Πηγή Εικόνας: Pixabay - Wikimedia Commons - KenueoneΟ Απρίλιος του 2025 ήταν ο δεύτερος θερμότερος Απρίλιος που έχει καταγραφεί παγκοσμίως, μετά από μια χρονιά που οι θερμοκρασίες ήταν σταθερά 1,58 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα – πολύ πάνω από τον στόχο του 1,5 βαθμού που έχει τεθεί από τη Συμφωνία του Παρισιού για το 2050.
Ένας από τους βασικούς παράγοντες για τη μείωση της κλιματικής αλλαγής παραμένει η επιτυχής μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στη βιώσιμη, ανανεώσιμη ενέργεια. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για τον Δείκτη Ενεργειακής Μετάβασης (ETI 2025), η δυναμική της ενεργειακής μετάβασης έχει ανακάμψει κατά 1,1% – ποσοστό υπερδιπλάσιο του μέσου ρυθμού των τελευταίων τριών ετών.
Σχεδόν τα δύο τρίτα των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα βελτίωσαν τη βαθμολογία τους. Ωστόσο, η καθαρή ενέργεια εξακολουθεί να έχει μερίδιο μόλις 14,8% – πολύ μακριά από αυτό που απαιτείται για την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών μέχρι το 2050.
Οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού, η οικονομική αστάθεια κα η αύξηση του κόστους, εμποδίζουν την ενεργειακή μετάβαση. Αυτό σημαίνει ότι ο στόχος της ενεργειακής βιωσιμότητας θα πρέπει να διατηρείται σε ισορροπία με την ανάγκη για ενεργειακή ασφάλεια και δίκαιη, οικονομικά προσιτή πρόσβαση.
Ωστόσο, η πρόοδος και στις τρεις διαστάσεις που παρακολουθούνται από την έκθεση – βιωσιμότητα, ισότητα και ασφάλεια – ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό, δημιουργώντας πρόοδο πολλαπλών ταχυτήτων και διαστάσεων σε όλο τον κόσμο.
Ανάκαμψη υπάρχει αλλά τι γίνεται με την ενεργειακή ασφάλεια Ξεπερνώντας πολλά χρόνια στασιμότητας, η φετινή άνοδος οφείλεται σε σημαντικά κέρδη για την ενεργειακή ισότητα (2,2%), με την πτώση των τιμών της ενέργειας να καθιστά την πρόσβαση πιο προσιτή. Σε αυτή την κατηγορία, η Ρουμανία (19,2%) ήταν η ταχύτερα εξελισσόμενη χώρα μεταξύ των 118 χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα, χάρη στη συνεχή ηλεκτροδότηση της υπαίθρου, την αναβάθμιση του δικτύου και τα ανώτατα όρια τιμών καταναλωτή.
Η βιωσιμότητα προχώρησε επίσης (1,2%) χάρη στην αυξανόμενη υιοθέτηση της πράσινης ενέργειας και την εστίαση στην προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και τη μείωση των εκπομπών, ακολουθώντας μια σταθερή δεκαετή τάση μετά από μια πτώση το 2022-2023. Η Αλβανία ηγήθηκε σε αυτή την κατηγορία, με το σύνολο σχεδόν της ενέργειάς της να παράγεται από υδροηλεκτρική ενέργεια και προσπάθειες διαφοροποίησης προς την αιολική και ηλιακή ενέργεια. Η Βουλγαρία αναδείχθηκε ως η πιο βελτιωμένη, με ταχεία ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και παροπλισμό των ανθρακικών περιουσιακών στοιχείων, με τη στήριξη των μεταβατικών κονδυλίων της ΕΕ και της εθνικής στρατηγικής για την απαλλαγή από τον άνθρακα.
Ωστόσο, μόνο το 28% των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα σημείωσε πρόοδο και στις τρεις διαστάσεις, με την ενεργειακή ασφάλεια να υστερεί ιδιαίτερα (0,4%). Η παροχή σταθερού, οικονομικά προσιτού ενεργειακού εφοδιασμού παραμένει μια δύσκολη μάχη σε όλες τις χώρες.
Η πρόσφατη μεγάλης κλίμακας διακοπή της ηλεκτροδότησης στην Ισπανία και την Πορτογαλία – και οι δύο χώρες κατατάσσονται στην πρώτη 20άδα του ETI 2025 – ανέδειξε πόσος δύσκολος μπορεί να είναι αυτός ο θεμελιώδης μετασχηματισμός της ηλεκτροπαραγωγής, ακόμη και σε ορισμένες από τις κορυφαίες γεωγραφικές περιοχές.
Οι σκανδιναβικές χώρες εξακολουθούν να ηγούνται, αλλά οι μεγαλύτερες αυξήσεις προέρχονται από άλλες χώρες
Ενώ 76 από τις 118 χώρες βελτίωσαν τις βαθμολογίες τους, οι προηγμένες οικονομίες εξακολουθούν να ηγούνται της παγκόσμιας ενεργειακής μετάβασης, με 16 από τις 20 καλύτερες επιδόσεις. Όπως και στις προηγούμενες εκθέσεις, οι σκανδιναβικές χώρες – Σουηδία, Φινλανδία, Δανία και Νορβηγία – βρίσκονται στην κορυφή, αλλά η δυναμική αναπτύσσεται και αλλού. Η Κίνα και οι ΗΠΑ βελτίωσαν αμφότερες τις βαθμολογίες τους, με σημαντική ρυθμιστική υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου εθνικού ενεργειακού νόμου της Κίνας, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2025. Ωστόσο, για τις ΗΠΑ, το ερώτημα είναι πόσο μπορεί να διατηρηθεί η δυναμική αυτή, δεδομένων των περικοπών της κυβέρνησης στην πολιτική στήριξη της καθαρής ενέργειας.
