Του Θοδωρή Καραουλάνη
Η ξεκάθαρα επιθετική στάση της Ρωσίας, τόσο με την εισβολή στην Ουκρανία όσο και με τις συνεχείς απειλές στις άλλες γειτονικές της και μη χώρες, προκάλεσε ήδη μια ιστορική αλλαγή στα ευρωπαϊκά δεδομένα.
Για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια οι αρχηγοί των κρατών μελών της ΕΕ μιλούν και πάλι επισήμως για διεύρυνση της ΕΕ, με νέα κράτη να εξετάζεται αν μπορούν να μπουν στο μεγάλο ιστορικό πείραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ενώ μετά την Ανατολική Ευρώπη η έμφαση είχε δωθεί πρακτικά στην εμβάθυνση, ενώ κάποιοι μιλούσαν ήδη για ευρωπαϊκό τέλμα.
Οι ηγέτες των χωρών της ΕΕ στηρίζουν ξεκάθαρα την Ουκρανία και επιτίθενται λεκτικά στη Ρωσία. Δεν ξεφεύγει της προσοχής η ανάγνωση πίσω από τις λέξεις: η ΕΕ είναι πείραμα ειρήνης, δεν θα πολεμήσουμε αλλά θα κάνουμε οτιδήποτε άλλο. Με πρώτο την ανθρώπινη αλληλεγγύη και δεύτερο την ισχυρή οικονομική πίεση.
Άλλωστε έχει ειπωθεί στο παρελθόν: η ΕΕ είναι οικονομικός γίγαντας αλλά πολιτικός νάνος. Ωστόσο αυτό το δεύτερο δεν φαίνεται στους πολίτες τόσο καθαρά σήμερα: η ΕΕ στέκεται με πάθος και προσήλωση πάνω σε αρχές και αξίες, απέναντι στον λαϊκισμό, το φασισμό, τον ιμπεριαλισμό.
Ωστόσο συνεχίζουν να είναι εμφανείς οι αδυναμίες που τώρα συζητούνται και πάλι σε σύνοδο κορυφής: η ΕΕ δεν έχει ισχύ επιβολής, δεν έχει στρατιωτική ισχύ. Η διεθνής της θέση πηγάζει από την οικονομική δύναμη και την εκπροσώπηση πολλών κρατών, μαζί με τη ηθική της στάση: σταθερή προσήλωση σε ελευθερία, δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Και η Ουκρανία, που εν τέλει στηρίζει η ανακοίνωση των ηγετών της ΕΕ, δεν παίρνει αυτό που θα ήθελε: μια ταχεία διαδικασία ένταξης. Ωστόσο είναι η πρώτη φορά που δρα τόσο γρήγορα η ΕΕ σε επίπεδο ηγετών και καλεί την Κομισιόν να εισηγηθεί. Αλλά αυτό με βάση τις συνθήκες θα πάρει κάποια χρόνια, παρά την επίκληση ταχύτητας στην ανακοίνωση. Την ώρα μάλιστα που τα Δυτικά Βαλκάνια ακόμη περιμένουν και προσπαθούν να προσαρμοστούν στα ευρωπαϊκά δεδομένα. Σε αυτά, που αποτελούν το λεγόμενο κοινοτικό δεδομένο, η ΕΕ δεν θα κάνει πίσω, ούτε εξαίρεση για την Ουκρανία, όπως φαίνεται.
Στο κάδρο και πάλι Μολδαβία – Γεωργία!
Από κοντά εξετάζεται από την ΕΕ και η πρόταση της Μολδαβίας να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Και μέχρι εκεί, όλοι αντιλαμβάνονται τη λογική και τη χρησιμότητα.
Ωστόσο η ανακοίνωση στο τέλος της ανοίγει την πόρτα εξέτασης αιτήματος και στη Γεωργία, μια χώρα που με όλες τις γεωγραφίες δεν ανήκει στον Ευρωπαϊκό χώρο, που βρίσκεται στις ανατολικές όχθες της Μαύρης Θάλασσας, πιο ανατολικά από τις πιο βορειοανατολικές επαρχίες της Τουρκίας με τις οποίες συνορεύει. Με τη οποία η ΕΕ δεν μοιράζεται ούτε χώρο, ούτε σύνορα, ούτε ιστορία, εν πολλοίς. Παρότι ειδικά εμείς οι Έλληνες έχουμε και ιστορικούς δεσμούς και πληθυσμό στην περιοχή. Δύσκολα όμως θα πειστούν για ένταξη οι Ευρωπαίοι πολίτες αν και η τωρινή σκοπιμότητα της ΕΕ είναι εμφανής: στηρίζουν την άλλη χώρα που πρώτη έπεσε θύμα παλαιότερα επεμβάσεων και εισβολής ρωσικού στρατού. Αλλά αν πράγματι εξεταστεί η αίτηση ένταξης της Γεωργίας, θα πρόκειται για κίνηση υψηλού ρίσκου της ΕΕ.
