Πηγή Εικόνας: ΑΠΕ-ΜΠΕΟι γέφυρες αποτελούν βασικό συστατικό στις μεταφορές, τις μετακινήσεις και συνολικά στην επικοινωνία ολόκληρων περιοχών, οικονομιών και πολιτισμών, ωστόσο, στην πλειονότητά τους, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της ηλικίας τους. Δυστυχήματα, όπως η κατάρρευση της γέφυρας Morandi στη Γένοβα το 2018 έχουν δημιουργήσει μία σχετική κινητοποίηση για το ζήτημα της ανθεκτικότητάς τους, όμως, η χρηματοδότηση των όποιων παρεμβάσεων αποτελεί πρόκληση ακόμα και για τις ισχυρότερες οικονομίες.
Σύμφωνα με τον ιδρυτή του συνεδρίου Eurobridge, μιας ετήσιας εκδήλωσης που πραγματοποιείται στις Βρυξέλλες, Christian Tridon, η πρόκληση της επισκευής και αντικατάστασης γεφυρών σε ολόκληρη την Ευρώπη αναμένεται να αυξηθεί. Όπως εξήγησε «η συντριπτική πλειονότητα των οδικών γεφυρών στην Ευρώπη χρονολογείται από τη δεκαετία του 1950, δηλαδή είναι σήμερα άνω των 70 ετών. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν ζητήματα υποβάθμισης και ανεπάρκειας και απαιτείται τακτική συντήρηση, κάτι που δεν έχει γίνει».
«Ένας νέος μηχανικός που βγαίνει από τη σχολή σήμερα θα αναλάβει πάρα πολλές εργασίες επισκευής – περισσότερες από ό, τι κατασκευαστικές εργασίες» ανέφερε χαρακτηριστικά, σύμφωνα με το Construction Briefing, ενώ σε δηλώσεις του στο ίδιο μέσο είχε αναφέρει ότι «υπάρχουν περίπου δύο εκατομμύρια γέφυρες στην Ευρώπη, το ένα δέκατο των οποίων βρίσκονται σε αυτό που θα μπορούσε να περιγραφεί, χωρίς υπερβολή, ως μια δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση».
Και η Γερμανία χρειάζεται πρόγραμμα εκσυγχρονισμού γεφυρών
Ίσως κάποιος να θεωρούσε ότι το πρόβλημα των γερασμένων υποδομών, ειδικά των γεφυρών, δεν θα αφορούσε την ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης, διάσημη για τις άρτιες υποδομές της. Κι όμως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Στις αρχές του καλοκαιριού αρκετές γερμανικές κατασκευαστικές ενώσεις, μεταξύ των οποίων οι Zentralverband Deutsches Baugewerbe (ZDB) και Hauptverband Deutsche Bauindustrie (HDB) προειδοποίησαν, σε κοινή ανακοίνωσή τους, ότι τα σχέδια περικοπών στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό θα ήταν «μοιραία για τις υποδομές της Γερμανίας» καθώς πάνω από 4.000 γέφυρες αυτοκινητοδρόμων της χώρας χρειάζονται επείγουσα ανακαίνιση ή ανακατασκευή.
Πριν από δύο χρόνια, η κυβέρνηση είχε δεσμευθεί για την εκτέλεση έργων σε 400 γέφυρες ετησίως από το 2026, ώστε να εξαλειφθεί η καθυστέρηση των ανακαινίσεων εντός 10 ετών. Από τότε, ωστόσο, πολλά άλλαξαν, οδηγώντας τις γερμανικές κατασκευαστικές ενώσεις να αντιδράσουν από κοινού, προειδοποιώντας ότι ο στόχος έχει απομακρυνθεί, ενώ ένας αυξανόμενος αριθμός διαγωνισμών ακυρώθηκε λόγω έλλειψης κονδυλίων.
Τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα τις καταδεικνύει και το έργο αποκατάστασης γέφυρας στο Έσσεν. Με μία πρώτη ματιά, η οδική γέφυρα Theodor Heuss που κατασκευάστηκε το 1969 στον αυτοκινητόδρομο A44, φαίνεται σε καλή κατάσταση. Ωστόσο, η παρακολούθησή της αποκάλυψε ότι χρειαζόταν επειγόντως αποκατάσταση για να παραταθεί η διάρκεια ζωής της. Μάλιστα, οι επιθεωρητές του γερμανικού φορέα που έχει την ευθύνη για το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη χρηματοδότηση αυτοκινητοδρόμων και οδικών αρτηριών, έκριναν απαραίτητη την επιβολή κυκλοφοριακών περιορισμών, μέχρι να ολοκληρωθούν οι αναγκαίες παρεμβάσεις που θα παρατείνουν τη διάρκεια ζωής της γέφυρας μέχρι το 2037, αναβάλλοντας έτσι και τη συνολική κατεδάφιση και αντικατάσταση που έχει συνολικό εκτιμώμενο κόστος τουλάχιστον 30-40 εκατομμυρίων ευρώ.
«Πρόκειται για μια περιοχή πολύ υψηλής πυκνότητας και η υποδομή κατασκευάστηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις δεκαετίες του 1950, 1960 και 1970», λέει ο Tobias Fischer, επικεφαλής της Autobahn για την κατασκευή και συντήρηση στην περιοχή.
«Έχουμε παντού τα ίδια προβλήματα – η υποδομή γερνάει, το φορτίο είναι υψηλότερο επειδή έχουμε πολύ μεγαλύτερη κυκλοφορία. Επομένως, πρέπει να κάνουμε κάτι με τις γέφυρές μας» προσθέτει σύμφωνα με το Construction Briefing.
Συνοψίζοντας σχετικά με το τι διακυβεύεται, ο Tim Oliver Müller, διευθύνων σύμβουλος της Bauindustrie, δήλωσε στο Construction Europe, ότι «η Γερμανία οδεύει προς ένα τεράστιο πρόβλημα με τις οδικές υποδομές και τις γέφυρές της. Με τις προγραμματισμένες περικοπές του προϋπολογισμού κατά 20%, περισσότερα από 100 κατασκευαστικά έργα σε όλη τη Γερμανία, συμπεριλαμβανομένων εξαιρετικά σημαντικών γεφυρών, θα πρέπει να αναβληθούν επ’ αόριστον. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει είτε να διαθέσει περισσότερα κονδύλια, είτε θα πρέπει να αναμένει σοβαρή διακοπή της κυκλοφορίας».
Πώς η Γαλλία επιθεώρησε 45.000 γέφυρες σε 18 μήνες
Στη Γαλλία, το δυστύχημα με την κατάρρευση της γέφυρας Morandi στη Γένοβα το 2018, προκάλεσε έντονη κινητοποίηση. Η κυβέρνηση της χώρας διέταξε μια άνευ προηγουμένου έρευνα στις γέφυρες και ανέθεσε τη δουλειά στον δημόσιο οργανισμό ανθεκτικότητας, Cerema.
Το έργο ήταν γιγαντιαίων διαστάσεων, σύμφωνα και με το Global Construction Review καθώς η Γαλλία διαθέτει περισσότερους από 36.000 φορείς που, μεταξύ άλλων, είναι υπεύθυνοι για 100.000 γέφυρες, αλλά δεν διαθέτει εθνικό πρόγραμμα επιθεώρησης για την έρευνα των τοπικών γεφυρών.
Η Cerema είχε μόνο έξι μήνες για να προετοιμαστεί και 18 μήνες για να πραγματοποιήσει ολόκληρη την απογραφή και κατάφερε να συντονίσει 250 επιθεωρητές από 30 διαφορετικούς εργολάβους επί δύο χρόνια, ενώ ανέπτυξε συνεχή επικοινωνία με τους 11.500 συμμετέχοντες δήμους.
Μεγάλη πρόκληση για την υλοποίηση του έργου ήταν και το ζήτημα των δεδομένων, καθώς το προσωπικό και οι εργολάβοι της Cerema θα χρειαζόταν να εισάγουν πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένης της θέσης και των εικόνων των γεφυρών, ενώ βρίσκονταν στο πεδίο και ενδεχομένως εκτός σύνδεσης.
Αλλά και για τη δουλειά γραφείου, απαιτούνταν μια βάση δεδομένων, ένας δημόσιο χάρτης και ένα ημερολόγιο «υγείας» για κάθε γέφυρα και τον σχετικό τοίχο αντιστήριξης.
