Δύσκολα καταφέρνει κανείς να διηγηθεί τη σύγχρονη ιστορία της Θεσσαλονίκης, χωρίς να συμπεριλάβει τη Διεθνή Έκθεση. Κι αυτό γιατί, από το 1926, η ΔΕΘ διοργανώνεται κάθε Σεπτέμβριο στη συμπρωτεύουσα. Δεν αποτελεί κομμάτι μόνο της ιστορίας της πόλης, αλλά και του σύγχρονου πολιτισμού και της οικονομίας της. Προσφέρει στους Θεσσαλονικείς, αλλά και σε όλους τους Έλληνες, στιγμές στον χρόνο που παραμένουν ανεξίτηλες στην πορεία.
Η πρώτη ΔΕΘ διοργανώθηκε το 1926 και υποδέχτηκε περί τους 100.000 επισκέπτες. Η Θεσσαλονίκη ήταν τότε μια περισσότερο διεθνοποιημένη πόλη. Η Έκθεση έλαβε χώρα στο σημερινό 3ο Σώμα Στρατού – αυτό που τότε ονομαζόταν και «Πεδίον του Άρεως», ακριβώς απέναντι από το κτίριο της Ηλεκτρικής Εταιρείας στην περιοχή «Στρατηγείο». Πρόκειται για μια έκταση 7.000 τ.μ. Η ιδέα για την Έκθεση ανήκε στον επιστήμονα και πολιτικό Νικόλαο Γερμανό.
Όσο για τους πρώτους εκθέτες; Σύμφωνα με όσα έχουν καταγραφεί ιστορικά, η «Ε.Χριστοδούλου-Παστέρ» παρουσίασε την «θεραπεία συφιλίδος με το ελληνικό βισμούθιο», η Nestle μοίρασε δωρεάν γάλα στα παιδιά ενώ η «ΦΙΞ» δρόσιζε τους επισκέπτες με κόστος μία δραχμή.
Από πολύ νωρίς η Έκθεση έδειξε τον διεθνή προσανατολισμό και το ιδιαίτερο εύρος της. Μάλιστα, η Βουλγαρία συμμετείχε ήδη από την πρώτη έκθεση του 1926, διατηρώντας έκτοτε την αδιάλειπτη παρουσία της σε γενικές και κλαδικές εκθέσεις. Αργότερα, πολλές ακόμη χώρες έδειξαν έντονο επιχειρηματικό και εμπορικό ενδιαφέρον και συμμετείχαν στην Έκθεση, ενώ πλέον πολλές σημαντικές χώρες έχουν τιμηθεί από τη ΔΕΘ.
Οι φωτογραφίες ανήκουν στον σπουδαίο φωτογράφο της Μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης, Γιώργο Λυκίδη, και προέρχονται από τα λευκώματα: Γιάννη Μέγα και Νίκου Χόρμπου, Η Θεσσαλονίκη μέσα από το φακό του Γιώργου Λυκίδη, έκδοση Ιανός (2002) και τα δύο λευκώματα του Κυριάκου Ποζρικίδη, έκδ. ΔΕΘ-HELEXPO: “Ιστορίες της Έκθεσης” (β’ έκδοση 2016) και “Μαγικές Εικόνες, Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης” (γ΄έκδοση 2014).
Η 5η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης αποτέλεσε το πρώτο -από τα πολλά- ορόσημο στην εκθεσιακή ιστορίας της πόλης. Διοργανώθηκε το 1930 και συνέπεσε με τον εορτασμό των 100 χρόνων από τη σύσταση του ελληνικού κράτους. Μάλιστα, όπως γράφει στο λεύκωμα «Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης 1926-2017» ο Κυριάκος Ποζρικίδης, «η έκθεση παρέμεινε μια επιπλέον ημέρα ανοιχτή, ύστερα από παράκληση της Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας, προκειμένου να διατεθούν οι εισπράξεις για τη διοργάνωση των εορτών της εκατονταετηρίδας».
Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο του παλαιοπώλη κ. Θεολόγη Ηλιάδη που ο ίδιος παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Η τελευταία ΔΕΘ πριν την Κατοχή
Η Έκθεση γρήγορα πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις. Ο πρώτος μεγάλος σκόπελος ήταν το 1940, λίγες ημέρες προτού κηρυχθεί κι επίσημα ο πόλεμος. Και μάλιστα, η τελευταία προπολεμική έκθεση έγινε και σε νέες -σύγχρονες, για τα μέτρα της εποχής- εγκαταστάσεις. Αργότερα αυτές καταστράφηκαν εξαιτίας των ζημιών που άφησε πίσω η ναζιστική Κατοχή. Το αξιοσημείωτο είναι ότι όλα έγιναν τόσο γρήγορα που ορισμένοι εκθέτες άφησαν πίσω τους εκθέματα, ακριβώς επειδή δεν πρόλαβαν να τα μεταφέρουν. Τα πήρε κι αυτά μαζί του ο όλεθρος του πολέμου.