Το κείμενο της δήλωσης των ηγετών της ΕΕ
Η ανακοίνωση των ηγετών της ΕΕ, που κυρίως εστιάζει στην αντιμετώπιση της ρωσικής εισβολής και της στήριξης της Ουκρανίας, έχει ως εξής:
Δήλωση των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων, που συνήλθαν στις Βερσαλλίες, με θέμα τη ρωσική στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας, 10 Μαρτίου 2022
1. Πριν από δύο εβδομάδες, η Ρωσία ξανάφερε τον πόλεμο στην Ευρώπη. Η απρόκλητη και αδικαιολόγητη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας παραβιάζει κατάφωρα το διεθνές δίκαιο και τις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, υπονομεύει δε την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια ασφάλεια και σταθερότητα. Προκαλεί ανείπωτα δεινά στον ουκρανικό λαό. Η Ρωσία και η συνεργός της, Λευκορωσία, φέρουν πλήρη ευθύνη για τον επιθετικό αυτό πόλεμο και οι υπεύθυνοι θα κληθούν να λογοδοτήσουν για τα εγκλήματά τους, μεταξύ άλλων για το γεγονός ότι πλήττουν αδιάκριτα αμάχους και μη στρατιωτικούς στόχους. Στο πλαίσιο αυτό, εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για την απόφαση του εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου να κινήσει έρευνα. Ζητούμε να υπάρξει άμεση μέριμνα για την ασφάλεια και την προστασία των πυρηνικών εγκαταστάσεων της Ουκρανίας με τη βοήθεια του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας. Απαιτούμε από τη Ρωσία να σταματήσει τις στρατιωτικές ενέργειες και να αποσύρει αμέσως και χωρίς όρους όλες τις δυνάμεις και τον στρατιωτικό εξοπλισμό από ολόκληρο το έδαφος της Ουκρανίας, καθώς και να σεβαστεί πλήρως την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της.
2. Επαινούμε τον λαό της Ουκρανίας για το θάρρος που επιδεικνύει υπερασπιζόμενος τη χώρα του και τις κοινές μας αξίες της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Δεν θα τον εγκαταλείψουμε. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα συνεχίσουν να παρέχουν συντονισμένη πολιτική, οικονομική, υλική και ανθρωπιστική στήριξη. Δεσμευόμαστε να παράσχουμε στήριξη για την ανασυγκρότηση μιας δημοκρατικής Ουκρανίας μετά το τέλος των σφοδρών ρωσικών επιθέσεων. Είμαστε αποφασισμένοι να ασκήσουμε ακόμη μεγαλύτερη πίεση στη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Έχουμε θεσπίσει σημαντικές κυρώσεις και παραμένουμε έτοιμοι να κινηθούμε γρήγορα με νέες κυρώσεις.
3. Αμέτρητοι άνθρωποι προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Προσφέρουμε προσωρινή προστασία σε όλους τους πρόσφυγες πολέμου από την Ουκρανία. Επαινούμε τις ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως στα σύνορα με την Ουκρανία, για την τεράστια αλληλεγγύη που επιδεικνύουν φιλοξενώντας Ουκρανούς πρόσφυγες πολέμου. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα συνεχίσουν να επιδεικνύουν αλληλεγγύη και να παρέχουν ανθρωπιστική, ιατρική και οικονομική στήριξη σε όλους τους πρόσφυγες και στις χώρες υποδοχής τους. Ζητούμε να διατεθούν χωρίς καθυστέρηση κονδύλια μέσω ταχείας έγκρισης της πρότασης για τη δράση συνοχής για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη (CARE) και μέσω του ReactEU. Καλούμε τη Ρωσία να συμμορφωθεί πλήρως με τις υποχρεώσεις της βάσει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Πρέπει να εγγυηθεί την ασφαλή και απρόσκοπτη πρόσβαση της ανθρωπιστικής βοήθειας στα θύματα και τους εσωτερικά εκτοπισμένους στην Ουκρανία και να επιτρέψει την ασφαλή διέλευση των αμάχων που επιθυμούν να εγκαταλείψουν τη χώρα.
4. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνώρισε τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες και την ευρωπαϊκή επιλογή της Ουκρανίας, όπως δηλώνεται στη συμφωνία σύνδεσης. Στις 28 Φεβρουαρίου 2022, ασκώντας το δικαίωμα της Ουκρανίας να επιλέξει η ίδια το πεπρωμένο της, ο Πρόεδρος της χώρας υπέβαλε την αίτηση προσχώρησης της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Συμβούλιο αντέδρασε με ταχύτητα και κάλεσε την Επιτροπή να γνωμοδοτήσει για την αίτηση αυτή σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις των Συνθηκών. Εν αναμονή αυτού και χωρίς καθυστέρηση, θα ενισχύσουμε περαιτέρω τους δεσμούς μας και θα εμβαθύνουμε την εταιρική μας σχέση ώστε να βοηθήσουμε την Ουκρανία να ακολουθήσει την ευρωπαϊκή της πορεία. Η Ουκρανία ανήκει στην ευρωπαϊκή μας οικογένεια.
5. Το Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να γνωμοδοτήσει σχετικά με τις αιτήσεις της Δημοκρατίας της Μολδαβίας και της Γεωργίας.
