιταλικής γέφυρας ώστε να μην εμποδίζεται η οδική κυκλοφορία και η ναυσιπλοΐα.
Στο πλαίσιο της ημερίδας, ο κ. Τάσιος αναφέρθηκε στην αισθητική των παλαιότερων κατασκευών σε σχέση με τις νεότερες σημειώνοντας ότι «οι γέφυρες μου δεν είναι όμορφες γιατί είναι ευθύγραμμα δοκάρια, αλλά υπακούουν μόνο στο πρώτο θεώρημα της αισθητικής να υπαγορεύσουν κάποια τάξη στο υποσυνείδητο. Δεν υπακούουν στο δεύτερο αξίωμα, στη διαποίκιλση για να φέρει το αίσθημα της ελευθερίας που θέλει το υποσυνείδητο. Οι τοξωτές γέφυρες από ωπλισμένο σκυρόδεμα πληρούν και τα δύο αξιώματα. Η διαποίκιλση δεν προσφέρεται σε μεγάλης κλίμακας έργα».
Από την πλευρά της η Ελισάβετ Βιντζηλαίου Ομότιμη Καθηγήτρια Ε.Μ.Π. στην ομιλία της με θέμα: «Γέφυρα Πλάκας και Γέφυρα Κόνιτσας: Τεκμηρίωση φέροντος οργανισμού και συμπεριφοράς» εστίασε στις εργασίες αποκατάστασης της ιστορικής Γέφυρας της Πλάκας μετά την κατάρρευση μεγάλου τμήματος τον Φεβρουάριο του 2015. Κατασκευασμένη το 1866 από τον γεφυροποιό Μπέκα, και με άνοιγμα 40 μέτρα, η ιστορική γέφυρα είχε «αντισταθεί» κατά την απόπειρα ανατίναξης το 1944 από τον γερμανικό στρατό.
Οι εργασίες αποκατάστασης με παρόμοια υλικά ολοκληρώθηκαν τον Ιανουάριο του 2020. Κατά τη διάρκεια της μελέτης, τα υδραυλικά στοιχεία απέδειξαν, σύμφωνα με την καθηγήτρια ότι η πλημμύρα του 2015 δεν ήταν ακραίο φαινόμενο και η υγιής γέφυρα δεν κινδύνευε από ένα τέτοιο φαινόμενο. Αντίθετα ήδη από το 1995 είχαν αποτυπωθεί οι βλάβες που είχε το γεφύρι όπως οι πολλές ρωγμές γύρω από περιοχή ανατίναξης το 1944, ενώ «η υποσκαφή του θεμελίου είχε οδηγήσει σε παραμόρφωση της γέφυρας» όπως παρατήρησε η καθηγήτρια σχολιάζοντας ότι «εάν είχαμε φροντίσει θα μπορούσε αυτή η γέφυρα να μην είχε καταρρεύσει».
Η ίδια εξέφρασε τον θαυμασμό της για την τόλμη των γεφυροποιών που κατασκεύασαν το γεφύρι της Πλάκας.
Με θέμα γενικά τη γεφυροποιϊα ο Μανόλης Κορρές Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Π., παρουσίασε ξεχωριστά δείγματα γεφυρών παγκοσμίως, ενώ επέμεινε στη σημασία του ξύλινου καλουπιού και της προετοιμασίας της κατασκευής που συχνά δεν αναγνωρίζεται.
Παρουσίασε στοιχεία της Γέφυρας Βλαχορράφτη με χαρακτηριστικά στηθαία από υλικό που είναι σχεδόν μάρμαρο και βρίσκεται σε τεράστιο ύψος πάνω από το νερό, σε φαράγγι με πλάτος μόλις 10 μέτρα. Σύμφωνα με τον κ. Κορρέ, χτίστηκε από λαγκαδινούς μαστόρους χωρίς να έχει κοντά κάποια διάβαση ή προγενέστερη γέφυρα που θα βοηθούσε στην κατασκευή. Αυτό, σύμφωνα με την παράδοση, όπως ανέφερε ο καθηγητής, οδήγησε στη δημιουργία μίας σχοινογέφυρας με κάμποσα χιλιόμετρα τριχιάς και γερούς πασάλους. Το είδος αυτό της εργοταξιακής γέφυρας επέτρεπε στους μαστόρους να εργάζονται και από τις δύο πλευρές, ενώ η σχοινογέφυρα ήταν ακαμπτοποιημένη με μαδέρια και δύο ιστούς που συναντιούνταν σε ένα σημείο σχηματίζοντας ένα ισοσκελές τρίγωνο.