Η ΔΕΘ στα 60s: τραγούδι, shows και πυροτεχνήματα
Τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο ήταν δύσκολα και το ενδιαφέρον πολιτικής ηγεσίας και πολιτών βρισκόταν στην οικονομική ανάκαμψη. Γι’ αυτό και η ΔΕΘ άργησε να φτάσει το πρότερο μεγαλείο της που γρήγορα, όμως, κατόρθωσε να ξεπεράσει. Αυτό έγινε, κυρίως, τη δεκαετία των 60s όπου η ΔΕΘ πήρε έναν πιο πανηγυρικό αλλά και εύθυμο χαρακτήρα.
Λούνα παρκ, πυροτεχνήματα, λάμψη και πολύς κόσμος από κάθε γωνιά της πόλης «φώτιζαν» την Έκθεση. Η πρώτη σημαντική στιγμή ήρθε ήδη από το 1959: τότε κατασκευάστηκε η πύλη του τόξου της ΔΕΘ, επί της οδού Τσιμισκή στην είσοδο της ΧΑΝΘ. Την επόμενη κιόλας χρονιά καθιερώθηκε το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου και δύο χρόνια αργότερα, το 1962, το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού.
Η άνοδος της ΔΕΘ σε πολιτισμικό επίπεδο συνοδεύτηκε και από αντίστοιχο επιχειρηματικό ενδιαφέρον. Με μέσο όρο 1.500 εκθέτες από το εξωτερικό και 400 από την Ελλάδα, η Έκθεση άρχισε να γίνεται το… talk of the town στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Μάλιστα, το 1965, η έκθεση έκανε αριθμό-ρεκόρ στους επισκέπτες με 1.600.000 ανθρώπους να περνούν τις πύλες της. Σ’ αυτό προστέθηκε και η κατασκευή του Αλεξάνδρειου Μέλαθρου, του γηπέδου που φιλοξενεί ακόμη και σήμερα τη μπασκετική ομάδα του Άρη.
ΔΕΘ και πολιτική
Η ΔΕΘ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη ακόμη με μεγάλες πολιτικές αποφάσεις. Το ετήσιο «πακέτο της ΔΕΘ» δείχνει ότι η Έκθεση έχει γίνει το (αν)επίσημο βήμα για κάθε πρωθυπουργό να κάνει οικονομικές εξαγγελίες με θετικό πρόσημο για την κοινωνία και τον πολίτη.
Η Έκθεση είχε, όμως, πάντα ένα βαθύτατα πολιτικό χαρακτήρα. Δεν προσέλκυε μόνο επενδυτές και εμπόρους, αλλά έδινε πάτημα για μεγάλες συγκεντρώσεις ή/και εξαγγελίες. Το 1974, αμέσως μετά την πτώση της Χούντας, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής μίλησε στους Θεσσαλονικείς από το Μακεδονία Παλάς, με 300.000 κόσμου να τον αποθεώνει.
Η ίδια χρονιά είχε ακόμη μεγαλύτερη σημασία λόγω της συμμετοχής της Κύπρου στην Διεθνή Έκθεση. Για τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, αυτό στάθηκε μια εξαιρετική αφορμή για να αποτίσουν φόρο τιμής και να στήσουν χώρο προσκυνήματος μπροστά από το περίπτερο της Κύπρου. Ήταν σαφές, ήδη από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, ότι η ΔΕΘ είχε πάρει πλέον χαρακτήρα πολιτικό.
Η πολιτική βρισκόταν ακόμη στα διάφορα περίπτερα και τις εκθέσεις. Όχι μόνο γιατί έδινε ευκαιρία σε κυβερνητικούς φορείς να εκθέσουν το έργο τους, αλλά για όλες τις συζητήσεις και τις ευκαιρίες για διάλογο που παρουσίαζε. Συνόδευσε, με λίγα λόγια, τις κρίσιμες πολιτικές εξελίξεις κάθε δεκαετίας. Όπως, για παράδειγμα, την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα – ένα θέμα που είχε πάρει χώρο και χρόνο στην 41η ΔΕΘ, το 1976.