Η Cerema έδωσε στα συνεργεία πρόσβαση στο ArcGIS Survey123 της Esri, μια εφαρμογή GIS για κινητά τηλέφωνα ή tablet. Συνολικά, η ομάδα των 250 ελεγκτών πεδίου εξέτασε 45.000 γέφυρες και τους τοίχους αντιστήριξης. Το προσωπικό του γραφείου δημιούργησε διαδραστικούς πίνακες ελέγχου με τη χρήση του ArcGIS για την προβολή της προόδου και των αποτελεσμάτων της επιθεώρησης.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού
Τα προβλήματα με ευαίσθητες και γηρασμένες υποδομές δεν αφορούν, όμως, μόνο την Ευρώπη. Στις ΗΠΑ πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε ότι το 36% των γεφυρών χρειάζονται επισκευές. Κοινό πρόβλημα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού είναι τα κονδύλια για τις συντηρήσεις.
Σύμφωνα με την American Road and Transportation Builders Association (ARTBA) το ένα τρίτο των γεφυρών στις ΗΠΑ είναι σε κατάσταση υποβάθμισης. Τα στοιχεία που παρουσίασε τον Αύγουστο έδειξαν ότι έχρηζαν επισκευής 221.800 σημεία στα άκρα των γεφυρών και 76.175 γέφυρες έχρηζαν αντικατάστασης. Αυτό σημαίνει ότι το 36% όλων των γεφυρών στις ΗΠΑ, όπου καθημερινά γίνονται 168,5 εκατομμύρια διελεύσεις, χρειάζονται παρεμβάσεις, όπως αναφέρει το Newsweek.
Σύμφωνα με την έκθεση, 42.067 από τις γέφυρες που χρήζουν επισκευής αξιολογούνται ως «σε κακή κατάσταση» και χαρακτηρίζονται ως «δομικά ανεπαρκείς». Για να είναι δομικά ανεπαρκές ένα βασικό στοιχείο της γέφυρας – το κατάστρωμα, η ανωδομή, η υποδομή ή οι οχετοί – πρέπει να αξιολογείται σε κακή ή χειρότερη κατάσταση από το Υπουργείο Μεταφορών (DOT) και το Εθνικό Μητρώο Γεφυρών (NBI).
Σύμφωνα με τον John Schneidawind της ARBTA αν μία γέφυρα χαρακτηριστεί ως δομικά ανεπαρκής, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι και επικίνδυνη, κάτι για το οποίο αποφασίζουν οι κρατικοί ελεγκτές γεφυρών.
Παρά τον μεγάλο αριθμό των γεφυρών που χρειάζονται επισκευές, ο αριθμός τους έχει μειωθεί ελαφρώς σε σχέση με το 2023 που ήταν 42.391 καθώς σύμφωνα με τον ίδιο «σημειώνεται πρόοδος χάρη, εν μέρει, στη νομοθεσία για τις υποδομές που ψηφίστηκε το 2021».
Μιλώντας στο Newsweek, ο Schneidawind ανέφερε ότι με τον Νόμο για τις Επενδύσεις στις Υποδομές και την Απασχόληση (IIJA), όπως είναι γνωστός, «οι Πολιτείες έλαβαν 15,9 δισεκατομμύρια δολάρια κατά τα τρία πρώτα έτη του νέου προγράμματος, συνολικού ύψους 27,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων και, μέχρι σήμερα, έχουν δεσμεύσει το 46% (7,3 δισεκατομμύρια δολάρια) αυτών των πόρων σε πάνω από 4.170 έργα γεφυρών. Το υπόλοιπο 54% (8,5 δισεκατομμύρια δολάρια) των ήδη αποδεσμευμένων κονδυλίων για γέφυρες – συν τα 10,6 δισεκατομμύρια δολάρια που θα διατεθούν τα επόμενα δύο χρόνια – θα στηρίξουν τις αναγκαίες βελτιώσεις των γεφυρών και στο μέλλον».
Η ανθεκτικότητα των υποδομών στην Ελλάδα
Και φυσικά, όταν κάποιος διαπιστώνει το μεγάλο ζήτημα της ανθεκτικότητας των υποδομών που αντιμετωπίζουν ήδη μεγάλες οικονομίες όπως οι ΗΠΑ και η Γερμανία, αναρωτιέται για το τι γίνεται στην Ελλάδα.