Τούτου λεχθέντος, ήταν η Λετονία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) που σημείωσαν τις μεγαλύτερες αυξήσεις συνολικά, κατά 7,9% η καθεμία. Οι επιδόσεις της Λετονίας ενισχύθηκαν από την πτώση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας κατά σχεδόν 60% και το αυξανόμενο μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που προστίθεται στη μεγάλη υδροηλεκτρική της βάση. Αν και το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο παραμένουν οι βασικοί πυλώνες τους, τα ΗΑΕ αυξάνουν σταθερά το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό τους μείγμα. Η έκθεση αποδίδει την ταχεία πρόοδο και των δύο χωρών σε στοχευμένες μεταρρυθμίσεις και εστιασμένες πολιτικές.
Οι επιδόσεις της Ελλάδας
Η Ελλάδα βρέθηκε στην 27 θέση σε σύνολο 118 χωρών του Δείκτη Ενεργειακής Μετάβασης (ΕΤΙ 2025), εμφανίζοντας βελτιωμένη εικόνα σε σχέση με το 2024. Οι επιδόσεις της ήταν καλύτερες τόσο ως προς την απόδοση του συστήματος (62,6) και την ετοιμότητα μετάβασης (67,8) όσο και συνολικά στον Δείκτη.
Το ποσοστό συμμετοχής της καθαρής ενέργειας στην τελική κατανάλωση είναι στο 10,5%, ενώ οι εκπομπές CO2 ανήλθαν σε 4,5 τόνους ανά κάτοικο.
Αναλυτικότερα, στους τρεις δείκτες που αξιολογούνται για την απόδοση του συστήματος, η Ελλάδα έχει 64,9 στην ισότητα, 66 στην ασφάλεια και 56,8 στη βιωσιμότητα. Καλύτερη είναι η εικόνα στην ετοιμότητα της ενεργειακής μετάβασης όπου τη χαμηλότερη επίδοση, συγκριτικά, καταλαμβάνουν η καινοτομία (47,1) και οι επενδύσεις (65,7).
Οι επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια επιβραδύνονται σε έναν κατακερματισμένο κόσμο
Ενώ οι επενδύσεις ξεπέρασαν τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2024 – υπερδιπλασιάστηκαν από το 2020 – οι επενδύσεις έχουν επιβραδυνθεί. Η αύξηση των χρηματοοικονομικών επενδύσεων ήταν μόλις 0,2%.
Ενώ τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια υποχώρησαν, ο υψηλός πληθωρισμός και τα πρωτοφανή επίπεδα δημόσιου χρέους συνεχίζουν να καθιστούν τα μακροπρόθεσμα κεφάλαια ακριβά. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις αναδυόμενες αγορές, όπου η ενεργειακή μετάβαση έχει προχωρήσει λιγότερο.
Η εμπιστοσύνη των επενδυτών επιβαρύνεται περαιτέρω από τις αυξανόμενες εμπορικές και γεωπολιτικές εντάσεις, τους αυξανόμενους δασμούς και τον ανανεωμένο οικονομικό εθνικισμό, μαζί με τις κατακερματισμένες αλυσίδες εφοδιασμού, ιδίως για τα κρίσιμα ορυκτά και τον εξοπλισμό καθαρής τεχνολογίας.
Η στασιμότητα των επενδύσεων είναι ένας από τους παράγοντες, στην επιβράδυνση της ετοιμότητας μετάβασης, μια διάσταση που μετρά επίσης την πρόοδο στη ρύθμιση, τις υποδομές, την καινοτομία και την εκπαίδευση. Αυξήθηκε μόλις κατά 0,8% το 2025, έναντι μέσου όρου 10ετίας 1,2%.
Μια πολυδιάστατη μετάβαση διαφαίνεται
Ενώ η παγκόσμια ευθυγράμμιση έχει από καιρό καθοδηγήσει την ενεργειακή μετάβαση από στρατηγική άποψη, η τελευταία έκθεση του ΕΤΙ υποδηλώνει ότι η εκτέλεση θα πρέπει να είναι τοπική. Αντί να ακολουθούν μια ενιαία πορεία, οι στρατηγικές ενεργειακής μετάβασης πρέπει να προσαρμόζονται στο πλαίσιο, τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες κάθε χώρας.
Αυτό είναι ιδιαίτερα αληθές βλέποντας ότι οι οικονομικές και γεωπολιτικές προκλήσεις των τελευταίων ετών επηρεάζουν την πρόοδο και ενδέχεται να συνεχίσουν να το κάνουν και στο μέλλον. Το προτεινόμενο σχέδιό της περιλαμβάνει:
- Την υιοθέτηση σταθερών, προσαρμοστικών πλαισίων πολιτικής για την προσέλκυση μακροπρόθεσμων κεφαλαίων και την καλλιέργεια της συνεργασίας.
- Εκσυγχρονισμό των ενεργειακών υποδομών – ιδίως των δικτύων, της αποθήκευσης και των διασυνδέσεων.
- Επενδύσεις σε εξειδικευμένα ταλέντα για την ενίσχυση της καινοτομίας και της ικανότητας εκτέλεσης.
- Επιτάχυνση της εμπορικής αξιοποίησης της καθαρής τεχνολογίας, ιδίως σε τομείς που είναι δύσκολο να αποκατασταθούν.
- Ενίσχυση των κεφαλαιακών επενδύσεων στις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Η διασφάλιση ότι όλες οι περιφέρειες μπορούν να προχωρήσουν προς πιο βιώσιμα, δίκαια και ασφαλή ενεργειακά συστήματα με τον δικό τους ρυθμό θα είναι ζωτικής σημασίας για την επιτάχυνση και όχι την καταστολή της διαδικασίας της ενεργειακής μετάβασης.
