Στις 26 Αυγούστου έγινε η προδημοσίευση οδηγού του νέου εξοικονομώ με βασικούς πυλώνες να σταματήσει η διαδικασία διαγωνισμού ταχύτητας για την υποβολή των αιτήσεων και την ένταξη όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ωφελούμενων στο πρόγραμμα.
Συγκεκριμένα στο τρέχον πρόγραμμα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ – ΑΥΤΟΝΟΜΩ» με προϋπολογισμό 1 δις ευρώ εντάχθηκαν 36.000 κατοικίες και στο νέο πρόγραμμα, ο στόχος είναι να ενταχθούν 50.000 κατοικίες με 630 εκ. €… Με δύο λόγια, όπως λέει και η λαϊκή παροιμία τα δύο πόδια σε «μισό» παπούτσι.
1) Αύξηση του ανωτάτου ορίου των επιλέξιμων παρεμβάσεων
Η επίτευξη μιας βασικής ολοκληρωμένης ενεργειακής αναβάθμισης στις ενταγμένες κατοικίες, όπως μονώσεις κελύφους- κουφώματα- σύστημα θέρμανσης- ηλιακός θερμοσίφωνας με τον προτεινόμενο περιορισμό των 180€/τ.μ. φαντάζει ουτοπική έως και ανέφικτη.
Επίσης το όριο του μέγιστου προϋπολογισμού στις 28.000€ δεν επαρκεί για μονοκατοικίες των 120 τ.μ. και άνω. Σε συνδυασμό με τις συνεχείς ανατιμήσεις – αυξήσεις των υλικών – εξοπλισμών, επιβάλλεται το όριο των 180€/ τ.μ. να γίνει 280€/ τ.μ. και το όριο των 28.000€ να γίνει 34.000€, αν επιθυμούμε να διασφαλίσουμε τον στόχο της ενεργειακής αναβάθμισης και όχι δύο παρεμβάσεις ανά ωφελούμενο (μόνωση- κουφώματα ή μόνωση – σύστημα θέρμανσης). Επίσης εξαιτίας των αυξήσεων του 2021, προτείνεται να αυξηθούν και τα ανώτατα όρια τιμών στον πίνακα των επιλέξιμων δαπανών.
2) Η προκαταβολή και η εξόφληση του προγράμματος απευθείας στους προμηθευτές
Η πρόταση περί αλλαγής της χρηματορροής από το πρόγραμμα στον προμηθευτή μέσω του ωφελούμενου – ιδιοκτήτη και η ανάγκη χρηματοδότησης του έργου από τον τελευταίο του υπόλοιπου 50% και εξόφληση του μετά την πιστοποίηση του έργου, (σελ 24 κάλυψη ιδιωτικής συμμετοχής) θα οδηγήσει:
– σε ανολοκλήρωτα έργα, τα οποία θα κινδυνεύουν να μην υλοποιηθούν στους προβλεπόμενους χρόνους ή να μην υλοποιηθούν ποτέ, καθώς τα νοικοκυριά δεν θα έχουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν το υπόλοιπο 30-50% ανάλογα με το ενδεχόμενο δανειοδότησης τους.
– σε αύξηση των διαδικασιών – προστρίβων μεταξύ ιδιοκτητών και προμηθευτών, σε πιθανές διαφωνίες και δικαστικές διαμάχες που θα αποτελέσουν τροχοπέδη για τους στόχους του προγράμματος εντός του προβλεπόμενου ετήσιου χρονικού ορίου ολοκλήρωσης του έργου.
Επομένως κρίνεται επιτακτική η χρηματορροή από το πρόγραμμα απ’ ευθείας στον τελικό αποδέκτη – προμηθευτή όπως ίσχυε και στα προγράμματα των τελευταίων 3 ετών.
3) Κατάργηση της κλήρωσης ενεργειακού επιθεωρητή Β΄ ΠΕΑ ή διατήρηση της πρότασης με δικλείδες ασφαλείας
Η πρόταση για την διενέργεια του Β’ ΠΕΑ από ενεργειακό επιθεωρητή μέσω κλήρωσης, προσπαθεί να διασφαλίσει την πραγματική υλοποίηση των παρεμβάσεων που τιμολογούνται (εικονικές τιμολογήσεις) αλλά εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Να επισημάνουμε ότι το φαινόμενο των εικονικών τιμολογήσεων ήδη αντιμετωπίζεται από τις φωτογραφίες που απαιτούνται κατά τον έλεγχο του τρέχοντος προγράμματος και οι δειγματοληπτικοί επιτόπιοι έλεγχοι.
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί ότι η μελέτη ενός ΠΕΑ είναι υποκειμενική, καθώς εξαρτάται από την κρίση, τις προθέσεις ακόμη και την ηθική του κάθε μελετητή- ενεργειακού επιθεωρητή.
Πιθανοί κίνδυνοι που δύναται να προκύψουν:
– απεντάξεις και ανεξόφλητα ολοκληρωμένα έργα από την εσκεμμένη ΜΗ επίτευξη της ενεργειακής αναβάθμισης κατά 3 βαθμίδες, με συνέπεια την οικονομική καταστροφή των προμηθευτών και ιδιοκτητών και κατ’ επέκταση κατάρρευση των στόχων του προγράμματος.