Στο θέμα έχει αναφερθεί με κάθε ευκαιρία ο Πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας Γιώργος Στασινός, που σημειώνει ότι απαιτείται αναζήτηση ικανοποιητικών πόρων αλλά και προγραμμάτων, για έργα συντήρησης.
Ταυτόχρονα το ΤΕΕ υλοποιεί το Εθνικό Μητρώο Υποδομών, προκειμένου όλοι οι φορείς της διοίκησης και αυτοδιοίκησης να καταχωρήσουν τα στοιχεία όλων των υποδομών ευθύνης και αρμοδιότητας τους, για να αποκτήσει η Πολιτεία μία συνολική εικόνα για το τι υπάρχει και σε τι κατάσταση.
Επιπλέον, στις νέες δράσεις του ΤΕΕ περιλαμβάνεται και το έργο «Έξυπνες Γέφυρες» που αφορά την ανάπτυξη στις 13 Περιφέρειες της χώρας, έξυπνων υποδομών για την παρακολούθηση επιλεγμένων γεφυρών σε πραγματικό χρόνο μέσω σύγχρονων συστημάτων και μεθοδολογιών ενόργανης παρακολούθησης της δομικής υγείας (Real Time Structural Health Monitoring – RTSHM).
Οι πληροφορίες θα καταγράφονται και θα επεξεργάζονται με ειδικούς αλγόριθμους που υπολογίζουν την απόκριση των γεφυρών και θα είναι διαθέσιμες σε εξειδικευμένους μηχανικούς, αρμόδιους για τη βελτίωση του επιπέδου ασφάλειας των γεφυρών και την πρόληψη μελλοντικών ατυχημάτων.
Τα ειδικά συστήματα μέτρησης της δομικής απόκρισης, αισθητήρες/τεχνολογίας ΙοΤ θα μετρούν και θα καταγράφουν τις απαραίτητες πληροφορίες, σε πραγματικό χρόνο με σύγχρονες και αποδεκτές τεχνολογικές μεθόδους. Πρόκειται για μια καινοτόμα λύση που στοχεύει στην άμεση, αυτόματη και αδιάλειπτη αξιολόγηση της φέρουσας ικανότητας γεφυρών, σε πραγματικό χρόνο.
Τα έργα έξυπνων γεφυρών θα αποτελούνται από καταγραφικούς σταθμούς με σύστημα αδιάλειπτης επικοινωνίας με την ενιαία διαδικτυακή πλατφόρμα, αισθητήρες μέτρησης ανοιγμένης αξονικής παραμόρφωσης, αισθητήρες μέτρησης επιτάχυνσης (δονησιογράφους), αισθητήρες μέτρησης στάθμης υδάτων και αισθητήρες μέτρησης θερμοκρασίας.
Η εφαρμογή εξειδικευμένων μεθοδολογιών ενόργανης δομικής παρακολούθησης, συνδυασμού δηλαδή τεκμηρίωσης – ενοργάνωσης και γρήγορης αποτίμησης, αποτελεί παγκοσμίως την πιο δόκιμη μέθοδο εκτίμησης ενδεχόμενων υποβαθμίσεων της δομικής υγείας των κατασκευών σε βάθος χρόνου. Η συνθήκη ελέγχου είναι η αξιολόγηση σε πραγματικό χρόνο της δομικής τρωτότητας των γεφυρών υπό τα συνήθη φορτία λειτουργίας και ο καθορισμός με σαφήνεια των μεγίστων επιτρεπόμενων ορίων διελεύσεων (έλεγχος μεγίστων παραμορφώσεων). Με τον τρόπο αυτό θα επιτυγχάνεται η έγκαιρη πρόβλεψη αστοχιών (situational awareness), θα δίνεται η δυνατότητα άμεσης λήψης αποφάσεων και μέτρων (informed decision making process) ενώ παράλληλα θα εξασφαλίζεται η εξοικονόμηση πόρων μέσω προτεραιοποίησης συντηρήσεων και ενισχύσεων όπου πραγματικά απαιτείται.