Μιλώντας στην ημερίδα ο Χρήστος Γιαννέλος, MSc Πολιτικός Μηχανικός, με θέμα την «Προστασία και Αποκατάσταση Ιστορικών Λίθινων, Γεφυρών, Κρίσιμες Παράμετροι – Πρόσφατα Παραδείγματα» αναφέρθηκε σε καταρρεύσεις γεφυριών εκτός αυτού της Πλάκας, τονίζοντας την ανάγκη δημιουργίας πλαισίου προστασίας και αποκατάστασης.
Από την πλευρά του ο MSc Αρχιτέκτονας Μηχανικός Χρήστος Τάκος αναφέρθηκε στις αρχές και τη μεθοδολογία των μελετών αποκατάστασης με αφορμή τις Γέφυρες Ξηροκαμπίου, Νερούτσου, Πλάκας και Κερίτη, ενώ υπογράμμισε την ανάγκη εξαντλητικής τεκμηρίωσης της ιστορικής κατασκευής πριν την ανακατασκευή μνημείων τεχνικού πολιτισμού.
Ο Βασίλειος Κασκάνης, Προϊστάμενος ΥΝΜΤΕΗΒΙΔΜ ΥΠΠΟ, εστίασε στη «Μελέτη και Εργασίες Αποκατάστασης Γέφυρας Σπανού Γρεβενών», το μεγαλύτερο σωζόμενο γεφύρι της Δυτικής Μακεδονίας με μήκος 90 μέτρων και πλάτος έως 4 μέτρα. Κατασκευάστηκε το 1846, ενώ στα ιδιαίτερα ευρήματα που υπάρχουν στη γέφυρα είναι ένα τεκτονικό χάραγμα, δύο λιθοανάγραφα με μορφή ομφαλού, η χρονολογία κατασκευής, ο σιδερένιος κρίκος για ανάρτηση καμπάνας και μία κόχη.
Στις πιο συνηθισμένες βλάβες και στους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα ιστορικά γεφύρια στις περιοχές Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Νοτίου Ιονίου» αναφέρθηκε ο Χρήστος Κολώνας, Πολιτικός Μηχανικός ΥΝΜΤΕΔΕΠΝΙ ΥΠΠΟ. Όπως εξήγησε αυτές είναι κυρίως η βλάστηση, η αποδυνάμωση θεμελίωσης, η ανθρώπινη δραστηριότητα και η κλιματική αλλαγή.
Τα λίθινα γεφύρια δεν ήταν τα μόνα που απασχόλησαν την ημερίδα καθώς ο Νικόλας Παπαηλίου, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., αναφέρθηκε στις «Τοξωτές Γέφυρες Οπλισμένου Σκυροδέματος στην Ελλάδα». Η μετάβαση στο ωπλισμένο σκυρόδεμα ξεκίνησε από τα τέλη του 19ου αιώνα. Στην Ελλάδα έχει καταγράψει οκτώ τέτοιες τοξωτές γέφυρες: γέφυρα Αρίστης, γέφυρα Ελευθεροχωρίου, γέφυρα Βίστριζας, γέφυρα Διποτάμων, γέφυρες Κοσκάραγας, γέφυρα Ζεμενού ή Τούμπρης και νέα Γέφυρα Καρύταινας που είναι η μεγαλύτερη όλων. Η συγκεκριμένη γέφυρα μελετήθηκε το 1960 και κατασκευάστηκε ένα χρόνο αργότερα, ενώ «έγινε πρακτικώς πάνω από το βυζαντινό γεφύρι». Διαθέτει τέσσερα τόξα και χαλύβδινες αρθρώσεις.
Για την ιστορία των γεφυρών τύπου INGLIS στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στον Εύηνο, μίλησε ο Θεόδωρος Κάντζος, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. Πρόκειται για γέφυρες που εξελίχθηκαν κυρίως από το 1914 έως το 1920 και είχαν κύριο χαρακτηριστικό την ταχύτητα συναρμολόγησης, ένα σημαντικό πλεονέκτημα σε καιρούς πολέμου.
Στο χωριό Ελατόβρυση, στην Αιτωλοακαρνανία σώζεται από το 1957 ένα μοναδικό παγκοσμίως ακέραιο δείγμα του αρχικού τύπου των γεφυρών INGLIS. Για τον λόγο αυτό κηρύχθηκε ως μνημείο, ενώ σήμερα βρίσκεται σε ετοιμοροπία.
Ο Άρης Ποζιόπουλος, τ. Προϊστάμενος Μελετών Μεταβυζαντινών Μνημείων ΔΑΒΜΜ ΥΠΠΟ, μίλησε για τη διάσωση της γέφυρας De Bosset στο Αργοστόλι, σημειώνοντας ότι έχει την ιδιαιτερότητα να είναι η πιο μακρά της Ευρώπης, με μήκος 690 μέτρα.