– καθυστέρηση των πληρωμών των προμηθευτών μέσω της ολιγωρίας παράδοσης του Β’ ΠΕΑ από τον κληρωμένο ενεργειακό επιθεωρητή, που μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική ζημία των προμηθευτών,
– η “εξουσία” που αποκτά ο Β’ ενεργειακός επιθεωρητής, καθώς από αυτόν εξαρτάται αν θα πιστοποιηθεί ή όχι το έργο, μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία οικονομικών εκβιασμών και άλλων κακόβουλων πρακτικών προς τους προμηθευτές και τους ιδιοκτήτες, οι οποίες θα οδηγήσουν σε δικαστικές διαμάχες και τεράστιες χρονοκαθυστερήσεις και αδιέξοδα ως προς την τελική πιστοποίηση του έργου.
Η πρόταση είναι η υλοποίηση των Β’ ΠΕΑ να γίνεται με τον ίδιο τρόπο και όπως ίσχυε στα προγράμματα των τριών τελευταίων ετών, πρακτική δοκιμασμένη, που εξασφαλίζει την εύρρυθμη λειτουργία του προγράμματος.
Στην περίπτωση που θα παραμείνει η πρόταση για την κλήρωση του Β΄επιθεωρητή, θα πρέπει να μπουν ασφαλιστικές δικλείδες όπως:
– προθεσμία 24 ωρών για την επιλογή ανάληψης ή μη του έργου που έχει κληρωθεί σε αυτόν και στη συνέχεια σε περίπτωση άρνησης εκ νέου διένεργεια κλήρωσης.
– προθεσμία 7 ημερών για την ολοκλήρωση και παράδοση του Β΄ ΠΕΑ, διαφορετικά παραίτηση του και ανάληψη από νέο επιθεωρητή.
– σε περίπτωση διαφωνίας του Β΄ επιθεωρητή με το σενάριο του Α΄ επιθεωρητή όσον αφορά την επίτευξη του ενεργειακού στόχου, θα πρέπει να γίνεται έλεγχος από δύο νέους- ανεξάρτητους (Γ και Δ) επιθεωρητές, έτσι ώστε να εξασφαλισθεί το αδιάβλητο της διαδικασίας και να προστατευτούν οι προμηθευτές και οι ιδιοκτήτες από κάποιον κακόβουλο Β΄ επιθεωρητή, με σκοπό να εξασφαλιστεί σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό η αμεροληψία και το αδιάβλητο της Β’ επιθεώρησης.
4) Κατάργηση του Ά ΠΕΑ ως κριτήριο βαθμολογίας
Το 55% της βαθμολογίας για την κατάταξη των αιτούντων – ιδιοκτητών, εξαρτάται από το Α΄ ΠΕΑ. Σύμφωνα και με τα ανωτέρω αναφερόμενα περί υποκειμενικότητας στην μελέτη του Α΄ ΠΕΑ (υφιστάμενη ενεργειακή κλάση 5% και ανοιγμένο κόστος εξοικονόμησης ενέργειας 50%), δίνεται το βήμα σε «επιτήδειους» μελετητές να “μπαλαμουτιάσουν” το Α΄ ΠΕΑ, με σκοπό τη μέγιστη βαθμολογία των ενδιαφερομένων πελατών τους και κατά συνέπεια την σίγουρη ένταξη τους. Επομένως, να μην φανεί περίεργο στους υπεύθυνους του προγράμματος αν όλως τυχαίως όλες οι κατοικίες που θα ενταχθούν θα είναι από κατηγορία Η σε Α+ και όλα αυτά με τον συνδυασμό 2 και μόνο ενεργειακών παρεμβάσεων!!!
Η πρόταση για τα κριτήρια βαθμολόγησης είναι ότι πρέπει να μην περιέχουν κανέναν στοιχείο υποκειμενικότητας όπως η μελέτη ενός μηχανικού και να είναι απολύτως αντικειμενικά όπως εισόδημα, έτος κατασκευής από την βάση της ηλεκτρονικής ταυτότητας κτιρίου (ΗΤΚ) και άλλα κριτήρια που μπορούν να αντληθούν από τις ψηφιακές πλατφόρμες του κράτους όπως το taxisnet.
5) Κατανομή κονδυλίων ανά περιφερειακή ενότητα με βάσει την ζήτηση και επιπλέον επιδότηση στις περιοχές της απολιγνιτοποίησης
Η κατανομή των κονδυλίων ανά περιφερειακή ενότητα (νομός) είναι στην σωστή κατεύθυνση, αλλά θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν καθώς και η ζήτηση η οποία προκύπτει εύκολα από τον αριθμό των αιτήσεων των ενδιαφερόμενων των τελευταίων 3 ετών.
