Πηγή Εικόνας: ΑΠΕ - ΜΠΕΠαραδόξως, το μέλλον της ενέργειας μπορεί να μοιάζει πολύ με τα ενεργειακά συστήματα του παρελθόντος. Πριν η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αρχίσει να γίνεται κεντρικά, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν αποκεντρωμένα συστήματα μετατροπής ενέργειας στα σπίτια και στους χώρους εργασίας τους, με τους κύριους φορείς ενέργειας ή τα καύσιμα – όπως ξύλο, άνθρακα, πετρέλαιο – να συλλέγονται από τους ίδιους ή να παραδίδονται στο σημείο χρήσης τους.
Στη συνέχεια, η ηλεκτροδότηση άλλαξε δραματικά τα ενεργειακά συστήματα, με την παραγωγή, τη διανομή και τη συντήρηση της ηλεκτρικής ενέργειας να γίνονται από μεγάλες εταιρείες ή οργανισμούς κοινής ωφέλειας. Με την πάροδο του χρόνου, τα ηλεκτρικά δίκτυα συνδέθηκαν μεταξύ τους, ακόμη και πέρα από τα εθνικά σύνορα, για να καταστεί δυνατή η εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας και να βελτιωθεί η ανθεκτικότητα.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, κατά την εισαγωγή της στην αγορά, η τεχνολογία που απαιτούνταν για την παραγωγή και τη διανομή ηλεκτρικής ενέργειας δεν ήταν κατάλληλη για ατομική, ιδιωτική χρήση. Αυτό δεν ισχύει πλέον σήμερα, χάρη στη διαθεσιμότητα φθηνών φωτοβολταϊκών συστημάτων και τεχνολογίας μπαταριών.
Και σήμερα, λόγω των πιεστικών κλιματικών αναγκών, των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων και των μεταβαλλόμενων προσδοκιών των καταναλωτών, το παραδοσιακό μοντέλο κεντρικής παροχής ενέργειας ανατρέπεται. Οι καταναλωτές αναμένουν μεγαλύτερη περιβαλλοντική υπευθυνότητα, απαιτούν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα έναντι φυσικών καταστροφών και πολιτικών αναταραχών και επιθυμούν να μειώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας τους.
Ιστορική ευκαιρία για το μέλλον της ενέργειας
Οι καταναλωτές δεν είναι πλέον απλοί παθητικοί αποδέκτες, αλλά έχουν μια ιστορική ευκαιρία και αυξανόμενη ευθύνη να διαμορφώσουν το μέλλον της ενέργειας μέσω της ενεργού συμμετοχής, της ιδιοκτησίας και της καινοτομίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ των αλλαγών στις υπάρχουσες ενεργειακές υποδομές στον ανεπτυγμένο κόσμο και των μοναδικών ευκαιριών για την ανάπτυξη της πρόσβασης στην ενέργεια στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες σε όλο τον κόσμο.
Αλλά τι σημαίνει για τους καταναλωτές να γίνουν «ισχυροί παίκτες» και πώς μπορούν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι ηγέτες της βιομηχανίας, οι κοινότητες και τα άτομα, να δημιουργήσουν τις συνθήκες που θα επιτρέψουν την άνθηση αυτής της μεταμόρφωσης;
Η απάντηση βρίσκεται στην αναγνώριση του βαθύτατου συλλογικού αντίκτυπου της δράσης των καταναλωτών, στην άρση των εμποδίων που παρεμποδίζουν τη συμμετοχή τους και στην ενδυνάμωση των ενδιαφερόμενων μερών σε κάθε επίπεδο, ώστε να συνδημιουργήσουν ένα καθαρότερο, εξυπνότερο και πιο ανθεκτικό ενεργειακό σύστημα.
Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, το Global Future Council on Energy Technology Frontiers εξετάζει τις ομάδες ενδιαφερομένων και τους τομείς καινοτομίας που απαιτούνται για την υλοποίηση του μελλοντικού ενεργειακού συστήματος — με τον καταναλωτή στο επίκεντρο. Αυτό υπογραμμίζει τον ζωτικό ρόλο της συμπεριφοράς ως κινητήριας δύναμης της καινοτομίας.
Μελέτες, όπως αναφέρει σε άρθρο του το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, δείχνουν συστηματικά ότι οι επιλογές των χρηστών, από τη χρήση συσκευών έως τον χρόνο φόρτισης των ηλεκτρικών οχημάτων (EV), μπορούν να μετατοπίσουν τα φορτία του δικτύου, να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και να καθυστερήσουν τις δαπανηρές επενδύσεις σε υποδομές για τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας.
Προγράμματα συμπεριφοράς, όπως η δυναμική τιμολόγηση ή οι αυτόματες ρυθμίσεις θερμοστάτη, έχουν αποδείξει ότι ακόμη και μικρές προσαρμογές σε επίπεδο καταναλωτή μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικά οφέλη.