Οι φωτογραφίες προέρχονται από το βιβλίο «75 χρόνια επί 15 ημέρες» του Δρ. Κυρ. Ποζρικίδη
Η Διεθνής Έκθεση τον 21ο αιώνα: τα μεγάλα γεγονότα και οι τιμώμενες χώρες
Ο νέος αιώνας έφερε και νέες προσθήκες για τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Στην αυγή της αλλαγής, το 2000, η 65η ΔΕΘ συμπεριέλαβε έκθεση ντοκουμέντνω για τα 75 χρόνια Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, «η ΔΕΘ του κόσμου, της Ελλάδος, της Θεσσαλονίκης». Οι μεγάλες, όμως, εξελίξεις επηρέασαν και την Έκθεση. Η τρομοκρατική επίθεση στις ΗΠΑ την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 καθυστέρησε την αμερικανική αποστολή που, για λόγους ασφαλείας, άνοιξε το περίπτερό της και το ξανάνοιξε με αυξημένα μέτρα ασφαλείας τρεις ημέρες αργότερα.
Οι ΗΠΑ ήταν η τιμώμενη χώρα στην 83η ΔΕΘ που, κατά κοινή ομολογία ήταν και η πιο επιτυχημένη έως σήμερα λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος, των σημαντικών παρευρισκομένων αλλά και τους επενδυτικού εύρους. Ήταν όμως κι αυτή που έδειξε ότι η Ελλάδα επιστρέφει δυναμικά μετά την κρίση και δίνει έμφαση στις νέες τεχνολογίες και την ψηφιακή εποχή. Νωρίτερα, το 2017, η 82η ΔΕΘ είχε ως τιμώμενη χώρα την Κίνα.
Ούτε, όμως, και οι μεγάλες κρίσεις του 21ου αιώνα στάθηκαν ικανές να σταματήσουν την ορμή της Έκθεσης. Το 2021, η 85η ΔΕΘ άνοιξε τις πύλες της με αυστηρά μέτρα απέναντι στην covid-19. Τον προηγούμενο χρόνο, είχε διοργανωθεί το «Thessaloniki Helexpo Forum»: ένα φόρουμ που μεταδόθηκε ζωντανά αλλά και με φυσική παρουσία πάνελ (μέχρι 50 άτομα με αποστάσεις) εν μέσω του κορωνοϊού.
Η ΔΕΘ του 2025
Μπορεί η φετινή 89η ΔΕΘ να έχει ως κεντρικό θέμα τα 100 χρόνια από την ίδρυσή της και να καλεί τους επισκέπτες σε ένα νοερό ταξίδι στην ιστορία, μέσα από ένα εντυπωσιακό οπτικοακουστικό αφιέρωμα, αλλά ταυτόχρονα δίδει μεγάλη έμφαση στην καινοτομία, την τεχνολογία και το μέλλον. Όπως γράφει το ΑΠΕ-ΜΠΕ από τη συνέντευξη Τύπου της ΔΕΘ, αυτό το γεγονός αποτυπώνεται -μεταξύ άλλων- στα τέσσερα ρομπότ, που θα τριγυρίζουν στα 33.000 τετραγωνικά μέτρα χώρου, τα οποία θα καταλάβουν φέτος οι 1100 εκθέτες.
Με τις επίσημες κρατικές συμμετοχές να ανέρχονται σε 19, αλλά και με έντονο επιχειρηματικό χαρακτήρα, αφού θα πραγματοποιηθούν 400 επιχειρηματικά ραντεβού και θα συμμετάσχουν 44 επιμελητήρια και 351 επιχειρήσεις, η 89η ΔΕΘ δεν υστερεί στο ψυχαγωγικό κομμάτι: με πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μεγάλη συναυλία-αφιέρωμα στον Μίκη Θεοδωράκη, ένα κυνήγι θησαυρού εντός και εκτός εκθεσιακού κέντρου και έναν χώρο παιχνιδιού και δημιουργίας για παιδιά, τη «Juniorland», η διοργάνωση -η οποία θα εγκαινιαστεί από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, στις 7.30 το απόγευμα του Σαββάτου- προσφέρει εμπειρίες για κάθε ηλικία.
Μάλιστα, μεταξύ των αφιερωμάτων που θα φιλοξενεί στους χώρους της, από τις 6 έως και τις 14 Σεπτεμβρίου, αυξημένο ενδιαφέρον αναμένεται να προσελκύσει ένα νέο, αφιερωμένο στο αυτοκίνητο: σε χώρο έξι στρεμμάτων, το «Autothessaloniki» επιφυλάσσει, μεταξύ άλλων, στους επισκέπτες/τριες του πέντε πανελλήνιες πρεμιέρες αυτοκινήτων, αλλά και τη δυνατότητα να δουν από κοντά, στο περίπτερο του ΟΠΑΠ, το μονοθέσιο της ομάδας της McLaren στο Formula 1 και να βιώσουν την εμπειρία της αγωνιστικής οδήγησης στις πιο απαιτητικές πίστες του κόσμου μέσα από δύο προσομοιωτές.