Επίσης η Δυτική Μακεδονία είναι η μόνη περιφέρεια που δεν έχει ακτογραμμή, έχει 7-8 μήνες χειμώνα και ειδικά οι περιοχές που πλήττονται από την απολιγνιτοποίηση, θα χρειαστούν όπως και στο προηγούμενο πρόγραμμα εξτρά επιδότηση 10% καθώς οι χαμένες θέσεις εργασίας και η οικονομική ζημία που έχουν υποστεί οι συγκεκριμένες περιοχές, δυσχεραίνουν την κάλυψη της ιδιωτικής συμμετοχής από τους ωφελούμενους – ιδιοκτήτες.
6) Παράταση υποβολής των αιτήσεων για το 2022
Η ανάγκη έκδοσης της ηλεκτρονικής ταυτότητας κτιρίου (ΗΤΚ) πριν την υποβολή είναι επιτακτική για τους κάτωθι λόγους:
αφενός για την λήψη αντικειμενικών στοιχείων από τη βάση δεδομένων που θα δημιουργηθεί όπως το έτος κατασκευής κλπ. και αφετέρου σε περίπτωση ύπαρξης αυθαιρεσιών είναι σημαντική η ρύθμιση-περαίωση τους με τον Ν. 4495/2017 ΠΡΙΝ την υπαγωγή των ενδιαφερομένων στο πρόγραμμα, καθώς η δυνατότητα ολοκλήρωσης αυτής της διαδικασίας σε μεταγενέστερο στάδιο ακόμα και μετά την ολοκλήρωση των παρεμβάσεων, είναι πιθανό να δημιουργήσει σοβαρότατα προβλήματα από τους ιδιοκτήτες, οι οποίοι είτε θα αδυνατούν είτε θα αδιαφορούν να πληρώσουν το πρόστιμο των αυθαιρεσιών και τις αμοιβές των μηχανικών, εφόσον οι εργασίες της ενεργειακής αναβάθμισης θα είναι ήδη κατά το χρόνο αυτό ολοκληρωμένες, με αποτέλεσμα να μείνουν ξεκρέμαστοι προμηθευτές αλλά και να έχουν καταλάβει θέσεις από άλλα ακίνητα με χαμηλότερη βαθμολογία που δεν είχαν κολλήματα λόγω αυθαιρεσιών.
Προφανώς το διάστημα Οκτωβρίου και Νοεμβρίου 2021 δεν επαρκεί για την σύνταξη ΗΤΚ όλων των ενδιαφερομένων καθώς και όποιων νομιμοποιήσεων.
Επίσης για την επίτευξη ενός οργανωμένου – αποδοτικού – λειτουργικού προγράμματος από το ΥΠΕΝ, το ΤΕΕ και την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα, χρειάζεται χρόνος και είναι σίγουρο ότι βεβιασμένες κινήσεις θα οδηγήσουν σε λάθη.
Την ίδια στιγμή το 85% των ενεργειακών παρεμβάσεων του τρέχοντος προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ- ΑΥΤΟΝΟΜΩ, δεν έχουν υλοποιηθεί και πρόκειται να γίνουν κατά την θερινή – κατασκευαστική περίοδο του 2022 εξαιτίας της ΜΗ εξόφλησης κανενός προγράμματος έως σήμερα, σχεδόν 5 μήνες μετά τις πρώτες υπαγωγές – ολοκληρωμένα έργα. Κατά συνέπεια έχουν δεσμευθεί κεφάλαια προμηθευτών σε κατοικίες ωφελούμενων, ενώ έχουν πληρώσει ακόμη και τον ΦΠΑ των σχετικών τιμολογίων. Πιθανά η ΜΗ πληρωμή των έργων του τρέχοντος προγράμματος να οφείλεται στην ολιγωρία του ΥΠΕΝ και της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας εξαιτίας της καθυστερημένης δημιουργίας συμβούλου ελέγχου των υλοποιημένων έργων. Αυτές οι μεγάλες καθυστερήσεις δημιουργούν ένα κλίμα αναξιοπιστίας απέναντι στους υπεύθυνους και δικαιολογημένα υποβόσκουν εικασίες για δεσμευμένο προϋπολογισμό αλλά ΜΗ διαθέσιμο.
Τέλος, το γεγονός ότι δεν έχει υλοποιηθεί η πλειοψηφία των ήδη ενταγμένων έργων από τον Φεβρουάριο του 2021, χάνοντας την θερινή κατασκευαστική σεζόν, θα δημιουργήσει έναν τεράστιο αριθμό ενταγμένων ωφελούμενων που θα είναι αδύνατο να κατασκευαστούν στην νέα θερινή κατασκευαστική σεζόν του 2022.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι είναι επιτακτική η ανάγκη παράτασης υποβολής των αιτήσεων για το 2022.
————————————
*Ο Νίκος Δαλάκης είναι αγρονόμος – Τοπογράφος Μηχανικός M.Sc ΑΠΘ & Χωροτάκτης – Πολεοδόμος Μηχανικός ΠΘ
* Η Τάνια Δαλάκης είναι αρχιτέκτων Μηχανικός ΔΠΘ & Χωροτάκτης – Πολεοδόμος Μηχανικός ΠΘ