Αυτό αναδεικνύει τη σημασία της συμπεριφορικής οικονομίας στην καινοτομία στον τομέα της ενέργειας. Οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και οι προγραμματιστές πρέπει να σχεδιάζουν προϊόντα που ενθαρρύνουν, επιβραβεύουν ή ακόμη και αυτοματοποιούν τις επιθυμητές συμπεριφορές, καθιστώντας τις ενέργειες εξοικονόμησης ή υποστήριξης του δικτύου ως προεπιλογή.
Παράλληλα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να θεσπίσουν πλαίσια που αναγνωρίζουν και επιβραβεύουν την ενεργό συμμετοχή των καταναλωτών, από συστήματα τιμολόγησης σε πραγματικό χρόνο έως κίνητρα για ανταπόκριση στη ζήτηση ή κατανεμημένη παραγωγή.
Αποκέντρωση των ενεργειακών πόρων
Κατά την τελευταία δεκαετία, η εξάπλωση των κατανεμημένων ενεργειακών πόρων, όπως οι ηλιακοί συλλέκτες στις στέγες, οι μπαταρίες αποθήκευσης, οι έξυπνοι θερμοστάτες και τα ηλεκτρικά οχήματα, έχει θολώσει τα όρια μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οικιακοί και οι μικροί επιχειρηματικοί πελάτες παράγουν πλέον ένα αυξανόμενο μερίδιο ηλεκτρικής ενέργειας, αποθηκεύουν την πλεονάζουσα ενέργεια και ακόμη και την επαναπωλούν στο δίκτυο.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, η ηλιακή ενέργεια θα μπορούσε να τριπλασιαστεί έως το 2030, συμπεριλαμβανομένης της κατανεμημένης ηλιακής ενέργειας, συμβάλλοντας σημαντικά στην απανθρακοποίηση. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα ηγετικής θέσης των καταναλωτών στον τομέα της ενεργειακής καινοτομίας.
Στη Γερμανία, οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί που ανήκουν σε πολίτες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της «Energiewende» (ενεργειακή μετάβαση) επενδύοντας δισεκατομμύρια σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, οι κάτοικοι εμπορεύονται τοπικά παραγόμενη ηλιακή ενέργεια σε πλατφόρμες peer-to-peer με τεχνολογία blockchain, σε συνεργασία με νεοφυείς επιχειρήσεις και μεγάλες εταιρείες. Στο μεταξύ, οι αγροτικές κοινότητες στην Κένυα γυρνούν την πλάτη στις ξεπερασμένες υποδομές με μικροδίκτυα ηλιακής ενέργειας και μεθόδους πληρωμής κατά την χρήση.
Αυτά τα ορόσημα υποδηλώνουν τη δύναμη της συλλογικής δράσης και των τοπικά προσαρμοσμένων λύσεων.
Η παραγωγή ενέργειας μικρής κλίμακας μπορεί να εξισορροπήσει το δίκτυο
Επιπλέον, η αξία της συμμετοχής μικρής κλίμακας μπορεί να επιτρέψει την εξισορρόπηση του δικτύου, να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της ενέργειας και να μειώσει την αιχμή της ζήτησης, γεγονός που μπορεί να αναβάλει τις δαπανηρές αναβαθμίσεις των υποδομών, συμπεριλαμβανομένης της μεγάλης κεντρικής αποθηκευτικής ικανότητας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων διακοπτόμενης λειτουργίας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ωστόσο, δεν είναι δεδομένο ότι ένα δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας – ή καλύτερα, ένα δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, παρόμοιο με το παγκόσμιο διαδίκτυο – θα λειτουργεί ομαλά και αξιόπιστα. Τα συνδεδεμένα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας είναι ευαίσθητα στην ισορροπία, και η διαχείριση της προσφοράς και της ζήτησης αποτελεί πραγματικό πρόβλημα.
Μια τέτοια ανισορροπία προκάλεσε το μεγαλύτερο blackout στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών το 2003. Η διαλειτουργικότητα και τα τεχνικά πρότυπα θα είναι απαραίτητα για να διασφαλιστεί η αλληλεπίδραση συσκευών και συστημάτων διαφορετικών κατασκευαστών. Θα χρειαστούν ανοιχτά πρωτόκολλα επικοινωνίας και αντιμονοπωλιακές διασφαλίσεις για την αποφυγή του εγκλωβισμού και την προώθηση της καινοτομίας.
Άρα, οι μεγάλες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας θα εξαφανιστούν; Όχι, ενώ η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ηλιακούς συλλέκτες σε στέγες και τα μικρά έως μεσαίου μεγέθους κοινοτικά συστήματα θα μπορούσαν να λειτουργήσουν καλά σε αγροτικές περιοχές και μικρές πόλεις, θα φτάσουν στο όριό τους στις μεγάλες πόλεις, καθώς και στους βιομηχανικούς καταναλωτές με τεράστιες ενεργειακές ανάγκες.
Το συμπέρασμα είναι ότι το μέλλον της ενέργειας θα εξελιχθεί σε μια κυλιόμενη κλίμακα που θα περιλαμβάνει από μεμονωμένα άτομα έως μεγάλες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας με κεντρικά συστήματα.
